'जबज संसदीय अभ्यासमा समर्पण हो'

A+ A A-

मजदुर किसानबाहेक अरू दललाई पनि जनवादको अधिकार हुनुपर्छ भनेर बहुदलीय जनवादको परिकल्पना गरिएको हो । कम्युनिस्ट पार्टीमा जनवादको विषय यसै पनि जोडिएर आउने नै भयो । तुलसीलाल अमात्यको पालादेखि बहुदलीय प्रणाली (मल्टी पार्टी डेमोक्रयासी)को विषय उठेको हो ।

तुलसीलाल राष्ट्रिय जनवादको पक्षमा थिए भने पुष्पलाल श्रेष्ठ नौलो जनवादको पक्षमा थिए । नेपालमा बहुदलीय जनवादको विकास क्रम त्यहीँबाट सुरु भएको हो । बहुदलीय जनवाद नौलो जनवादको विकल्पका रूपमा ल्याइएको हो । राजनीतिक क्रान्तिमार्फत समान्तवाद समाप्त भएको र मुलुक पुँजीवादी व्यवस्थामा गएकाले प्रतिस्पर्धात्मक राजनीतिक प्रणालीबाट निकास खोजिनुपर्छ भन्ने मान्यता राख्छ ।

नेपाली समाजको वर्ग विश्लेषणमा कम्युनिस्ट पार्टीका आआफ्नै धारणा छन् । कोही राजनीतिक क्रान्ति आवश्यक नभएको ठान्छन् भने केही बलपूर्वक मात्रै नेपाली राज्य व्यवस्था परिवर्तन गर्न सकिने ठानेर त्यहीअनुरूप कार्यदिशालाई अगाडि बढाउँछन् । अहिलेको बहुदलीय जनवादले बलपूर्वक परिवर्तनको सिद्धान्तलाई स्वीकार गर्दैन । शान्तिपूर्ण आन्दोलनबाटै परिवर्तन सम्भव छ भन्ने उसको मान्यता हो ।

तर, नेपाली समाजको चरित्र उस्तै छ । दलाल पुँजीवाद हावी भएको छ । सामन्तवादका अवशेष बाँकी छन् । दीर्घकालीन रूपमा नौलो जनवादी क्रान्तिमार्फत मात्रै परिवर्तन आवश्यक देखिन्छ भन्ने धार कम्युनिस्ट पार्टीमा देखिन्छ । त्यसकै प्रभाव अहिलेको नेकपाको एउटा समूहमा होला ।

केन्द्रीयता र जनवादको तालमेलबाट मात्रै समाजमा विद्यमान समस्या हल गर्न सकिन्छ । माथिल्लो कमिटीअन्तर्गत तल्लो कमिटी हुनुपर्ने र तल्लो कमिटीमा पनि बढीभन्दा बढी विचारको बहस हुनुपर्छ । तर, त्यस्तो बहसको विषयलाई पार्टीले निश्चित विधि र प्रक्रिया भने तोक्न सक्छ ।

अहिलेको नेकपामा केन्द्रीयता मात्रै हावी भयो । जनवादले फुल्नै पाएन । जब त्यहाँ केन्द्रीयता मात्रै हावी हुन्छ, तब त्यस्तो पार्टी तानाशाही हुन्छ र विचार मृत प्रायः हुन्छ । अहिलेको नेकपा पनि यस्तै हो । जनवादको अभ्यास नहुँदा कार्यकर्ताले पार्टीमा अपनत्व पाउँदैनन् । पार्टीभित्र रचनात्मक काम हुन सक्दैन । जसले कार्यकर्ता बेरोजगार हुने र नेतृत्व विकास नहुने समस्या ल्याउँछ ।

अहिले नेकपामा जनवादी केन्द्रीयताको अभ्यास भएकै छैन । कम्युनिस्ट पार्टीभित्र जनवादी केन्द्रीयताको अभ्यास अनिवार्य नै हुन्छ । व्यापक छलफल र छलफलमा स्वतन्त्रता नै जनवाद हो । अहिले नेकपामा यो अभ्यास छ त ? छलफलमा व्यापक स्वतन्त्रता हुनु र निर्णय भइसकेपछि कार्यान्वयन हुनु केन्द्रीयता हो ।

लेनिनको जनवादी केन्द्रीयताको संगठनात्मक पद्धतिअनुसार कम्युनिस्ट पार्टी चल्नुपर्छ भन्ने मान्यता धेरैजसो पार्टीले अवलम्बन गरेका छैनन् । जनवादी केन्द्रीयता भनेको कम्युनिस्ट पार्टीको संगठनात्मक प्रणालीको आधार हो भन्ने कुरा हामीले बुझ्न आवश्यक छ ।

नेकपाले जबज र २१ औं शताब्दीबारे विवाद गर्नुको औचित्य छैन । र, यसमा खासै तात्त्विक भिन्नता पनि छैन । उनीहरुको गुटको इगो मात्रै हो । आफ्नो गुटलाई बलियो बनाउन कुन समूहमा लाग्ने भन्ने मात्रै हो । कम्युनिस्ट पार्टीले नयाँ जनवादको कुरा गर्छ, यसको विकल्पका रूपमा आएको प्रतिस्पर्धात्मक आधारमा परिवर्तन गर्न सकिन्छ भन्ने कुरा माक्र्सवादसंगत छैन ।

माक्र्सवादले शान्तिपूर्ण रुपमा सत्तामा परिवर्तन आउँछ भन्ने कुरामा विश्वास गर्दैन । जबज कम्युनिस्ट पार्टीलाई संसदीय अभ्यासमा समर्पण गराउने माध्यम हो ।

(कुराकानीमा आधारित)

प्रकाशित मिति: बुधबार, असार ११, २०७६ ००:५३