रुस-युक्रेन युद्धमा पुटिनका ८ सारथि

A+ A A-

रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिन जुडोका खेलाडी हुन् । जुडो मैदान सियाजोदेखि कूटनीति र राजनीतिमा उनको एउटै सिद्धान्त छ- ‘थ्रो द फस्ट पञ्च ।’

पुटिनले युक्रेनमाथि हमलाको तयारी गरिरहेको भन्दै पश्चिमा राष्ट्रहरूले उनीमाथि युद्ध मच्चाए कडा प्रतिबन्ध लगाउने चेतावनी दिएका थिए । पुटिनले युरोपियन युनियनदेखि अमेरिकासम्मको चेतावनीको परवाह गरेनन् । युद्धको लक्ष्यबारे पुटिन भन्छन्, 'म ६९ वर्षको भएँ । २२ वर्षदेखि सोभियत संघको गौरवशाली वर्चस्व फर्काउन क्रियाशील छु । मलाई विश्वास छ, ३० वर्षअघिको सोभियत संघको विरासतलाई ब्युँताउन सफल हुनेछु ।’

यही उद्देश्यका निम्ति उनले चौतर्फी चेतावनीका बाबजुद युक्रेनमा आक्रमण गरे । युक्रेन उत्तर एट्लान्टिक सैन्य सन्धि नेटोमा आबद्ध हुन चाहन्छ । सीमानजिकै नेटो आए रुसको सुरक्षा खतरा बढ्ने पुटिनको चिन्ता छ । अझ उनको आत्मविश्वास के छ भने युक्रेन कब्जामा सफल भए सोभियत संघको साख फर्काउन झनै सहज हुनेछ । रुस-युक्रेन युद्धमा पुटिनका आठ सारथि छन् । पुटिनले उनीहरूसँग राय सुझाव लिने गर्छन् ।

को–को हुन् आठ सारथि ?

पुटिनले परामर्श लिनेहरूमा सर्जेई सोइबु, भ्यालेरी जिराजोमोभ, निकोलाई प्याट्रुसेफ, अलेक्सजेण्डर बोरनिकोभ, सर्जेइ न्यास्कन, सर्जेई लारोभ, भ्यालेन्टिना म्भेयन्को, भिक्तोर जोलोतोभ छन् । यी मुख्य सारथि भए पनि रुसका प्रधानमन्त्री मिखाइल मिसुस्तिन, मस्कोका मेयर सर्जेई सोयानिन र तेल व्यापारी इर्गोर सेचिन पनि पुटिनका विश्वास पात्र हुन् ।

सर्जेई सोइबु, रक्षामन्त्री

सर्जेई सोइबु रुसका रक्षामन्त्री हुन् । पुटिनका विश्वासपात्रको पहिलो सूचीमा उनकै नाम आउँछ । बेलाबखत पुटिनसँग माछा मार्न र सिकार गर्नका निम्ति साइबेरियामा पुग्ने गर्छन् । उनी युक्रेनलाई नि:शस्त्रीकरण गर्दै पश्चिमा सुरक्षा खतराबाट रुसलाई जोगाउन पुटिनजत्तिकै प्रतिबद्ध छन् । उनलाई पुटिनको उत्तराधिकारीका रूपमा हेरिन्छ । पुटिनका हरेक रणनीति कार्यान्वयनमा उनले सहयोग गर्दै आएका छन् । सोइगो रुसी सेनाको प्रमुख मात्र होइनन्, सोभियत संघको विरासत फर्काउने सिद्धान्तको रक्षक पनि हुन् ।

रुसी सुरक्षा मामिला जानकार एन्द्रेई सोल्दातोभ भन्छन्, ‘झट्ट सुन्दा अपत्यारिलो लाग्न सक्छ तर आजसम्म पुटिनले कसैको कुरा यदि महत्त्व दिएर सुन्छन् भने ती रक्षामन्त्री सर्जेई सोइबु नै हुन् । ’

यिनैले क्रिमियालाई रुसमा गाभ्ने पुटिन रणनीतिलाई सफल बनाएका थिए । उनी जीआरयू सैन्य खुफिया एजेन्सीका पनि प्रमुख हुन् । बेलायतका लागि रुसको खुफिया काम गरिरहेकामाथि सेल्सबेरीमा भएको विशाक्त हमलामा पनि उनलाई दोषी मानिन्छ । यता सर्बियाका विपक्षी दलका नेताको हत्या षड्यन्त्रमा पनि उनी सन्दिग्ध छन् ।

रुसको आक्रमणलाई युक्रेनले डटेर सामना गरेपछि आफ्ना सेनाको मनोबल नगिरोस् भन्नका निम्ति उनैले किभतर्फ अघि बढ्ने नीति लिएको विज्ञहरू बताउँछन् । ‘सोइगो सेनालाई किभतर्फ प्रवेश गराउन चाहन्छन् । यो लक्ष्यमा उनी निकै दृढ छन् र यो युद्ध जित्ने आकलन गरिरहेछन्,’ रुसी सशस्त्र द्वन्द्वविज्ञ भेरा मिरोनेभा भन्छिन् ।

भ्यालेरी जिराजोमोभ, सेनापति

सेनापतिको हैसियतमा युक्रेन हमलामा जित निश्चित गर्नु भ्यालेरी जिराजोमोभकाे प्रमुख दायित्व हो । तर युक्रेनको प्रतीरक्षाका कारण रुसको लक्ष्यप्राप्ति सहज भइरहेको छैन । भ्यालेरीले सेनाको नेतृत्व सम्हालेदेखि नै उनले पुटिनको सैन्य कारबाहीलाई सफल बनाउन सहयोगी भूमिका निर्वाह गरिरहेका छन् । सन् १९९९ मा चचेनमा भएको युद्धको कमाण्ड उनैले सम्हालेका थिए । युक्रेन हमलाको योजनाको अग्रमोर्चामा स्वाभाविक रूपमा उनी छन् । क्रिमिया कब्जा गर्ने पुटिनको लक्ष्यमा उनी सहयोगी नै रहे ।

निकोलाई प्याट्रुसेफ, सुरक्षा परिषद्‌का सचिव

प्याट्रुसेफले पुटिनसँग सन् १९७० देखि काम गरिरहेका छन् । रुसी जासुसी संयन्त्र केजीबीमा पुटिनपछि प्याट्रुसेफ नै प्रमुख बने । युक्रेनमा हमलाअघि सुरक्षा परिषद्को आकस्मिक बैठकमा उनले अमेरिका अझै पनि रुस टुक्रियोस् भन्ने पक्षमा रहेकाले शक्तिशाली वर्चस्व फर्काएर जवाफ दिनुपर्ने बताएका थिए । त्यो बैठकको दृश्य हेर्न लायक थियो ।

यस्तो लाग्थ्यो– पुटिन न्यायाधीश हुन् र उनले एकएकलाई कठघरामा उभ्याएका छन् । रुसी राजनीतिका प्राध्यापक बेन नोबल भन्छन्, ‘रुसको सुरक्षा नीतिमा काम गर्ने मुख्य व्यक्ति यिनै हुन् र पुटिनको अतिवादलाई उनले सहयोग गर्दै आएका छन् ।’

अलेक्सजेण्डर बोरनिकोभ, निर्देशक संघीय सुरक्षा सेवा

पुटिनका अर्का विश्वासपात्र हुन् संघीय सुरक्षा सेवाका निर्देशक अलेक्सजेण्डर बोरनिकोभ । जानकारहरू भन्छन्, 'खुफिया वा अरु सैन्य संयन्त्रका सूचनाभन्दा बढी पुटिन उनको सूचनालाई विश्वासिलो मान्छन् । यिनी पनि केजीबीमा पुटिनसँगै काम गरेका व्यक्ति हुन् ।

प्याट्रुसेभ सुरक्षा परिषद्‌मा आएसँगै उनी संघीय सुरक्षा सेवाका निर्देशक बनेका हुन् । सैन्य नीति कार्यान्वयनमा संघीय सुरक्षा सेवाकै भूमिका महत्त्वपूर्ण छ । यसका आफ्नै विशेष दलहरू पनि छन् ।

सर्जेई न्यास्कन, विदेशी खुफिया सेवाका निर्देशक

पुटिनसँग लामो सहकार्य गर्नेमध्ये सर्जेई न्यास्कन पनि एक हुन् । फेब्रुअरीको अन्तिम साता पुटिनसँगको संवादमा उनी अकमकिए । आफ्ना कोटरीका मानिससँग ख्यालठट्टा गर्ने उनले न्यास्कनलाई भने, ‘हामीले बहस गरिरहेको विषय यो होइन ।’

यो भिडियो निकै भाइरल भएको थियो । सन् १९९० देखि उनी पुटिनको छत्रछायामा छन् । उनले सन् २००४ देखि पुटिनको कार्यालयमा पनि काम गरे भने संसदको सभामुख पनि भए । पुटिनको वैचारिक धरातल बलियो बनाउने कार्यमा उनले उल्लेखनीय भूमिका निर्वाह गरेको जानकारहरू बताउँछन् ।

सर्जेई लारोभ, विदेश मामिलामन्त्री

सर्जेई लारोभ रुसको सबैभन्दा पाका कूटनीतिज्ञ हुन् । ७१ वर्षीय उनले बेलायतका विदेशसचिव लिज ट्रुजलाई रुसबारे जानकारी नै नरहेको भन्दै मजाक उडाएका थिए । गत वर्ष उनले युरोपियन युनियनका विदेशी नीति मामिला प्रमुख जोसेप बोरेललाई पनि होच्याएका थिए ।

पुटिनले उनलाई विश्वास गरे पनि युक्रेन मामिलामा भने पाखा लगाए । उनले पुटिनलाई कूटनीतिक माध्यमबाटै समस्या समाधान गर्नुपर्नेमा जोड दिएका थिए । राष्ट्रसंघीय मानवअधिकार परिषद्‌मा भने उनले रुसले युक्रेनमा गरेको आक्रमण जायज रहेको मन्तव्य राखेपछि बहुसंख्यक सदस्यहरू उनको भाषण चल्दै गर्दा हलबाट बाहिरिएका थिए ।

भ्यालेन्टिना म्भेयन्को, संघीय परिषद् अध्यक्ष

पुटिनको निकट सूचीमा रहने महिला हुन् भ्यालेन्टिना म्भेयन्को । उनी संघीय परिषद्की अध्यक्ष हुन् । विदेशी भूमिमा सेना परिचालन गर्ने निर्णयमा छाप लगाउँदै उनले पुटिनलाई सहयोग गरिन् । क्रिमिया आक्रमणमा पनि उनले सहयोग गरेकी थिइन् । सुरक्षा परिषद्को बैठकमा धारणा राख्ने र राष्ट्रपतिको निर्णयलाई माथिल्लो सदनबाट सघाउने कार्यमा उनको भूमिका छ ।

भिक्तोर जोलोतोभ, नेसनल गार्डका निर्देशक

भिक्तोर जोलोतोभ रुसका नेसनल गार्डका निर्देशक हुन् । उनी पुटिनका पूर्वअंगरक्षक पनि हुन् । छ वर्ष पुटिनको अंगरक्षक बनेका उनी अहिले ४ लाख फौजलाई कमाण्ड गर्छन् । रुसको अन्य सेना अत्तालिँदा युद्धको अग्रपंक्तिमा नेसनल गार्डका सेना तैनाथ छन् । –बीबीसी

प्रकाशित मिति: सोमबार, फागुन २३, २०७८ १९:५०