शेयरबजारमा घट्दै लगानीकर्ताको उत्साह, दैनिक कारोबार ६ वर्षअघिको अवस्थामा

A+ A A-

जबजब शेयरबजारमा नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से) सूचकको उकालो यात्रा सुरु हुन्छ, स्वाभाविक रूपमै सर्वसाधारणको सहभागिता बढ्ने गर्छ । विश्लेषकको कुरालाई मान्ने हो भने पनि शेयरबजामा देखिने बुलिस (बढ्दो) र वियरिस (घट्दो) साइकलअनुसार नै लगानीकर्ता र कारोबारको संख्या घटबढ हुने गर्छ । अर्थात् बुलिसमा लगानीकर्ताको सहभागिता उच्च र वियरिस साइकलमा सहभागिता न्यून रहने गर्छ । यसलाई नेपालमा मात्रै नभएर संसारका सबै शेयरबजारमा समान्य मानिन्छ ।

तर, अहिले यो सामान्य कुरा असामान्य तरिकाबाट देखिन थालेको छ । शेयरबजार विश्लेषकका अनुसार अहिलेको बजारको अवस्था बुलिस हो । अझै केही समय बजार निरन्तर बढ्ने उनीहरूको अनुमान छ । यता नेप्सेले पनि २५ सयबाट तल ओर्लन मानिरहेको छैन । नेप्से घट्न नमानिरहेको तथ्य पछिल्लो केही दिनको नेप्सेको डाटाले देखाउँछ पनि । ८ फागुनमा २६ सय ९० अंकमा रहेको नेप्से आजको दिनमा पनि २६ सयकैै हाराहारीमा छ । यसलाई जानकारहरू बजार बढ्ने लक्षणको बलियो आधार पनि मान्छन् ।

नेप्सेको उकालो यात्रा अझै बाँकी रहनु र सोहीअनुरूप २५ सयको विन्दुबाट नेप्से फर्किनुले पनि लगानीकर्तामा उत्साह भर्न सकेको पाइँदैन । बजारमा कारोबारीको संख्या दिनहुँ ओरालो लागिरहेको छ । दैनिक २१ अर्ब रुपैयाँको काराबोर भएको शेयरबजारमा अहिले २ देखि ३ अर्बको मात्रै कारोबार हुँदै आएको छ । पछिल्लो तीन महिनादेखि कारोबार रकम यही पेरिफेरीमा देखिन्छ । जुन आजभन्दा ६ वर्षअगाडिको कारोबारको अवस्था हो ।

छ वर्षअघिकै अवस्थामा कारोबार रकम

छ वर्षअघि र अहिलेको अवस्थामा तुलना गर्ने हो भने शेयरबजारमा थुप्रै परिवर्तनहरू देख्न सकिन्छ । मरीतरी लाखमा पुग्ने डिम्याट खाताको संख्या अहिले ५० लाखको हाराहारीमा पुगिसकेको छ । सीडीएससीका अनुसार धितोपत्र दोस्रो बजारमा कारोबार गर्ने लगानीकर्ताको संख्या मात्रै ३१ लाख पुगिसकेको छ ।

शेयरबजारमा लगानीकर्ताको उपस्थिति हालसम्म आइपुग्दा दशौँ गुणाले बढिसकेको छ । यद्यपि ती लगानीकर्ताहरू यतिबेला सक्रिय हुन छोडेका छन् । दैनिक २१ अर्बसम्म पुगेको कारोबार एकैपट २ देखि ३ अर्ब रुपैयाँमा ओर्लनुले पनि शेयरबजारमा लगानीकर्ताको उपस्थिति ह्वात्तै घटेको थाहा पाउन सकिन्छ ।

सन् २०१६ मा नेप्से सूचक १८८८ हुँदा शेयरबजारमा लगानीकर्ताले अधिकतम २ अर्ब ३९ करोड रुपैयाँसम्मको शेयर एक दिनमा किनबेच गरेको नेप्सेको तथ्यांक छ । सो समयमा दैनिक न्यूनतम २९ करोड रुपैयाँको कारोबार भएको देखिन्छ भने अधिकतम २ अर्बमाथिको कारोबार भएको देखिन्छ ।

सन् २०१७ मा भने नेप्से सूचक १७४५ मा पुग्दा न्यूनतम १ करोड रुपैयाँ र अधिकतम २ अर्ब ४४ करोड रुपैयाँसम्मको कारोबार भएको देखिन्छ । सन् २०१८ मा नेप्से सूचक १४६४ मा पुग्दा कारोबार भने १ अर्ब ४५ करोडभन्दा माथि उक्लेको देखिँदैन ।

यो वर्ष थोरैमा ३३ करोड रुपैयाँसम्म दैनिक कारोबार भएको पाइन्छ । सन् २०१९ मा भने अघिल्ला वर्षहरूकै सर्वाधिक थोरै रकमको कारोबार हुन पुगेको छ । यो वर्ष अधिकतम नेप्से १३५५ अंकमा पुग्दा दैनिक कारोबार ९१ करोड रुपैयाँसम्म पुगेको देखिन्छ भने नेप्से घट्दा कारोबार रकम पनि १० करोड रुपैयाँसम्म ओर्लेको देखिन्छ । सन् २०२० बाट भने नेप्से सूचक २१२० सम्म पुग्दा कारोबार ९ अर्ब २२ करोड रुपैयाँसम्म पुगेको पाइन्छ ।

सन् २०२१ मा भने नेप्से सूचक ३२३७ अंकमा पुग्दा कारोबार रकम दैनिक २१ अर्बको भएर नयाँ कीर्तिमान नै राख्यो । थोरैमा भने यो वर्ष १ अर्ब ३९ करोड रुपैयाँसम्मको कारोबार भएको पाइन्छ । सन् २०२२ को हालसम्म नेप्से सूचक २९ सयसम्म पुग्दा कारोबार ९ अर्ब पुगे पनि त्यसपछिका दिनहरूमा भने निरन्तर ३ अर्बकै हाराहारीमा कारोबार भइरहेको देखिन्छ ।

समस्याग्रस्त अर्थतन्त्र र अन्योल लगानीकर्ता

कारोबार रकम घट्नुलाई यतिबेला विश्लेषकहरू लगानीकर्ताको पर्ख र हेरको रणनीति नै प्रमुख कारण भएको मान्छन् । नेप्से २७ सय अंकमाथि पनि जान नसकिरहेको र तल ओर्लिन पनि नसकिरहेको बेला पनि लगानीकर्तालाई शेयर किन्ने कि बेच्ने भन्ने अन्योलमा पारेको छ ।

शेयरबजार विश्लेषक अञ्जीव तुलाधर लगानीकर्ता अहिले पर्ख र हेरको अवस्थामा रहे पनि आउँदो हप्ताबाट बजारमा खरिदकर्ता बढ्न सक्ने बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘ब्याजदर घटाउने कसरत भइरहेको छ । चुनावमा खर्च पनि हुन्छ । तीन महिनामा १० खर्ब खर्च हुनेवाला छ । नेप्से ओर्लन मानेको छैन । यी सबै कारणले पनि अब खरिदकर्ता बढ्ने अवस्था देखिन्छ ।’

नियमनकारी निकायहरूले बैंकिङ प्रणालीमा देखिएको तरलता अभावसँगै समग्र अर्थतन्त्रको समस्या तत्काल समाधान नगरे शेयरबजार पनि यसको सिकार हुन सक्ने शेयरबजार विश्लेषक विष्णु बस्याल बताउँछन् । भन्छन्, ‘अर्थतन्त्रमा जटिल समस्या देखिसकेको छ । यी समस्याहरूसँग पुँजीबजार सकारात्मक भएर अगाडि बढ्न सक्दैन ।’

शेयरबजारलाई घटबढ गराउने दुई प्रमुख कारणहरू हुन्छन् । व्यावहारिक पाटो जसमा देशको अर्थव्यवस्थादेखि नीतिगत फेरबदलहरू पर्छन् भने अर्को प्राविधिक पाटो जसले शेयरको साइकल मात्रै हेर्छ ।

बस्याल अहिले प्राविधिक रूपमा बजार बलियो देखिए पनि व्यावहारिक रूपमा भने बजार कमजोर बन्न सक्ने बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘प्राविधिक रूपमा हेर्दा बजारको बुलिस पिरियड नसकिएकाले बजार बढ्ने नै देखिन्छ । तर, अर्थतन्त्र कमजोर बन्दै गइरहेको छ, बैंकिङ प्रणालीमा पर्याप्त तरलता छैन, वैदेशिक सञ्चिति घट्दो छ । यी कारणले बजारलाई घटाउन सक्ने सम्भावना पनि उत्तिकै छ ।’

व्यावहारिक पाटोमा शेयरबजार घट्ने देखिए पनि प्राविधिक रूपमा बजार बढ्ने देखिँदा लगानीकर्तामा अन्योल सिर्जना भएको उनको तर्क छ । जसले गर्दा शेयरबजारमा लगानीकर्ता थप लगानी गर्न हिचकिचाइरहेको अवस्था छ ।

१५ महिना निरन्तर बढेको शेयरबजार सात महिनासम्म करेक्सनमा जाँदा पनि बजारमा अन्योलको अवस्था सिर्जना गरेको लगानीकर्ताको बुझाइ छ । यसमा बस्याल भन्छन्, ‘बजारमा करेक्सन त हुनु नै थियो । तर, अहिले अर्थतन्त्रमा देखिएको समस्याले करेक्सन समयलाई लम्ब्याएर सात महिना पुर्‍याइसकेको छ । यसले गर्दा पनि बजारमा शेयर किनबेच गर्न उत्साह नदेखिएको हो ।'

विश्लेषक तुलाधर लगानीकर्ताले सहज रूपमा कर्जा नपाउँदा पनि यसको असर शेयरबजारमा देखिएको बताउँछन् । बैंकिङमा तरलता अभाव उच्च छ, जसले गर्दा कर्जा लिएर ठूलो मात्रामा शेयरमा लगानी गर्ने लगानीकर्ताले बैंकबाट सहज रूपमा कर्जा पाउन सकेका छैनन् । यसले पनि बजारमा कारोबार रकम बढ्न नसकेको हो ।’

योसँगै तुलाधर बजारमा नयाँ कुनै परिवर्तनहरू नदेखिनु, कम्पनीहरूले लाभांश घोषणा तथा वितरण गरिसक्नु, सरकारी खर्च पर्याप्त नहुनुजस्ता कारणले यो समयमा शेयरबजारको खरिदबिक्री न्यून भएको मान्छन् ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, चैत ११, २०७८ १५:०२