जनयुद्ध हाँक्ने ३५ मध्ये १५ कमाण्डरले साथ छोडेपछि प्रचण्डले कसरी धान्छन् मा‌ओवादीको विरासत ?

जनयुद्ध हाँक्ने ३५ मध्ये १५ कमाण्डरले साथ छोडेपछि प्रचण्डले कसरी धान्छन् मा‌ओवादीको विरासत ?

A+ A A-

४ असार २०६९ सशस्त्र युद्धबाट आएको नेकपा माओवादीका लागि गम्भीर धक्का लागेको दिन हो । त्यस दिन माओवादीका अध्यक्ष प्रचण्डका समेत गुरु मानिने मोहन वैद्य किरणको नेतृत्वमा माओवादी औपचारिक रूपमा विभाजित भयो ।

२०६२ मा औपचारिक रूपमा शान्ति प्रक्रियामा आएको माओवादीमा वैचारिक मतभेद थियो, जनयद्ध जारी छ कि छैन भनेर । वैद्य नेतृत्वको टोली शहरी विद्रोहको पक्षमा थियो भने प्रचण्ड र बाबुराम भट्टराई संसदीय अभ्यासको निरन्तरताको पक्षमा ।

त्यही मतभेदले वैद्यको नेतृत्वमा पार्टी विभाजन भयो । शशर, माओवादीको पुरानो ३५ सदस्यीय केन्द्रीय कमिटीबाट १५ जना वैद्यको साथ लागे । परिणामस्वरुप २०७० को संविधानसभा निर्वाचनमा प्रचण्ड नेतृत्वको माओवादीको लज्जास्पद पराजय भयो ।

विभाजनको चार वर्ष बित्न नपाउँदै वैद्य नेतृत्वको माओवादी पनि विभाजित भयो । १ जेठ २०७३ मा बादल नेतृत्वको समूह मोहन वैद्य नेतृत्वको माओवादीको साथ छोडेर प्रचण्ड नेतृत्वको माओवादीमा आयो । वैद्य माओवादीका महासचिव रामबहादुर थापा बादलको नेतृत्वमा देव गुरुङ, पम्फा भुसाल, हितमान शाक्य, कुलप्रसाद केसीलगायत नेताहरू प्रचण्ड नेतृत्वको माओवादीमा फर्किए ।

तर, नेताहरू सीपी गजुरेल, हरिभक्त कँडेल र इन्द्रमोहन सिग्देल आजसम्म वैद्यको साथमा छन् । वैद्यसँगै रहेका नेत्रविक्रम चन्द 'विप्लव', खड्गबहादुर विश्वकर्मा र धर्मेन्द्र बाँस्तोलाले भने केही महिनामै वैद्यसँग पनि विभाजित भएर नेकपा गठन गरेका छन् ।

प्रचण्ड नेतृत्वमा समाहित भएका बादलचाँहि १० मंसिर २०७७ मा प्रचण्डको साथ छोडेर एमालेमा लागे । त्यतिबेला बादललाई साथ दिने नेताहरू प्रचण्डकै साथमा रहे तर पहिला प्रचण्डलाई दरिलो साथ दिएका नेताहरू लेखराज भट्ट, टोपबहादुर रायमाझी यसपटक भने बादलको साथ लागेर एमालेमा पुगे ।

युद्धकालमा सांस्कृतिक फाँटमा उम्दा काम गरेर नागरिकमा माओवादीप्रति सकारात्मक परिस्थिति निर्माण गरेका मणि थापा पनि बादलकै साथ लागेर एमालेमा गए । भलै, थापाले माओवादी शान्ति प्रक्रियामा आउनुअघि नै माओवादी छोडेका थिए ।

बादलसँगै एमालेमा लाग्नेहरू पनि माओवादी सशस्त्र युद्धताकादेखि केन्द्रीय कमिटीमा रहेका नेताहरू हुन् । टोपबहादुर रायमाझी र लेखराज भट्ट शान्ति प्रक्रियामा आउँदा ३५ सदस्यीय केन्द्रीय कमिटीमा उपल्लो तहका नेतामा पर्दथे । अझ भट्ट त प्रचण्डका विश्वास पात्रकै रूपमा चिनिन्थे ।

प्रचण्डले एमालेसँग एकता गर्ने निर्णय लिएसँगै माअ‍ोवादीमा लामो लिगेसी बोकेका नेता गोपाल किराँतीले पनि प्रचण्डको साथ छोडे । ३ जेठ २०७५ मा एमाले र माओवादीबीच एकता भयो । त्यही दिनदेखि किराँतीले प्रचण्डको साथ छोडेर माओवादी केन्द्र पुनर्गठनको अभियानमा लागेका थिए । पूर्वी नेपालमा बलियो पहुँच राख्ने किराँतीको खास पृष्ठभूमि त खम्बुवान् मुक्ति मोर्चासँग जोडिएको छ ।

जातीय राजनीति सुरु गरेका किराँती सशस्त्र युद्धको समय २०६० तिर माओवादीमा एकता हुन आएका हुन् । किराँतीको माओवादी प्रवेशसँगै पूर्वमा माओवादी प्रभाव पनि विस्तार भएको थियो । र, उनी पनि ३५ जना माओवादीको कोर केन्द्रीय कमिटीको एक बलियो सदस्य थिए ।

त्यतिबेलाका ३५ जना नेताहरू तितरबितर हुने क्रममा सबैभन्दा पहिला माओवादीबाट प्रचण्डको साथ छोड्ने नेता हुन् मातृका यादव । नारायणकाजी श्रेष्ठले नेतृत्व गरेको तत्कालीन एकता केन्द्र मसालसँग एकता गर्न नहुने अडानमा रहेका यादवले मसाल र माओवादीको एकतालगत्तै पार्टी त्याग गरेका हुन् । तर, यादवचाहिँ करिब ५ वर्षजति फरक राजनीतिमा सक्रिय भए पनि पछि प्रचण्ड नेतृत्वको माओवादीमै समाहित हुन आइपुगेका छन् ।

सशस्त्र युद्ध हाँक्ने खास नेताहरूमध्ये एकतिहाइ नेताहरू अहिले प्रचण्डको साथमा देखिएका छैनन् । त्यतिबेलाका ३५ सदस्यमा दुई जना वैद्य र गजुरेल भारतीय जेलमा थिए । त्यसैले बाँकी ३३ जना शान्ति प्रक्रियाको आरम्भमै खुला राजनीतिमा आएका थिए । त्यसरी आएका नेताहरूमध्ये एकतिहाइको साथ नहुनुमा प्रचण्डमा आएको वैचारिक विचलन र संसदवादप्रतिको मोह ठान्छन्, नेता धर्मेन्द्र बाँस्तोला ।

सशस्त्र युद्धकालमा सुदूरपश्चिम क्षेत्रका नेता बाँस्तोला माओवादीको विदेश विभाग सम्हाल्ने नेता हुन् । अन्तर्राष्ट्रिय परिस्थिति अनुकूल बनाउने भूमिकामा रहेका बाँस्तोला शान्ति प्रक्रियामा आएपछि वैद्यनिकट देखिए । र, पार्टी विभाजनमा लागे । पछि वैद्यको पनि साथ छोडेर विप्लवको साथमा रहेका बाँस्तोलाको बुझाइमा प्रचण्ड अब सुध्रिने वा जनयुद्धको विरासत धान्ने हैसियतमा छैनन् ।

शिलापत्रसँगको कुराकानीमा बाँस्तोलाले भने, ‘प्रचण्डले अब जनयुद्धको ब्याज मात्रै खाने हो, विरासत बोक्ने विचार छैन । हामीले बृहत् कम्यनिस्ट एकताको एजेण्डा उठाएका छौँ, त्यसमा उहाँहरू पनि सहमत हुनुपर्छ । संसदवाद असफल भएपछि उहाँहरू यही बाटोमा आउनुपर्ने हुन्छ ।’

बाबुराम भट्टराईले भने २०७२ असोजमा संविधान जारी गरेपछि प्रचण्डसँग बाटो अलग गरे । अनि, हिसिला यमी पनि उनकै साथ लागिन् । त्यसरी हिसाब गर्दा सशस्त्र युद्ध हाँक्ने ३५ केन्द्रीय सदस्यमध्ये एकतिहाइभन्दा बढी अर्थात् १४ जनाले प्रचण्डको साथ छोडेका छन् ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, पुस ९, २०७८ १८:५६