कांग्रेसी व्यक्तित्वको भुसीकरण

A+ A A-

भुस धान होइन । चामल त भुस झन् हुँदै होइन । भुस केही हो भने निरस, निस्सार र बेकार तत्त्व हो । चुनावको याममा वृद्ध कांग्रेसमा सरुवा रोग दृष्टिगोचर भयो । अवसरवादको रोग । निष्ठा विस्मरणको रोग । इमान परित्यागको रोग । मित्रघातको रोग । लज्जा मरणको रोग । वचन भक्षणको रोग । नतिजास्वरुप अनेक कांग्रेसी व्यक्तित्वको हेरिनसक्नु रूप देखियो । कांग्रेसका आँखाले हेर्दा कांग्रेसको यो भुसीकरण कस्तो देखियो कुन्नि, नकांग्रेसका आँखाले हेर्दा विरुप, विकृत र बीभत्स देखियो ।

प्रतीकमा कुरा गरौँ । आँखासामु दृश्यमा अनेक बोरा छन् । यी बोरा कांग्रेसी व्यक्तित्वका विशेषतावाहक प्रतीक हुन् । बाहिरी कलेबरमा यी बोरा चिल्ला र पोटिला देखिन्छन् । कांग्रेसी व्यक्तित्वको आदर्श र त्याग, निष्ठा र बलिदान, ओज र गरिमा, इमान र जमान, विश्वसनीयता र दृढता बास बस्ने बोरा हुन् रे यी । हामीलाई भनिएको यसै त छ ।

यी अनेकमध्येको पहिलो बोरा रामचन्द्र पौडेलका यावत् गुणहरूको बासस्थल हो । श्री पौडेल जिन्दगीभरि खटेका र डटेका कांग्रेसी हुन् । जेल र नेल, कष्ट र कहर, त्याग र बलिदान, जोखिम र प्रतिरोध यिनको राजनीतिक यात्राका चिनारी चिह्न हुन् । लोकोक्ति भन्छ– गोरु बुढो भए भिर खोज्छ, मान्छे बुढो भए जोरी खोज्छ । नभन्दै यसपालाको चुनावमा रामचन्‌ दाले पार्टीका भाइसाथीसँग जोरी खोजे ।

खासमा रामचन् दाले राजनीतिमा श्रम, यत्न र आयुको जति लगानी गरे, त्योभन्दा ज्यास्ती लाभ लिइसके । यी सभामुख भइसके । गृहमन्त्री भइसके । उपप्रधानमन्त्री भइसके । यी लटालट लाभका पदबाट यिनले अवश्यै न्यूनाधिक लाभजन्य धन बटुले हुनन् । तसर्थ पदबिना यिनको बाँकी जीवन भोकै–नाङ्गै बित्ने अवस्था पक्कै छैन ।

रामचन् दालाई सत्र पटक प्रधानमन्त्रीको उम्मेदवार बन्ने सौभाग्य प्राप्त भयो । सत्ताराजनीतिमा यस्तो सौभाग्य हो यो, जो मर्त्यलोकको कुनै प्राणीलाई न अघि प्राप्त भएको थियो, न सम्भवतः पछि नै प्राप्त हुनेछ । यतिका पद, अवसर र सुविधा पाएर पनि रामचन् दाको पदीय तृष्णा तृप्त भएनछ । यसपालाको चुनावमा यो अतृप्त तृष्णाको झुसिलो डकार सुनियो ।

यी विश्व हिजोसम्म शेरबहादुर कांग्रेसका प्रवक्ता थिए । यी प्रवक्ताले शेरबहादुरको अकर्मण्यता, निर्णयहीनता एवं प्रभावशून्यताको सक्दो बचाउ गरे । गुनको पैँचो तिर्न देउवाले गरे के ? बरा विश्वप्रकाशलाई आफ्नो वृत्तबाट घोक्रेठ्याक लगाए ।

भयो के भने रामचन् दा, शेखर कोइराला, शशांक कोइराला, विमलेन्द्र निधि, प्रकाशमान सिंह आदि कांग्रेसको प्रतिपक्ष टोलीमा सामेल भए । टोलीले मिति गुज्रिएका ओखतीतुल्य देउवालाई चुनावबाट बिदा गर्न वार्तालाप सुरु गर्‍यो । यो टोलीका नारा थिए– कांग्रेसको जर्जर नेतृत्व परिवर्तन, जडवत् कांग्रेसको रुपान्तरण, कांग्रेसको सुकेको वृक्षको हरियालीकरण र जीवन्त कांग्रेसको पुनरोदय ।

खासमा वृद्ध रामचन् दाको भूमिका आफूबाहेक अन्यमध्येबाट योग्य उम्मेदार छान्न राय दिनु, पहल गर्नु र सहमति जुटाउनु हुनुपर्थ्यो । तर, भयो यसको ठीक उल्टो । यिनले परक्क बटारिँदै भने, 'कि सप्पैले मलाई मान, कि तिमीहरू मिलेर आओ ।' अरुले आफूलाई नमानेपछि रामचन् दा च्याँठिए । र, सनक्क सन्किँदै यिनले घुर्की लगाए, 'मैले भन्यास्तो गरी कुरा नमिल्ने हो भने म महाधिवेशनमै भाग लिन्नँ ।' माने के भने मलाई सबैको साझा उम्मेदवार बनाओ, नबनाए यो नाथे महाधिवेशन खोलैखोला जाओस् ।

रामचन् दाको यो जिद्दी, यो घुर्की र यो रोइलो जब चल्दै थियो, दादाको असली चिनारी दिन छेवैको प्रतीकरूपी बोरा फ्यास्स फुट्यो । दादाको सद्‌गुण संग्रहभित्रबाट त गाँट्ठे भुस, भुस र केवल भुस पो हुसुसुसु बाहिर निस्क्यो । बस्, रामचन् दाको व्यक्तित्वको भुसीकरण सम्पन्न भयो । अर्थात् पदलोलुप रामचन् दा भुस भए ।

कांग्रेसी व्यक्तित्वहरूमाझ रामचन् पथको सिको गर्दै भुसीकरणको बाटो रोज्ने होड चल्यो । बिहान शेखरको समर्थन, बेलुका शेरबहादुरको समर्थन । भोलिपल्ट बिहान फेरि शेखरको समर्थन, बेलुका फेरि शेरबहादुरकै समर्थन । शशांक कोइराला नामक सुयोग्य पिताका नालायक पुत्रले आफ्नो असली चरित्र देखाए । छेउको बोरा फ्यास्स फुट्यो । र, शशांकका असली गुणवाहक बोराबाट त गाँट्ठे भुस, भुस र केवल भुस पो हुसुसुसु बाहिर निस्क्यो । बस्, शशांकको व्यक्तित्वको भुसीकरण सम्पन्न भयो । अर्थात् वचनको ठेगान नभएका शशांक भुस भए ।

अघिल्लो साँझसम्म विमेलेन्द्र निधि, प्रकाशमान सिंह आदिको बोली फरक थियो । यी भन्दै थिए, 'कांग्रेसको थोत्रो नेतृत्व फेरि दोहोरिए सब डुब्छ । देश डुब्छ । कांग्रेस डुब्छ । लोकतन्त्र डुब्छ । तसर्थ डुब्न नदिन गर्ने के ? पहिलो राउन्डमा चुनावको फैसला हुँदैन । दोस्रो राउण्डमा झ्याप्प मोर्चाबन्दी गरिन्छ र कालातीत देउवालाई खसालिन्छ कान्लामुनि ।' तर, मुखको कुरो एउटा थियो, व्यवहारको कुरो भयो अर्कै । रात्रिकालीन अन्धकारमा आश्वासन, प्रलोभन, भ्रम, रकम आदि के केको चलखेल भयो कुन्नि, विमलेन्द्र–प्रकाशमान आदिले झ्याप्प उनै डुबाउनेलाई काँध थापे । मानौँ, यिनका स्मृतिग्रन्थी हिजोको आजै पत्रु भए । छेउका दुईवटा बोरा फ्यास्स फुटे । र, विमलेन्द्र–प्रकाशमान आदिका असली गुणवाहक बोराबाट त गाँट्ठे, भुस, भुस र केवल भुस पो हुसुसुसु बाहिर निस्क्यो । बस्, यसरी विमलेन्द्र–प्रकाशमानको व्यक्तित्वको भुसीकरण सम्पन्न भयो । अर्थात् बोलीको ठेगान नभएका विमलेन्द्र–प्रकाशमान भुस भए ।

कांग्रेसी व्यक्तित्वको भुसीकरणको लाममा अनेक विकृत अनुहार देखिए । अवसरवादी अनुहार । अस्थिर अनुहार । वचनभक्षी अनुहार । विश्वासघाती अनुहार । लज्जाशूल्य अनुहार । पद, पद र पद सिबाय अरु केहीलाई पनि केही नठान्ने मूल्यच्यूत अनुहार । नैतिकच्यूत अनुहार । सरमच्यूत अनुहार । सुजाता कोइराला हिजोसम्म घरीघरी मन्त्र जप्दै थिइन्, 'बरु आकाश खस्ला, धर्ती चिरा पर्ला । तर, कोइराला वंशका तीन सदस्यको एकता किमार्थ टुट्दैन । बरु ज्यान जाला, यो एक टुट्दैन, दुई टुट्दैन, तीन टुट्दैन ।'

तर, सुजाता आफ्नै वचनलाई निर्ममतासाथ कुल्चिँदै र कुद्दै चाक्सीबारी पुगिन्– वंश एकतालाई उपहास गर्दै, लज्जास्पद हार सिबाय अरु केही हात नलाग्ने उपाध्यक्ष पदका लागि मरिहत्ते गर्दै । छेउको बोरा फ्स्स फुट्यो । र, सुजाताका असली गुणवाहक बोराबाट त गाँट्ठे, भुस, भुस र केवल भुस पो हुसुसुसु बाहिर निस्क्यो । बस्, सुजाताको व्यक्तित्वको भुसीकरण सम्पन्न भयो । अर्थात् बोलीको ठेगान नभएकी सुुजाता भुस भइन् ।

खासमा रामचन् दाले राजनीतिमा श्रम, यत्न र आयुको जति लगानी गरे, त्योभन्दा ज्यास्ती लाभ लिइसके । यी सभामुख भइसके । गृहमन्त्री भइसके । उपप्रधानमन्त्री भइसके । यी लटालट लाभका पदबाट यिनले अवश्यै न्यूनाधिक लाभजन्य धन बटुले हुनन् ।

भुसीकरणको यो होडमा कांग्रेसी महलको एउटा आकर्षक, प्रेमिल र विनम्र अनुहार प्रकट भयो । त्यो थियो– वृद्धताउन्मुख युवानेता विश्वप्रकाश शर्माको अनुहार । यी विश्व हिजोसम्म शेरबहादुर कांग्रेसका प्रवक्ता थिए । यी प्रवक्ताले शेरबहादुरको अकर्मण्यता, निर्णयहीनता एवं प्रभावशून्यताको सक्दो बचाउ गरे । गुनको पैँचो तिर्न देउवाले गरे के ? बरा विश्वप्रकाशलाई आफ्नो वृत्तबाट घोक्रेठ्याक लगाए ।

कृष्ण सिटौलाका केही भोटसामु देउवाका नजरमा विश्वप्रकाशको कौडीको भाउ भएन । देउवाबाट प्राप्त क्रूर आघातले हुत्तिएर विश्वप्रकाश टिम शेखरको समीपमा पुग्यो । उनलाई टिम शेखरको एक महामन्त्रीमा उठाउने चर्चा चल्दै के थियो, मीनेन्द्र रिजालले हुत्त अघि सरेर उनलाई कान्लामुनि खसाले ।

आखेटपछि आखेटमा परी ओल्लो घाट न पल्लो तिर भएका विश्वप्रकाश निरीह मुद्रामा हात मोल्दै पदीय तृष्णाको पछि लागेर चाक्सीबारी पुगे । छेउको बोरा फुस्स फुट्यो । र, विश्वप्रकाशका असली गुणवाहक बोराबाट त गाँट्ठे, भुस, भुस र केवल भुस पो हुसुसुसु बाहिर निस्क्यो । यसरी बरा भले मानुष विश्वप्रकाशको व्यक्तित्वको भुसीकरण सम्पन्न भयो । अर्थात् अडानको विवशतायुक्त बेठेगानका कारण विश्वप्रकाशधरी परिबन्दले भुस भए ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, पुस २, २०७८ ०७:२२