‘बाँचुञ्जेलीलाई’ गीतको कथा: १० वर्ष लागेको थियो लता मंगेशकरलाई मनाउन

A+ A A-

भारतकी प्रसिद्ध गायिका लता मंगेशकरले आज मुम्बईको ब्रिच क्याण्डी अस्पतालमा अन्तिम श्वास लिइन् । ९२ वर्षीया लता कोरोना संक्रमण र निमोनियाका कारण आईसीयूमा उपचाररत थिइन् ।

उनको निधनले भारतीय संगीतक्षेत्र मात्र हैन, विश्व सांगीतिक जगत् नै स्तब्ध बनेको छ । ३६ भाषामा ३० हजारभन्दा बढी गीत गाएकी लताको ख्याति संसारभर उत्तिकै थियो ।

लताले तीनवटा नेपाली गीत गाइन्, जुन आज पनि कालजयी लाग्छन् । वर्षौंअघि लताले मविवि शाहको शब्द रहेको ‘आकाशमा तिरमिरे तारा’ गीतमा आफ्नो आवाज भरेकी थिइन् । मविविकै शब्दमा रहेको ‘जुन माटोमा जन्म्यौँ हामी’ गीत चलचित्र माइतीघरका लागि गाएकी थिइन् ।

उसो त अरु थुप्रै संगीतकारको चाहना थियो, लताको आवाजमा नेपाली गीत रेकर्ड गराउने । तर, सजिलो कहाँ थियो र ?

१० वर्षअघि मात्र लता र गायक रामकृष्ण ढकालको युगल आवाजमा ‘बाँचुञ्जेली’लाई गीत रिलिज भयो । वर्षौंपछि लताको आवाजमा नयाँ नेपाली गीत सुन्दा धेरै जना चकित बनेका थिए । आनन्द अधिकारीको शब्द रहेको गीतमा संगीतकार शिखर सन्तोषको संगीत थियो ।

गीत रेकर्किङका क्रममा लताले प्रशंसा गर्दै भनेकी थिइन्, ‘मलाई गीत निकै राम्रो लाग्यो । गीत बनाएको पनि राम्रो लाग्यो, लेखेको पनि राम्रो लाग्यो ।’ उनले रामकृष्णलाई शुभकामना दिँदै भनेकी थिइन्, ‘उहाँ निकै राम्रो गाउनुहुन्छ । उहाँको आवाज र गाउने शैली निकै राम्रो छ ।’

लताले त्यसअघि आफूले जयदेवको संगीतमा आफूले गाएको गीत पनि सम्झेकी थिइन् । ‘नेपालमा मैले धेरै पहिले गाएको थिएँ, जयदेव जीको संगीतमा । धेरै वर्षपछि यो गीत गाएँ । राम्रो लाग्यो,’ उनले खुसी व्यक्त गरेकी थिइन् ।

लतालाई पछ्याएको १० वर्ष

थुप्रै भारतीय संगीतकारको जीवनमा एउटै सपना अधुरो बनेको छ । त्यो हाे, लताको आवाजमा गीत रेकर्ड गराउने ।

संगीतकार शिखर सन्तोष पनि उही सपना लिएर मुम्बई छिरे । थाहा थिएन, त्यो सपना पूरा हुने हो कि होइन ! ‘लताको आवाजमा नेपाली गीतमा संगीत दिएरै छाड्छु,’ उनले आफैँभित्र यो जिद्दी कसे । १० वर्षसम्म उनले यो प्रयास जारी राखे ।

शिखर लतासँग नजिकिने अवसरको खोजीमा थिए । उनले लताको भतिज बैजुनाथ मंगेश्कलाई साथी बनाए । ‘ त्यसपछि म उनको घरमा जान थालेँ । बैजुनाथलाई म मराठी गीत गाउन लगाउँथे, ताकि लता दिदीको मन जित्न सकियोस्,’ शिखर सम्झन्छन् ।

यो सन् २००६ तिरको कुरा हो । उनले बैजुलाई हार्मोनियममा मराठी गीतको अभ्यास गराउँथे । लताले सुनिरहेकी हुन्थिन् ।

एक दिन लताले सोधिछन्, ‘कम्पोजर को हो ?’

बैजुले भन्थे, ‘नेपालका राम्रा कम्पोजर हुन् ।’

शिखरलाई लतासम्म पुग्ने अर्को बाटो पनि खुला भयो । उनका एक जना साथी लताको म्यानेजर बने । साथीमार्फत पनि लतालाई आफ्नो कुरा पुर्‍याउन शिखरले प्रयास गरे । शिखरले त्यतिबेला नेपाली ‘पहाडको छुकछुके रेल’ कम्पोज गरेका थिए ।

उनले एक दिन साथीलाई आफ्नो गीत सुनाउँदै भने, ‘दिदीको आवाजमा एउटा नेपाली गीत रेकर्ड गराउने ठूलो रहर थियो ।’

साथीले त्यो कुरा लतासम्म पुर्‍याउन सहयोग गरेका थिए ।

त्यसपछि रामकृष्ण ढकाललाई लताको आवाजमा गीत रेकर्ड गराउने कुरा सुनाए । सुरुमा त रामकृष्ण झस्किए, ‘सम्भव छ र !’

त्यसपछि रामकृष्ण र शिखर एरेन्जर किरण कँडेललाई भेट्न गए ।

आनन्द अधिकारीको शब्द रहेको गीत ‘बाँचुञ्जेलीलाई' उनीहरूलाई एकदमै मन परेको थियो । त्यो गीत लतासम्म पुग्न करिब पाँच वर्ष लाग्यो ।

लतासम्म गीत पुगेपछि लता सकारात्मक सुनिइन् । उनले भनिन्, ‘मलाई यसका शब्दहरू लेखेर पठाऊ ।’

लताले बायोडाटा हेर्न खोजिन्, शिखरले आफ्नो बायोडाटा देखाए । आफूले कम्पोज गरेको हिन्दी गीत, मराठी गीत सुनाए । लता शिखरबाट प्रभावित भइन् ।

शिखरले रामकृष्ण ढकालका बारेमा पनि लतालाई ब्रिफिङ गरे । रामकृष्णले गरेको जीवनसंघर्षको कथा र उनका गीत सुनेपछि लता झनै प्रभावित बनिन् ।

त्यसको झण्डै एक वर्षपछि शिखरलाई लताले फोन गरेर भनिन्, ‘गीत गाउनका लागि रियाज गराऊ मलाई ।’ ‘जब दिदी रियाजका लागि आउनुभयो, सेतो कपडामा साक्षात् सरस्वती माता आउनुभएको जस्तो लाग्यो । तर, आज सरस्वती पूजाको दिन दिदी बित्नुभयो,’ शिखर सम्झन्छन् ।

गीत मुम्बईमा रेकर्ड भएको थियो । ‘अनौठो कुराचाहिँ लताले गीत गाउने भनेपछि कसैले पनि पारिश्रमिक दाबी गर्नुभएन,’ शिखर भन्छन् ।

रामकृष्णले कहिल्यै पनि चिताएका थिएनन्, लतासँग गीत गाउन पाउँछु भनेर । एक दिन अचानक लताको म्यानेजरको फोन आउँदा उनी चकित परेका थिए । ‘म ड्राइभिङमा थिएँ, म्यानेजरले कल गरेर दिदीले मसँग बोल्न चाहनुभएको कुरा सुनाउनुभयो,’ रामकृष्ण सम्झन्छन् ।

त्यतिबेला लता ८४ वर्षको थिइन्, उनले मुम्बईमा राकृष्णलाई भेट्नेबित्तिकै मुक्त कण्ठले प्रशंसा गरिन् । गीत तयार भएपछि शिखरले लतालाई गीत र भिडियो देखाए । लता खुसी भइन् ।

पशुपति आउने रहर अधुरो

‘एकपल्ट गीत गाएपछि लताले हरेक संगीतकारसँग कुरा गर्नुहुन्थ्यो,’ शिखर सम्झन्छन् । शिखर लतासँग पछिल्लो समय झनै नजिकिएका थिए । लताले एक दिन सुनाएकी थिइन्, ‘मलाई पशुपतिको दर्शन गर्न जाने ठूलो इच्छा छ । तर, त्यो पूरा भएको छैन ।’

लता पछिल्लो पटक बिरामी हुँदा उनको परिवारसँग शिखरको कुरा भएको थियो । परिवारका सदस्यले लताको स्वास्थ्यको कामना गर्दै पशुपतिमा पूजा गरिदिन सुझाएका थिए । ‘त्यसपछि म र रामकृष्ण गएर पशुपतिमा पूजा गर्‍यौँ । तर दिदीलाई मैलै प्रसाद पठाउन नपाई उहाँ बित्नुभयो,’ शिखर भन्छन् ।

शिखरले लताको आवाजमा नेपाली भजन रेकर्ड गराउने सोच बनाएका थिए । तर, लताको निधनले उनको त्यो सपना अधुरै रह्यो ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, माघ २३, २०७८ १४:५३