रत्नपार्कमा ठडिएर काठमाडौंलाई हेर्दा !

A+ A A-

म युरी गागरिन अर्थात् पहिलो अन्तरिक्ष यात्री । रुस र अमेरकाबीच शीतयुद्ध उत्कर्षमा पुगेका बेला विश्व समुदायले पहिलो अन्तरिक्ष यात्रीको रुपमा मलाई पायो । अमेरिकासँग हरेक विषयमा प्रतिस्पर्धा गर्ने होडमा रुसले मलाई अन्तरिक्षमा पठायो । र, म पहिलो अन्तरिक्ष यात्री बन्न सफल भएँ ।

८५औं जन्म दिवसको अवसरमा काठमाडौंमा मेरो सालिक अनावरण भयो । १२ अप्रिल १९६५ मा अन्तरिक्ष यात्रामा जाँदा मैले उक्त कल्पनासमेत गरेको थिइनँ ।

काठमाडौंका मेयर विद्यासुन्दर शाक्यले मेरो सालिक अनावरण गरिरहँदा नेपालले आफ्नै स्याटेलाइट पठाइरहेको थियो । यो संयोगले मलाई प्रफुल्लित बनाएको छ । अन्तरिक्षमा नेपालको प्रवेशले मलाई आफ्नो यात्रा झन् सार्थक भएको अनुभूत भइरहेको छ ।

अन्तरिक्ष यात्रामा मैले पृथ्वीको एक फन्को लगाएको थिएँ । तर सुन्दै छु, नेपालमा एक साइकल यात्री छन्, जसले विश्वलाई साढे सात फन्को लगाएका छन् । १ सय ८० मिनेटको त्यो अन्तरिक्ष यात्रा सुरु गर्नुअगाडि रकेटले जमिन छाडेसँगै मैले ‘पोयेखाली’ भनेको थिएँ । जसको अर्थ हुन्छ, ‘अब हामी गयौं ।’

र, १ सय ८० मिनेटको आफ्नो अन्तरिक्ष यात्रापछि फर्किंदा रुसले मेरो भव्य स्वागत गरेको थियो । मेरो स्वागतका लागि सडकमा मानिस थिए । घरको छत र झ्यालबाट मलाई हेर्दै थिए ।

मलाई १९ जना अन्तरिक्ष यात्रीमध्ये छानिएको थियो । र, यो छनोटमा मेरो उचाइले साथ दियो । ५ फुट २ इन्चको मेरो सानो देह रकेटको क्याप्सुलमा सहजै अटाउँथ्यो । भोस्टोक १ नामक यानमा मेरो सानो शरीर सजिलै अटायो ।

अन्तिरिक्ष यात्रामा निस्केको विमानमाथि मेरो नियन्त्रण भने थिएन । पृथ्वीबाटै विमानको नियन्त्रण भइरहेको थियो । आपतकालीन अवस्थाका लागि भनेर मलाई केही कोड दिइएको थियो ।

फर्किने क्रममा म चढेको अन्तरिक्ष यान लगभग ध्वस्त भइसकेको थियो । पृथ्वीको कक्षमा प्रवेश गर्ने समयमा म बसेको क्याप्सुल आगोले घेरिएको थियो ।

मैले उक्त क्याप्सुललाई यानको बाहिरी आवरणबाट छुटाउनुपर्ने थियो । तर, सम्भव भएन । लगभग १० मिनेट आगोमा घेरिए । त्यसपछि कसो कसो मैले आफ्नो क्याप्सुललाई आगोको लप्काबाट छुटाएँ । र, म जीवितै पृथ्वीमा फर्किएँ ।

अन्तिरक्षबाट हेर्दा पृथ्वीको सतहमा उड्ने बादलको छाया अद्भुत देखिन्छ । मैले अन्तरिक्षबाट पृथ्वीको सौन्दर्य देखें ।

अन्तरिक्ष यात्रामा म पृथ्वीभन्दा २०३ मिलमाथि पुगें । मेरो रकेटको गति २७ हजार किलोमिटर प्रतिघण्टा थियो ।

मैले अन्तरिक्ष यात्रा गर्दासम्म शून्य गुरुत्वाकर्षणको अवस्थामा मान्छेको अवस्था कस्तो हुन्छ भन्ने प्रश्न अनुत्तरित थियो । तर, म सकुशल फर्किएपछि मानिस शून्य गुरुत्वाकर्षणको पनि सामना गर्न सक्षम छ भन्ने प्रमाणित भयो ।

२७ वर्षको उमेरमा अन्तरिक्ष यात्रा गरेको मेरो देहान्त ३५ वर्षको उमेरमा भयो । रुसले सबैभन्दा गर्व गर्ने मिग–१५ जहाज उडाउँदै गर्दा दुर्घटनामा पर्यो ।

रुसले खर्बाैं रकम खर्च गरेर मलाई अन्तरिक्षमा पठाएको थियो । यता, नेपालले पनि ३ लाखभन्दा बढी रुपैयाँ खर्च गरेर मेरो सालिक बनाएछ ।

सम्मानमा राखिएको मेरो सालिकसँगै नेपालले प्रविधि विकासमा पनि सक्रियता देखाए हुने थियो । विज्ञान प्रविधिमा निकै पछाडि रहेको नेपालले ‘फर्क हे वैज्ञानिक’ नेपाल भन्ने नीति लिएको कुरा पनि मैले सुनेको छु ।

रत्नपार्कको बगैंचामा उभिएर नेपालले प्रविधिमा विकास गरेको हेर्न चाहन्छु । नेपालले बनाएको एउटा आईटी पार्क अलपत्र परेको कुरा पनि सुनेको छु । म कामना गर्छु, अब यस्ता पार्क अलपत्र नपरून् !

काठमाडौंको धुलो–धुवाँ सहँदै उभिएको मैले नेपालले प्रविधिमा फड्को मारेको देख्न पाऊँ ।

(शिलापत्रकर्मी सागर चन्दले आफू गागरिन बनेर आत्मकथालाई शब्दमा उतारेका हुन् ।)

प्रकाशित मिति: शनिबार, असार १४, २०७६ २२:१३