युक्रेन-रुस संघर्ष : के पश्चिमा देश 'आगोमा घिउ' थपिरहेका छन् ?

A+ A A-

छिमेकी युक्रेनमाथि आक्रमण थालेकाे दसाैँ दिनमा आज रुसले अस्थायी युद्धविरामको घोषणा गरेको छ । यसाे गर्नुकाे तर्कमा उसले 'मानवीय सहायता' भनेकाे छ । तर युद्ध पूरै युक्रेनमा राेकिएकाे हाेइन । अन्तर्राष्ट्रिय समाचार संस्थाहरूका अनुसार युक्रेनका मरियपोल र भोल्नोवाखा शहरमा मात्र युद्धविराम लागू हुने छ । यहाँबाट सुरक्षित ठाउँ जान चाहने मान्छेका लागि आक्रमण राेकेकाे रुसले जनाएकाे छ ।

पुटिनसँगै पश्चिमा नेतामाथि उठेको प्रश्न

युक्रेनप्रति रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिन निकै आक्रामक देखिन्छन् । उनकाे यसखाले आवेगकाे चाैतर्फी आलोचना भइरहेकाे छ । तर, उनलाई औँला उठाइरहेका पश्चिमी देशका नेताको नियतमाथि समेत प्रश्न उठ्दाे छ ।

गैरपश्चिमी देशका कतिपय जानकारले आक्रमणबारे समाचार दिँदा पश्चिमा मिडियामा देखिएको पूर्वाग्रहप्रति चिन्ता जनाएका छन् । पश्चिमी नेताहरूले समेत दोहोरो भूमिका निभाएको जानकारहरूकाे तर्क छ ।

उनीहरूका अनुसार पश्चिमी नेताले रुसलाई खलनायक बनाउन कुनै कसर बाँकी राखिरहेका छैनन् । जबकि अहिले जारी संकटमा दोष उनीहरूको पनि छ ।

अरब र मध्य पूर्वी देशका पत्रकारको सञ्जाल ‘अरब र मध्यपूर्वी पत्रकार संघ’ले विज्ञप्तिमा पश्चिमा मिडियाको ‘नस्लवादी’ कभरेज'प्रति चिन्ता जनाएको छ ।

पश्चिमाको दोहोरोपन

अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनले मंगलबार आफ्नो ‘स्टेट अफ द युनियन सम्बोधन’ मा रुसमाथि लगाइएको प्रतिबन्धलाई अझै कडा पार्ने घोषणा गरे । यसो गर्दा रुसी अर्थ व्यवस्थामा आगामी दिनमा थप नोक्सान पुग्ने उनकाे दाबी थियाे । राष्ट्रपतिले वैश्विक अर्थव्यवस्थाका मुनाफाखोरीमाथि कारबाही गर्ने उद्घोष पनि गरे । उनको इशारा रुसका राष्ट्रपति पुटिनको पुँजीवादी मित्रहरूतिर थियो, जसले युद्धमा उनलाई साथ दिइरहेका छन् ।

अमेरिकाबाहेक बेलायत र युरोपेली संघले पनि रुसमाथि कडा प्रतिबन्ध लगाएका छन् । पश्चिमा मिडियाले यी प्रतिबन्धको असर रुसमा देखिन थालिसकेको दाबी गरिरहेका छन् ।

अमेरिकी मिडिया सीएनएनका अनुसार रुसका मानिस एटीएम र बैंकमा लामबद्ध भएर पैसा निकालिरहेका छन् । ताकि आफ्नो पैसा डुब्नुअघि नै निकाल्न सकियोस् ।

तर रुस यी सबै प्रतिबन्धलाई लिएर कति चिन्तित छ ? यसबारे खबर रुसी मिडियामा आउने सम्भावना कम छ । किनकि, त्यहाँ सरकारले मिडियामाथि पनि कैयौँ खालका प्रतिबन्धहरू लगाएको छ ।

रोचक त के भने, रुसमाथि प्रतिबन्धको चर्चा गरिरहेका पश्चिमा मिडियाहरूले युरोप र अमेरिकाले रुसी ग्याँस र तेलको निर्यातमा प्रतिबन्ध नलगाएको रिपोर्ट ल्याएका छैनन् ।

पाइपलाइनदेखि युरोपमा रुसी ग्याँसको निर्यात गर्ने सबैभन्दा ठूलो कम्पनी गजप्रोमले सोमबार भनेको छ, ऊ अहिले पनि युरोपेली ग्राहकको मागअनुसार युक्रेनको माध्यमबाट युरोपमा ग्याँसको सप्लाइ गरिरहेको छ ।

युक्रेनले सन् २०१४ मै रुससँग ग्याँस लिन बन्द गरेको थियो । तर त्यही पाइपलाइनदेखि युरोप हुँदै रुसको ग्याँस लिँदै आएको छ । युद्धपछि पनि यो सिलसिला जारी छ ।

कच्चा तेलमा रुस विश्वको दोस्रो ठूलो निर्यातक हो । ग्याँसमा चाहिँ रुस विश्वकै ठूलो निर्यातक देश हो । युरोपका देशमा रुसबाट ग्याँस जान बन्द भएमा युरोपेली घरहरूमा ‘हिटिङ सिस्टम’ बस्न सक्छ । र, चिसो मौसममा जनजीवन कष्टकर हुन सक्छ । घरमा न्यायो पार्नुबाहेक ग्याँसको प्रयोग विमान र सवारी साधनमा इन्धन भर्नका लागि समेत हुन्छ ।

युरोपेली देशलाई रुससँग ग्याँस लिन कतारको तुलनामा निकै सस्तो पर्छ ।

प्रतिबन्ध-दुईधारे तरवार

जर्जिया र अर्मेनियामा भारतका राजदूत भइसकेका अचल कुमार मल्होत्रा पश्चिमाकाे प्रतिबन्ध दुईधारे तरबारजस्तै देखिएकाे बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘पुटिनलाई प्रतिबन्धहरूको बानी परिसक्यो । अहिलेसम्म रुसमा प्रतिबन्ध प्रभावकारी देखिएको पनि छैन । मलाई लाग्छ, पश्चिमा देशले प्रतिबन्ध लगाउने अनुमान पुटिनले युक्रेनमाथि आक्रमणअघि नै लगाइसकेका थिए । उनले योजना पनि बनाएका होलान्, यस्तो परिस्थितिमा के गर्ने भनेर । पुटिनले राष्ट्रिय सुरक्षालाई अर्थव्यवस्थामा प्राथमिकता दिँदै आएका छन् । प्रतिबन्ध दुईधारे तरबार हो भन्ने कुरा उनलाई थाहा छ । यसको असर रुसले मात्र होइन, प्रतिबन्धकारी देशले पनि खेप्नुपर्छ ।’

न्युयोर्क बस्ने जेरेमी स्केहिल ती गनेमानेका पश्चिमी देशका पत्रकार हुन्, जसले पश्चिमी देशका नेताहरूको कथित दोहोरोपनको उजागर गर्ने प्रयास गरेका छन् । एक साथ कैयौँ ट्वीट्समा उनले रुसले युक्रेनमाथि गरिरहेको रवैया गलत भएकाे बताइरहेका छन् भने यो सिलसिलामा पश्चिमा देशहरूको भूमिका समेत निन्दनीय रहेकाे तर्क गरेका छन् ।

The systemic US failure to accept responsibility for its own crimes undermines the credibility of its condemnations of Russia, particularly in the eyes of anyone who knows the history of NATO and US militarism. It is a gift to Putin's cause.
— jeremy scahill (@jeremyscahill) March 2, 2022

जेरेमी भन्छन्, ‘लगातार आफैँले गरेका अपराधहरूलाई स्वीकार गर्नु बराबर इन्कार गर्न असफलताले रुसको निन्दाको विश्वसनीयतालाई कमजोर गर्छ । खासगरी नेटो र अमेरिकी सैन्यवादको इतिहास जान्ने मान्छेको निगाहमा । पुटिनका लागि यो एक उपहार हो ।’

अफगानिस्तान, इराकमा कब्जाको तुलना

रुसले युक्रेनमाथि आक्रमण गर्नुअघि.. २१ औँ शताब्दीमा अहिलेसम्मको २२ वर्षमा अमेरिका र नेटो देशले अफगानिस्तान (२०२१) र इराक (२००३) मा कब्जा गरे । सिरियामा राष्ट्रपति बशर अल असदविरुद्ध आफ्नो सेना उतारे । लिबिया र सोमालियामा सैन्य कारबाही गरे ।

अमेरिकाले १९ वर्षअघि इराकमा आक्रमण गरेको थियो । हमलाको कारण बताउँदै राष्ट्रपति जर्ज डब्लू बुशले भनेका थिए, ‘हाम्रो र अन्य सरकारहरूमार्फत पाएका कैयौँ गोप्य सूचनाअनुसार इराक सरकारले अहिले पनि घातक हतियार राखेको र लुकाएकामा कुनै शंका छैन । यो शासनले पहिल्यै इराकका छिमेकी र इराकका मानिसविरुद्ध सामूहिक विनाशको हतियारको प्रयोग गरेको छ ।’

योसँगै राष्ट्रपति बुशले अर्को पनि कारण देखाएका थिए । त्यो बेलाका इराकी राष्ट्रपति सद्दाम हुसेनले अल कायदा र अरु चरमपन्थीलाई सेल्टर दिएको बुशले भनाइ थियो । राष्ट्रपति बुशले यहाँसम्म भनेका थिए- अमेरिकामा ९/११ को आक्रमणमा सद्दाम हुसेनको हात थियो ।

तर इराक कब्जा गरेपछि बुशले भनेजस्तो सामूहिक विनाश गर्नेखाले कुनै हतियार फेला परेन । यसपछि अमेरिका र नेटो देशको विश्वसनीयतामाथि प्रश्न उठ्यो ।

जानकारहरूका अनुसार पश्चिमी मिडियाले अनजानमा गल्ती भएको भन्दै यो मुद्दा सामसुम पारिदिएका थिए ।

युक्रेन संकटका बेला सामाजिक सञ्जालमा मानिसहरू रुस र पुटिनको कडा आलोचना गरिरहेका छन् । तर उनीहरू अमेरिकाको कोरिया र भियतनामजस्ता देशमाथि चढाइको पनि चर्चा गरिरहेका छन्, जुन विषयमा प्रश्न उठ्दै आएको छ ।

जेरेमी स्केहिल भन्छन्, ‘पश्चिमी देशका नेताहरूको केही भाषण रुसको एक्सनको बारेमा छोटो हुन सक्छ । तर उनीहरूले आफू स्वयंको सैन्यवाद, दोहोरोपन र नैतिक फुइँयाँको सन्दर्भमा हेर्न जरुरी छ ।'

मिडियाको कथित नस्लवाद

केही देशका मिडिया संगठनले पश्चिमा मिडियाको आलोचना गरेका छन् । सँगै युक्रेन युद्धको कभरेजमा नस्लवादको गन्ध आएको आरोप लगाएका छन् ।

अरब र मध्य पूर्व पत्रकार संघ (एएमईजेए)ले एक विज्ञप्तिमा भनेको छ, ‘हामीले नस्लवादी समाचार कभरेजका उदाहरणलाई पहिल्याएका छौँ । उनीहरू युद्धका केही पीडितलाई अधिक महत्त्व दिन्छन् ।'

संगठनले सीबीएस न्युज, न टेलिग्राफ र अल जजिरा इंग्लिसजस्ता प्रमुख मिडिया संगठनका विश्लेषक र पत्रकारले गरेका टिप्पणीको उदाहरण दिँदै विज्ञप्ति जारी गरेको छ ।

विज्ञप्तिमा भनिएको छ, ‘यी टिप्पणीहरूमा युक्रेनियनको ककसियन जाति वा उनीहरूको आर्थिक स्थितिमा अधिक जोड दिइएको छ । र, उनीहरूलाई मध्यपूर्वका देश अथवा उत्तरी अफ्रिकाका मानिससँग तुलना गरिएको छ ।’

सामाजिक सञ्जालमा कतिपय मानिसले यसमाथि टिप्पणीहरू गरेका छन् । यसको भिडियो क्लिप्स पनि तयार गरिएको छ ।

सीबीएस न्युजका एक वरिष्ठ पत्रकारले किभदेखि रिपोर्टिङ गर्दै भनेका छन्, 'यहाँ काहीँ इराक वा अफगानिस्तानजस्तो ठाउँ छैन । यो अपेक्षाकृत युरोपेली शहर हो । जहाँ तपाईं त्यसखाले चिजको आस गर्नुहुन्न ।’

अर्का रिपोर्टरले युक्रेनका बारेमा भनेका छन्, ‘यो विकासशील तेस्रो दुनियाँको देश होइन ।' अर्का एक रिपोर्टर युक्रेनबाट जाने शरणार्थीबारे भन्छन्, ‘यी समृद्ध मध्यम वर्गका मानिस हुन् । उत्तर कोरियाजस्तो देशबाट आएका मान्छे यी होइनन् । यस्ताे लाग्छ, यी युरोपमा बस्ने छिमेकी हुन् । (बीबीसी हिन्दीकाे सहयाेगमा)

प्रकाशित मिति: शनिबार, फागुन २१, २०७८ १५:५७