हिन्द-प्रशान्त रणनीतिबारे रिपोर्टमा अमेरिका भन्छ, 'भारत चुनौतीको घेरामा छ, यसको मूल कारण चीन हो'

हिन्द-प्रशान्त रणनीतिबारे रिपोर्टमा अमेरिका भन्छ, 'भारत चुनौतीको घेरामा छ, यसको मूल कारण चीन हो'

A+ A A-

अमेरिकाले हिन्द-प्रशान्त रणनीतिबारे रिपाेर्ट ल्याएकाे छ । जाे बाइडेन राष्ट्रपति भएपछि उनकाे प्रशासनले ल्याएकाे याे पहिलो क्षेत्रीय विशिष्ट रिपोर्ट हाे ।

रिपाेर्टमा भारत र चीनबारे थुप्रै कुरा उल्लेख छ । भारतलाई अमेरिकाको बलियाे साथको खाँचो औंल्याइएको रिपोर्टमा चीनको चर्को आलोचना गरिएको छ । भारत अहिले खास भूराजनीतिक चुनौतीहरूले घेरिएको अमेरिकाकाे दाबी छ । यसकाे मुख्य कारण खासगरी चीन र वास्तविक नियन्त्रण रेखामा उसको व्यवहारलाई मानिएकाे छ ।

शुक्रबार जारी रिपाेर्टमा भारत र अमेरिकाबीच सहयोग आदानप्रदानमा जोड दिइएको छ भने चीनप्रति असन्तुष्टि जनाइएकाे छ ।

हिन्द-प्रशान्त क्षेत्रमा अमेरिकाको स्थितिलाई प्रभावकारी बनाउने प्रक्रियामा भारतको नेतृत्वदायी भूमिका हुनुपर्नेमा रिपाेर्टले जाेड दिएकाे छ ।

रिपाेर्टकाे लिंकसहित अमेरिकी विदेशमन्त्री एन्टनी ब्लिंकनले ट्वीट गरेका छन्, ‘हाम्रो हिन्द-प्रशान्त रणनीतिले स्वतन्त्र र मुक्त, आपसमा जाेडिएका, समृद्ध, सुरक्षित र लचिलो क्षेत्रकाे दृष्टिकाेण तय गर्छ । हिन्द प्रशान्तमा एक राष्ट्रका रूपमा हामी त्यही भिजनलाई सफल पार्न आफ्ना सहयोगी र सहभागीहरूसँग काम गर्न प्रतिबद्ध छौँ ।'

उता, ह्वाइट हाउसले रणनीतिक साझेदारीकाे प्रयास जारी राख्ने बताएकाे छ, जसमा अमेरिका र भारतले दक्षिण एसियामा स्थिरता बढाउन मिलेर, क्षेत्रीय समूहहरूमार्फत काम गर्नेछन् । 'हामी स्वास्थ्य, अन्तरिक्ष र साइबरस्पेसजस्ता नयाँ क्षेत्रमा सहयोग गर्ने छाैँ । हाम्रो आर्थिक र प्राविधिक सहयोगलाई प्रभावकारी बनाउन र हिन्द प्रशान्त क्षेत्रलाई स्वतनत्र, खुला राख्ने काम गर्नेछाैँ', ह्वाइट हाउसले भनेकाे छ ।

आफ्नो रिपोर्टमा अमेरिकाले भारतलाई समान विचारधारा भएकाे मुलुककाे रूपमा देखाएकाे छ ।

ह्वाइट हाइसकाे वक्तव्यमा भनिएकाे छ, ‘भारत दक्षिण एसिया र हिन्द महासागरमा एक समान विचारधाराको साझेदार हो भन्ने हामी ठान्छाैँ । यो दक्षिण पूर्व एसियादेखि सक्रिय रूपले जोडिएको छ । ऊ क्वाड र अन्य क्षेत्रीय मञ्चका लागि प्रेरक शक्ति र क्षेत्रीय विकासका लागि एक इन्जिनजस्तै हो ।

समाचार एजेन्सी पीटीआईसँग एक वरिष्ठ अमेरिकी अधिकारीले पहिचान नखुलाउने सर्तमा भनेअनुसार भारत अहिले खास चुनौतीमाझ छ । ती अधिकारीले भने, ‘भारत अहम् चुनौतीहरूको सामना गरिरहेको छ । एलएसीमा चिनियाँ व्यवहारको ठूलो असर भारतमाथि परिरहेको छ । हामी अर्को लोकतान्त्रिक देशसँग मिलेर काम गर्ने कैयौँ अवसर देख्छौँ । यस्ताे देशसँग यस क्षेत्रका जरुरी मुद्दामा काम गर्ने हाम्राे प्रयास हाे ।'

रिपोर्ट जारी गर्दै अमेरिकी अधिकारीले डाेनाल्ड ट्रम्पसहितका अघिल्ला अमेरिकी सरकारले हिन्द प्रशान्त क्षेत्रमा राम्रोसित काम गरेको भन्दै प्रशंसा गरेका छन् ।

क्वाड देश (अमेरिका, भारत, जापान र अस्ट्रेलिया) काे विदेश मन्त्रीस्तरीय बैठक चलिरहेका बेला अमेरिकाले यस्ताे रिपाेर्ट सार्वजनिक गरेकाे हाे । यी देशले शुक्रबार यस क्षेत्रमा चीनको बढ्दो प्रभावप्रति चिन्ता जनाएका थिए ।

रिपोर्टमा चीनबारे भनिएको छ, 'ऊ आर्थिक, कूटनीतिक, सैन्य र प्राविधिक शक्तिको आडमा हिन्द-प्रशान्त क्षेत्रमा प्रभाव जमाइरहेको छ । ऊ संसारको सर्वशक्तिमान देश बन्न चाहन्छ ।'

चीनको आक्रामकता संसारमा फैलिरहेको पनि रिपाेर्टमा उल्लेख छ । चीनकाे यस्ताे आक्रामकता हिन्द प्रशान्तमा सबैभन्दा बढी तेज रहेकाे अमेरिकाकाे दाबी छ। 'अस्ट्रेलियामाथि आर्थिक दबाबदेखि लिएर भारतसँग वास्तविक नियन्त्रण रेखामा संघर्ष, ताइवानमाथि बढ्दो दबाब र पूर्व–दक्षिण चीन सागरमा छिमेकीहरूलाई डर देखाउने, धम्काउनेसम्म, यस क्षेत्रमा हाम्रा सहयोगी र सहभागीले चीनको यस्तो व्यवहारलाई सबैभन्दा बढी झेल्नुपरेको छ', रिपाेर्टमा भनिएकाे छ ।

चीनले मानवअधिकार र अन्तर्राष्ट्रिय कानुनको समेत उल्लंघन गरिरहेको आरोप अमेरिकाले लगाएको छ ।

रिपोर्टमा लेखिएकाे छ, 'आगामी दशकमा हाम्रो सामूहिक प्रयासले यस कुराको तय गर्ने छ, हिन्द प्रशान्त क्षेत्र र संसारलाई फायदा हुने गरी चीन ती नियमहरू र मापदण्डलाई परिवर्तन गर्नमा सफल हुन्छ ?'

रिपाेर्टअनुसार विदेशमा आफ्ना सहयोगी र सहभागीसँग आफ्नो दृष्टिकोण मिलाउने कोसिस अमेरिका गरिरहेको छ । 'र, हाम्रा साझा हित, भविष्यको दृष्टिकोणको रक्षाका लागि चीनसँग प्रतिस्पर्धा गरिरहेको छ', आइपीएस रिपोर्टमा उल्लेख छ ।

अमेरिकाले अन्तर्राष्ट्रिय व्यवस्थालाई चुस्त दुरुस्त पार्न चाहेकाे कुरा रिपाेर्टमा लेखिएकाे छ । यसलाई साझा मूल्यमा आधारित राख्ने र २१औँ शताब्दीका चुनौतीको सामना गर्न यसमा सुधार गर्ने प्रतबिद्धता अमेरिकाकाे छ । 'हाम्रो उद्देश्य चीनलाई बदल्नु होइन, त्यो रणनीतिक वातावरणलाई आधार दिनु हो, जसमा उसले काम गरिरहेको छ । साथै संसारमा प्रभावको सन्तुलन कायम गर्ने, जुन अमेरिका, हाम्रा सहयोगी र सहभागीको अधिकतम अनुकूल होस्', रिपाेर्टमा उल्लेख छ ।

रिपोर्टअनुसार ७५ वर्षमा अमेरिकाले क्षेत्रीय शान्ति, सुरक्षा, स्थिरता र समृद्धिलाई सहयाेग/समर्थन गर्न निरन्तर प्रयास गरिरहेकाे छ । रिपाेर्टमा अमेरिका भन्छ, 'हामी त्यो भूमिका विस्तार र आधुनिकीकरण गरिरहेका छौँ । साथै आफ्ना हितको रक्षा गर्न र अमेरिकी क्षेत्र वा आफ्ना सहयोगी र सहभागीविरुद्ध आक्रमण रोक्न आफ्नो क्षमतालाई बढाइरहेका छौँ ।'

क्षेत्रीय आक्रामकताविरुद्ध एकजुट हुने काममा जोड दिइएको छ । यस्ताे एकताका लागि सहयोगी र सहभागीसँग सहयोग बढाउनुपर्ने अमेरिकाकाे निचाेड छ । साथै ताइवान जलडमरुमध्येमा शान्ति र स्थिरता काम राख्ने, हाम्रा कोरियाली र जापानी सहयोगीसँग विस्तारित प्रतिरोध र सहयोगलाई थप बलियाे पार्ने र कोरियाली प्रायद्वीपमा पूर्ण गैरपरमाणुकरणलाई अघि बढाउनु हाम्राे प्रयास छ ।' हिन्द-प्रसान्त रणनीतिबारे रिपाेर्टमा लेखिएकाे छ । (बीबीसी हिन्दीकाे सहयाेगमा)

प्रकाशित मिति: शनिबार, माघ २९, २०७८ १५:१७