तुलसीपुर उपमहानगरपालिकाले लागू गरेको ‘स्मार्ट छोरी कार्यक्रम’ के हो ?

A+ A A-

दाङको तुलसीपुर उपमहानगरपालिका–६ रजौराकी २२ वर्षीय पुष्पा चौधरीले गत माघमा पहिलो सन्तानका रूपमा छोरीलाई जन्म दिइन् । घरमा छोरी जन्मेपछि उनका श्रीमान् २५ वर्षीय चन्द्र चौधरीसहित घरपरिवार अन्य सदस्य दङ्ग भए । उनीहरूले खुसी हुँदै भने- घरमा लक्ष्मी भित्रिइन् ।

तुलसीपुर उपमहानगरपालिकाले एक महिना पुगेकी छोरीको नाममा बैंकमा खाता खोल्न लगाइ मासिक २ सय रुपैयाँ जम्मा गरिदिन थालेपछि उनीहरूको खुसी थप बढ्यो ।

चन्द्र तुलसीपुरमा मजदुरी गरी कमाएको रकमबाट घरखर्च चलाउँछन् भने पुष्पा गृहिणी हुन् । चौधरी दम्पतीले भने, 'हामी जस्तो गरिबका लागि उपमहानगरपालिकाले मासिक रूपमा छोरीको खातामा जम्मा गरिदिने २ सय रुपैयाँ पनि धेरै ठूलो हो । भोलि छोरी ठूली भएपछि उनका लागि धेरै सहयोग पुग्नेछ ।'

तुलसीपुर– ५ की सीता गन्धर्व पनि आफ्नी ६ महिनाकी छोरीका नाममा बैंकमा खोलेको खातामा उपमहानगरपाकिाले रकम जम्मा गरिदिएपछि खुसी रहेको बताउँछिन् । अहिले रकम थौरै भए पनि २० वर्षसम्म धेरै बढ्ने र भोलि सोही रकमले छोरीको उच्च शिक्षामा सहयोग पुग्ने उनको भनाइ छ ।

तुलसीपुर उपमहानगरपालिकाले छोरीहरूको आर्थिक र सामाजिक सशक्तीकरणका लागि छोरी जन्मेदेखि हरेक महिना २ सयका दरले बैंक खातामा रकम जम्मा गर्दै आएको छ । कार्यपालिकाको ९५औँ बैठकले ‘स्मार्ट छोरी, बिहेवारी बीस वर्षपारी’ कार्यविधि पारित गरेसँगै यो कार्यक्रम लागू भएको हो ।

यो कार्यक्रमले उपमहानगरपालिकामा जन्मने छोरी २० वर्ष नपुगेसम्म हरेक महिना रकम जम्मा गरिने र २० वर्षपछि बिहे गरे मात्र निकाल्न पाउने व्यवस्था गरेको छ । सोका लागि उपमहानगरपालिकाको महिला, बालबालिका तथा सामाजिक विकास शाखाले नगरभित्र जन्मिने हरेक छोरीका लागि कार्यविधिसमेत बनाएको छ ।

यो अभियानअन्तर्गत गत आर्थिक वर्षमा १३४ छोरीको खातामा प्रत्येक महिना सय रूपैयाँका दरले एक हजार दुई सय जम्मा गरिएको छ । चालु आर्थिक वर्षमा सो रकममा दोब्बर वृद्धि गरी हालसम्म ४ सय छोरीका खातामा रकम जम्मा गरिएको उपमहानगरपालिकाकी नगर महिला, बालबालिका तथा समाजिक विकास शाखाका प्रमुख माया श्रेष्ठले जानकारी दिइन् ।

बैकको खातामा जम्मा गरिएको सो रकम छोरी २० वर्ष नपुगेसम्म हरेक महिना रकम जम्मा गरिने र उक्त रकम बालिकाले २० वर्षसम्म बिहे नगरे मात्र झिक्न पाउने प्रावधान रहेको पनि उनले जानकारी दिइन् ।

कार्यक्रममा समावेश हुनका लागि अभिभावकले बैंकमा खाता खोलेर खाता नम्बर उपमहानगरपालिकालाई उपलब्ध गराएपछि रकम जम्मा हुने कुरा कार्यविधिमा उल्लेख छ । कार्यविधिअनुसार जन्मेको पहिलो महिनामा १ हजार २ सय रुपैयाँ र त्यसपछि हरेक महिना १ सय तथा चालु आर्थिक वर्षदेखि हरेक महिना २ सयका दरले खातामा रकम जम्मा हुनेछ । २० वर्षपछि एकमुष्ट रुपमा मात्रै रकम निकाल्न पाइने छ । यदि गम्भीर दीर्घरोग लागेर उपचार गर्नुपर्ने भएमा र आर्थिक अवस्थाका कारण पढाइ रोकिने भएमा भने बीचमै पनि रकम झिक्न पाइने नियम उपमहानगरपालिकाले बनाएको छ ।

कार्यविधिअनुसार समयअगावै बालिकाको मृत्यु भएमा, कडा रोग लागेर माध्यमिक तह पूरा गर्न नसकेमा, संरक्षकको मृत्यु भई आर्थिक कठिनाई भएमा भने खातामा जम्मा भएको रकम पूरै दिनुपर्ने उल्लेख छ । त्यस्तै कार्यक्रममा आबद्ध हुनका लागि अनिवार्य रूपमा उपमहानगरपालिकाभित्र बसोबास गर्दै आएको हुनुपर्ने, बाबुआमाको विवाह दर्ताको प्रमाणपत्र, गर्भवती जाँच गरेको, स्वास्थ्य संस्थामा सुत्केरी भएको प्रमाणपत्र ३५ दिनभित्र उपमहानगरपालिकामा पेस गर्नुपर्ने हुन्छ ।

यो कार्यक्रमले छोरीहरू कानुनी र सामाजिक हिसाबले विभेद्‌मा नपरून् भनी सहायता प्रदान गर्न र बालविवाहलाई न्यूनीकरण गर्न मद्दत पुग्ने प्रमुख श्रेष्ठले बताइन् ।

महिला अधिकारकर्मी निरा योगीले उपमहानगरपालिकाले थालेको यो अभियानले सकारात्मक सन्देश प्रवाह गरेको भएता पनि रकम भने अपर्याप्त रहेको बताइन् । छोरीलाई स्मार्ट बनाउन शिक्षामा लगानी गर्नुपर्नेमा उनको जोड थियो । त्यस्तै उपमहानरपालिकाले अति विपन्न, जेहेन्दार तथा परिवारबाट सहयोग नपाएका बालिकालाई पढ्न सहायता गर्ने, बालविवाह गर्ने वा गरिदिनेलाई कारबाहीको दायरामा ल्याउन मद्दत गर्नेजस्ता कार्यक्रममा लगानी गरेको भए प्रभावकारी हुने उनको भनाइ छ ।

नेपाली समाजमा अझै पनि दुई छोरी भए छोराकै लागि भ्रूण हत्या गर्ने प्रवृत्ति नरोकिएको भन्दै उनले यस कार्यक्रमले छोरीको महत्व स्थापित गरेकोसमेत बताइन् । उपमहानरपालिकाले सो कार्यक्रमका लागि चालु आर्थिक वर्षमा १५ लाख बजेट विनियोजन गरेको छ ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, चैत ७, २०७८ १४:२१