भारतीय दूतावास छिर्ने प्रधानमन्त्रीको कदम ‘राष्ट्रिय लज्जा’, ९ महिनामा भारत रिझाउने देउवाका ९ प्रयास

भारतीय दूतावास छिर्ने प्रधानमन्त्रीको कदम ‘राष्ट्रिय लज्जा’, ९ महिनामा भारत रिझाउने देउवाका ९ प्रयास

A+ A A-

२९ चैत साँझ ५ बजे सत्ता गठबन्धनका शीर्ष नेताहरू प्रधानमन्त्रीनिवास बालुवाटारमा थिए, स्थानीय तहको तालमेलबारे मोडालिटी टुंगो लगाउन । सदाभन्दा छिटो बैठक सकेर नेताहरू बालुवाटारबाट सिधै लैनचौर हुइँकिए- भारतीय दूतावास ।

प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवा मात्र होइन, पूर्वप्रधानमन्त्रीहरूको लर्को नै भारतीय दूतावास पुगेको थियो । माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड, नेकपा एसका अध्यक्ष माधव नेपाल, जसपाका संघीय परिषद् अध्यक्ष बाबुराम भट्टराई मात्र होइन, सविधानसभाका अध्यक्ष एवं एमालेका उपाध्यक्ष सुवास नेम्वाङलगायतका नेताहरू साँझ भारतीय राजदूत विनयमोहन क्वात्राको ‘कक्टेल रिसेप्सन’ मा सहभागी हुन पुगेका थिए ।

१८ दिनपछि भारतीय विदेश मन्त्रालयको सचिव सम्हाल्न लागेका क्वात्राले प्रधानमन्त्री देउवासहित शीर्ष नेतालाई ‘फेरवेयल पार्टी’ मा निम्ता गरेका हुन् । दूतावासको ‘कक्टेल रिसेप्सन’ निम्तामा नेताहरूको लर्को लागेको हो ।

नेताहरूको लर्को देखेर नै लेखक खगेन्द्र संगौलाले ट्वीट गर्दै नेपाली राजदूतले भारतमा राख्ने ‘बिदाइ भोज’ मा नरेन्द्र मोदी आउलान् त ? भन्ने प्रसंग निकालेका छन् । संग्रौलाले ट्वीटमा भनेका छन्- ‘भारतीय राजदूत विनयमोहन क्वात्राको बिदाइ भोजमा प्रम देउवा, पुकदा र माकुने लाइन लागेर पुगेछन् । नेपाली राजदूतको बिदाइ भोजमा प्रम मोदी आदि यसैगरी लाइन लागेर आउँछन् ? समानता र सम्मान दोहोरो कुरा हो । जो समानता र सम्मानको भावनाको लेस मात्र पनि प्रवाह गर्दैन, ऊ प्रभुको दास हो ।’

ओहोदाको प्रमाणपत्र बुझाउन त हम्मे पर्ने नेपाली राजदूतको भोजमा मोदी आउने कल्पना पनि गर्न सकिन्न । लेखक संग्रौलाले उठाएझैँ कूटनीतिज्ञहरूले पनि मंगलबार दूतावासभित्र आयोजित त्यस्तो पार्टीमा जानुलाई ‘राष्ट्रिय लज्जा’को विषय भनेका छन् । राष्ट्रिय स्वाभिमान, इज्जत र प्रतिष्ठामा आँच आउने गतिविधि मात्र भनेका छैनन्, राष्ट्रको कद होच्याउने अस्वाभाविक हर्कतसमेत भनेका छन् ।

पूर्वराजदूत राजेश्वर आचार्य दूतावासमा आयोजित बिदाइ भोजमा प्रधानमन्त्री र पूर्वप्रधानमन्त्रीहरूको टोली जानुलाई गैरकूटनीतिक र अस्वाभाविक गतिविधि मान्छन् । आचार्यले भने, ‘उहाँहरूको गतिविधिले स्वाभिमान, इज्जत र प्रतिष्ठामा आँच आएको छ र राष्ट्रको कद होचो भएको छ ।’

राजदूतहरूले बिदाइ भेट र भोज दिने सामान्य प्रचलन हो । त्यस्ता भोजमा राजनीतिक दलका नेताहरू सहभागी हुनसक्छन् । देशको प्रधानमन्त्री दूतावासभित्रको भोजमा जाने गरेको भने पाइँदैन । नेपालमै पनि अन्य देशका राजदूतहरूले बिदाइ भेटका लागि प्रधानमन्त्री, मन्त्री र राजनीतिक दलका नेताहरूसँग भेट गर्ने गरेका छन् ।

त्यसरी भेट्दा उनीहरूले आफ्नो कार्यालय बोलाउने गरेका छैनन् र नेताहरू जाने गरेका पनि छैनन् । तर, भारतको हकमा यस्तो हर्कतले भोलि अन्य देशका राजदूतले यसरी नै बिदाइ भोजमा बोलाउँदा जाने कि नजाने भन्ने प्रश्न उठेको छ । आचार्य प्रश्न गर्छन्, ‘भोलिका दिनमा अन्य देशका राजदूतले बिदाइ भोजका लागि दूतावासभित्रै बोलाए भने प्रधानमन्त्रीसहित पूर्वप्रधानमन्त्रीको टोली जान्छ त ?’

आचार्यको भनाइभन्दा धेरै फरक मत छैन, भारतका लागि पूर्वराजदूतसमेत रहिसकेका राजनीतिशास्त्री लोकराज बराल । मंगलबारको ‘कक्टेल रिसेप्सन’मा सहभागी बरालले शिलापत्रसँग कुराकानी गर्दै नेपालका नेताहरूले सामान्य ‘कूटनीतिक प्रोटोकोल’ समेत नमान्ने गरेको बताउँछन् । उनले भने, ‘नेपालका नेताले प्रोटोकोल खोज्दैनन्, भारतमा भए यसरी कोही पनि ग्वारग्वार्ती आउँदैनन् ।’

एक वर्षअघि तत्कालीन परराष्ट्रमन्त्री प्रदीप ज्ञवालीको भारत भ्रमणका क्रममा भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले भेटसमेत दिएका थिएनन् । मन्त्री ज्ञवालीको अनेकन प्रयासमा भारतीय विदेश मन्त्रालयले अस्वीकार गरिदिएको थियो ।

भारत रिझाउने देउवाका प्रयास

२९ चैत साँझ भारतीय दूतावासको ‘कक्टेल रिसेप्सन’मा प्रधानमन्त्री देउवाको उपस्थिति धेरैलाई अस्वाभाविक र गैरकूटनीतिक भए पनि देउवाका लागि भने भारत रिझाउने पछिल्लो कडीको रूपमा लिइन्छ । २९ असारमा प्रधानमन्त्रीको शपथ लिएयता देउवाले भारत रिझाउने नाममा राष्ट्रिय कद भने होच्याइरहेका छन् ।

बितेका ९ महिनाका ९ घटनाले देउवमाथि गम्भीर प्रश्न उठाएको हो । १५ साउन दार्चुलामा जयसिंह धामी महाकाली नदी तुइनबाट तर्ने क्रममा भारतीय सीमा सुरक्षा बलले तुइन काटिदिँदा महाकाली नदीमा बेत्तपा भए तर उक्त घटनामा प्रधानमन्त्री देउवा सरकार मौन बसेको थियो । घटनाप्रतिको विरोध बढेका कारणले मात्रै गृहमन्त्री बालकृष्ण खाँणले सहसचिव जनार्दन गौतमको नेतृत्वमा अध्ययन समिति गठन गराएका थिए । जसलाई तीन पटकसम्म म्याद थपेर एक महिनाभन्दा बढी समय लागेको थियो ।

देउवाले भारतसँग सम्बन्ध विस्तारका लागि पत्नी आरजु देउवाले ६ भदौ ०७८ मा भारतीय जनता पार्टी (भाजपा) का विदेश विभाग प्रमुख विजय चौथाइवालेलाई रक्षाबन्धमा निम्ता गरेर ‘राखी बाँधिदिएकी थिइन् । ‘राखी कूटनीति’को चर्चा कमाएको उक्त घटनालगत्तै २१ असोजमा प्रधानमन्त्री देउवाले कांग्रेस नेता डा. प्रकाशशरण महतको नेतृत्वमा टोली भारत पठाएका थिए ।

त्यसबाट पनि खास सम्बन्ध सुधार नभएको संकेत भने १७ पुसको घटनाले देखाउँछ । पुस तेस्रो साता प्रधानमन्त्री देउवाले पत्नी आरजुलाई विशेषदूतका रूपमा भारत भ्रमणमा पठाएका थिए । त्यसको खास उद्देश्य भनेको प्रधानमन्त्री देउवाको भारत भ्रमणको चाँजोपाँजो मिलाउनुपर्ने थियो ।

भारत भ्रमणका क्रममा भारतीय जनता पार्टी (भाजपा) को पार्टी कार्यालय भ्रमण गर्नेदेखि मोदीको सिकोमा मन्दिरको पूजाआजामा दिन बिताएका देउवाले उत्तरप्रदेशका मुख्यमन्त्री आदित्यनाथलाई भेट्नकै लागि बनारस पुगेका थिए । प्रधानमन्त्री देउवाको भाजपा पार्टी कार्यालयको भ्रमणले कांग्रेस आईसँगको परम्परागत सम्बन्धमाथि प्रश्न उठेको छ ।

देउवाको हरेक प्रयासमा भारत खुसी भने भइसकेको बुझिँदैन । जस्तो राजदूत शंकर शर्मालाई एग्रिमो पठाउन नै ढिला गर्‍यो, जब प्रधानमन्त्री देउवाको भारत भ्रमण टुंगो लाग्यो, त्यसपछि मात्रै शर्माको एग्रिमो पठाएको हो । ओहोदाको प्रमाणपत्र त अझै बुझ्न पाएका छैनन् । अघिल्ला राजदूत निलम्बर आचार्यलाई ती महिनासम्म ओहोदाको प्रमाणपत्र बुझ्न अलमल्याएको भारतले शर्माकाे प्रमाणपत्र कहिले बुझ्ने हाे टुंगाे छैन ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, चैत ३०, २०७८ १५:११