के हुन् विप्लवका राजनीतिक एजेन्डा ?

A+ A A-

नेत्रविक्रम चन्द ‘विप्लव’ नेतृत्वको नेकपा अहिले सबैका लागि एक पहेली बनेको छ । कतिपयका लागि विप्लव नेतृत्वको पार्टी आतंकको पर्याय बन्दै छ ।

के नेकपा साँच्चै आतंकवादी पार्टी हो ? होइन भने किन बम पड्काउँदै हिँड्छन्, नेकपाका कार्यकर्ता ? के गर्न खोजेको हो विप्लव नेतृत्वको नेकपाले ? यो पार्टीको एजेन्डा के हो ? धेरैले बुझ्न सकेका छैनन् । यो पार्टीले पनि अहिलेसम्म आफ्नो उद्देश्य आममानिसले बुझ्ने गरी भनेको छैन ।

वैज्ञानिक समाजवाद

विप्लव नेतृत्वको (नेकपा)ले पार्टीको मुख्य एजेन्डा वैज्ञानिक समाजवाद हो भन्ने गरेको छ । पार्टी महासचिव विप्लवले पुस्तक नै लेखेका छन्, ‘वैज्ञानिक समाजवाद’ । के हो त यो वैज्ञानिक समाजवाद भनी प्रश्न गर्दा पार्टीका एक केन्द्रीय सदस्य भन्छन्, ‘हामीले भनेको समाजवाद अहिलेको सबै राजनीतिक दलहरूले भन्ने गरे जस्तो समाजवाद होइन । वैज्ञानिक समाजवाद हो ।’

उनी थप्छन्, ‘यस्तो समाजवादको परिकल्पना कार्लमाक्र्सले गरेका हुन् र लेनिनले अभ्यास गरे । त्यही परिकल्पनाकाको समाजवादी राज्य व्यवस्था हाम्रो मुख्य एजेन्डा हो ।’

नेकपाका एक पोलिटब्युरो सदस्य भन्छन्, ‘अहिले यो राज्य व्यवस्थाको मुख्य चरित्र नै दलाल पुँजीवादी छ, यो नै हाम्रो मुख्य टार्गेट हो । यसको ठाउँमा आत्मनिर्भरतासहितको राष्ट्रिय पुँजी निमार्ण गर्ने तत्कालीन कार्यभार पूरा गर्नु हाम्रो लक्ष्य हो ।’

उसो त विप्लवले तत्कालीन कार्यदिशाका रूपमा एकीकृत जनक्रान्तिको अवधारणा ल्याएका छन् । उनको भनाइमा यो वैज्ञानिक समाजवादमा पुग्ने बाटो हो ।

यस्तो व्यवस्था ल्याउने नै हो भने उनले नयाँ तरिकाले सोच्नुपर्ने एक राजनीतिक विश्लेषक बताउँछन् । ती विश्लेषकले भने, ‘विप्लवको अहिलेको संगठनको एजेन्डाले कहीँ पनि पुगिँदैन । यसका लागि संगठन चाहिन्छ । जुन उनीसँग व्यवस्थित र पर्याप्त देखिँदैन ।’

विश्लेषकको भनाइलाई नै आधार मान्ने हो भने अहिले विप्लवसँग सांगठनिक आधार निकै कम छ । उनले फरक पार्टी बनाएको पनि लामो समय भएको छैन । अझै उनले पर्याप्त संगठन बनाउन सकेका छैनन् । उनले आफूलाई वैचारिक र सांगठनिक काममा अब्बल बनाउन नसकेको राजनीतिक विश्लेषक बताउँछन् ।

कमजोर कार्यशैली

एजेन्डाअनुसार विप्लव नेतृत्वको (नेकपा)का नेता कार्यकर्ताको कार्यशैली पनि धेरै फितलो र प्रभावहीन देखिएको छ । यो कुरा विप्लवका नेता कार्यकर्ता पनि स्विकार्छन् । उनका नेता कार्यकर्ता जसरी प्रहरीको फन्दामा पर्दै छन्, त्यो उनीहरूको एजेन्डाअनुसारको कार्यशैली नभएरै हो । उनका एजेन्डा भूमिगत शैलीमा काम गर्ने खालका छन् तर उनीहरू भने अर्धभूमिगत शैलीमा काम गर्दै आएका छन् ।

एक कार्यकर्ताले भने, ‘नेतृत्वले नै निर्दिष्ट कार्यशैली अपनाउन नसक्दा ठूलो क्षति भयो । यो क्रम आजसम्म पनि जारी छ । समयमै यसमा सुधार भएन भने क्रान्ति गर्नुभन्दा पहिला आफैं सकिने डर पनि त्यति नै छ ।’

एकीकृत जनक्रान्ति

एकीकृत जनक्रान्तिको कार्यदिशा पनि अमूर्त भएको राजनीतिज्ञको विचार छ । विप्लवले भनेको कार्यदिशा एकीकृत जनक्रान्ति सुरक्षा निकाय तथा कर्मचारी र राष्ट्रवादी शक्तिसँग मिलेर जाने भन्ने छ । तर, उनलाई अहिले सबैभन्दा बढी सताएको भनेको सुरक्षा निकायले नै हो । उनका कार्यकर्तालाई नियन्त्रणमा लिएर हत्या गरेको आरोप प्रहरीलाई लाग्ने गरेको छ । एक महिनापहिला भोजपुरका तीर्थराज घिमिरे र भर्खरै सर्लाहीका कुमार पौडेललाई पक्राउ गरेर हत्या गरिएको आरोप प्रहरीलाई लाग्ने गरेको छ ।

सहर र गाउँमा एकैपटक प्रहार गर्ने भन्ने योजना सुरुवातमा विप्लवको रहेको बुझिन्छ । सुरुमा त्यही किसमका अभ्यास पनि गरे विप्लवले तर सफल हुन सकेनन् । उनले अवलम्बन गरेको कार्यदिशाबारे राजनीति विश्लेषक तथा लेखक झलक सुवेदी भन्छन्, ‘विप्लवले अहिले अंगीकार गरेको बाटो सम्भव छैन । अहिलेको समयमा हप्काएर या दप्काएर पनि क्रान्ति हुँदैन भन्ने मेरो मान्यता छ ।’

तर, अहिले विप्लवले आफ्नो एजेन्डा आमजनमानसमा पुर्‍याउन सकेको छैन । उनको एजेन्डा अहिलेसम्म आफ्नै कार्यकर्ताले पनि बुझ्न सकेको देखिँदैन । जुन एजेन्डा स्थापित गर्न विप्लव हिँडेका छन्, त्यही एजेन्डा आममानिसको बुझाइभन्दा टाढा छ ।
सुवेदीको भनाइ पनि यस्तै छ । उनी अहिलेको समयमा सबै कुुरा कब्जा गर्न सम्भव नभएको बताउँछन् ।

सुवेदी भन्छन्, ‘अहिलेको विप्लवले लिएको बाटो भयानक छ । यसका लागि धैर्य चाहिन्छ । संगठन चाहिन्छ । राजनीतिक कार्यदिशा चाहिन्छ । जब कि विप्लवसँग अहिले ती कुनै कुरा छैन ।’

अव्यावहारिक एजेन्डा

अहिले विप्लवको एजेन्डा माओवादीका लागि त सहज होला तर व्यवहारमा भने त्यति सहज छैन । अहिले देशमा भ्रष्टाचार मौलाएको छ । शिक्षा र स्वास्थ्यमा सर्वसाधारणको पहुँच छैन । यस्ता मुद्दा अहिले विप्लवले पनि उठाउन सकेको छैनन् ।

सुवेदी पनि अहिलेको विप्लवको बाटो भनेको शान्तिपूर्ण राजनीतिमा आउने हुनुपर्ने बताउँछन् । अहिले भ्रष्टाचार मौलाएको छ । शिक्षा र स्वास्थ्यको व्यापार भएको छ । यसलाई शान्तिपूर्ण रुपमा हल गर्न सकेमा विप्लवको राजनीति यात्रा सहज र दीर्घकालीन हुने सुवेदीको बुझाइ छ ।

तर, विप्लवका एक केन्द्रीय नेता भने यो कुरा मान्न तयार छैनन् । ती नेताका अनुसार ‘अहिले पनि दलालको हातमा राज्य व्यवस्था छ । यिनीहरूले नै राज्य सञ्चालन गर्छन् । यिनीहरूको हातबाट अर्थ व्यवस्था र राज्य व्यवस्था सहज रुपमा सर्वहाराको हातमा आउँदैन । यसका लागि वर्गीय संघर्ष अनिवार्य हुन्छ ।’

अर्का नेकपा कार्यकर्ता भन्छन्, ‘हामीले शान्तिपूर्ण रुपमा यो राज्य व्यवस्थाविरुद्ध प्रदर्शन गर्न पाएनौं । आयल निगममा प्रदर्शन गर्दा होस् अथवा नेपाल वायुसेवा निगममा प्रदर्शन गर्दा होस्, प्रहरीले हामीमाथि दमन गर्‍यो ।’

उनले थपे, ‘हामीले गत मंसिरमा काठमाडौंमा आमसभा गर्न खोज्दा यो राज्यले ठाउँ नै दिएन । बल्लबल्ल प्रदर्शनी मार्गमा हामीले आमसभा गरेका हाैं । यस्तो अवस्थामा कसरी शान्तिपूर्ण रुपमा हामी राजनीति गर्न सक्छााैं ।’

‘भूमिगत हुनु हाम्रो रहर होइन, बाध्यता हो । यो राज्यले हामीलाई शान्तिपूर्ण तरिकाले आफ्ना माग राख्न नदिएपछि बाध्य भएर भूमिगत भएका हौं,’ एक नेताले भने ।

अबको बाटो

विप्लवको अबको बाटो भनेको राजनीतिमा लागेकालाई भन्दा उनीको भाषामा दलाल पुँजीपति भनिएकालाई कारबाही गर्ने भन्ने देखिन्छ । जनताको आँखामा भ्रष्टाचारी र घुसखोरी देखिएकालाई कारबाही गर्ने रणनीति अब विप्लवको हुने देखिएको छ । यसबाट विप्लव आमजनतासँग भिज्न चाहन्छन् ।

यसका अतिरिक्त सत्ताभित्र पनि खेल्ने रणनीति विप्लवले ल्याएको देखिन्छ । सत्ताका केही मानिससँग मिलेर आफ्नो बारेमा सार्वजनिक फोरमदेखि संसदसम्म बोल्न लगाउन थालेको संकेत देखिइसकेको छ । आफ्ना कार्यकर्तालाई प्रहरीले गैरकानुनी हत्या गरेको भन्दै मानवअधिकारवादीबाट आवाज उठाउने पहल पनि विप्लवले थालेका छन् ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, असार ११, २०७६ २२:१४