नेतृत्व परिवर्तनकाे एजेण्डा छाेडेका सिंह–निधि, विश्लेषक भन्छन्- राजनीतिक नैतिकताको पतन

नेतृत्व परिवर्तनकाे एजेण्डा छाेडेका सिंह–निधि, विश्लेषक भन्छन्- राजनीतिक नैतिकताको पतन

A+ A A-

कांग्रेसको सभापतिमा उम्मेदवारी दिएका विमलेन्द्र निधि २६ मंसिरको मध्याह्न महाधिवेशनस्थल भृकुटीमण्डपमा कार्यकर्ता र सञ्चारकर्मीबाट घेरिएका थिए । त्यही भिडको बीचमा निधिले बोले, ‘पहिलो चरणको निर्वाचनमा कोही पनि विजयी हुँदैन, दोस्रो चरणमा निवर्तमान सभापति शेरबहादुर देउवाविरुद्ध मोर्चाबन्दी गर्छौं ।’

निधिको भनाइको मतलबचाहिँ जसरी पनि कांग्रेसमा देउवाको विकल्प खोज्ने, त्यसका लागि सभापतिका प्रत्यासी शेखर कोइरालालाई समर्थन गर्ने भन्ने थियो । पहिलो चरणमा सभापतिका उम्मेदवारको छिनोफानो नहुने भएकाले प्रकाशनमान सिंह, निधि र कल्याण गुरुङले अन्तिममा शेखर कोइरालालाई समर्थन गर्ने अनुमान थियो ।

त्यही कारण पनि देउवाले पहिलो चरणमै ५० प्रतिशत मत कटाएर निर्वाचित हुने प्रयासमा लागेका थिए । देउवा समूहभित्रचाहिँ पछिल्ला दिनमा बढीमा ३५ देखि ४० मतको अभावमा पहिलो चरणमा सभापति निर्वाचित हुन सकिँदैन भन्ने आकलन भइरहेको थियो । त्यही आंकलनको बीचमा अर्को पक्ष भने सिंह र निधिको समर्थनमा कोइराला विजयी हुन सक्ने आशामा थिए ।

त्यो आस गर्नुमा निधिले उम्मेदवारी दर्ता गरेलगत्तैका अभिव्यक्तिकै आधार थियो । निधि, सिंह र कोइरालाबीच महाधिवेशनअघि भएको भद्र सहमति पनि अर्को आधार थियो ।

निधिले उठाएको नाराका कारणले मतदाता मात्र होइन, अरुले पनि निधि अन्तिममा देउवातिर जान सक्दैन भन्ने आकलन थियो । निधिले नेतृत्व हस्तान्तरणसँगै पुस्तान्तरणको मुद्दा उठाएका थिए । त्यही कुरा उठाएका थिए, प्रकाशमान सिंहले पनि । त्यसमा अझ चर्कोचाहिँ कल्याण गुरुङ थिए । उनीहरूको एकमत थियो– कांग्रेसमा नेतृत्व हस्तान्तरण र पुस्ता हस्तान्तरण ।

१३औँ महाधिवेशन सकिएलगत्तैदेखि देश दौडाहामा निस्केका शेखर कोइरालाको नारा पनि त्यही थियो । त्यसैले अन्तिम समयमा उनीहरू एक ठाउँमा आउँछन् र कांग्रेसमा पुस्ता र नेतृत्व हस्तान्तरण एकसाथ हुने विश्लेण हुन थालेको थियो ।

मंगलबार बिहान कांग्रेसको राजनीतिक परिदृश्य जसरी फेरबदल भयो, त्यसले सिंह, निधि र गुरुङको मात्र होइन, विश्वप्रकाश शर्मासहित शंशाक कोइरालासम्मको राजनीतिक नैतिकतामा प्रश्न उठाइदियो । बिहान सभापतिका प्रत्यासी देउवासँगको भेटसँगै गलेका उनीहरू हिजोसम्मका एजेण्डा र अभिव्यक्तिलाई तिलाञ्जलि दिएर देउवाको शरणमा परे । राजनीतिशास्त्री लोकराज बरालको भनाइमा मंगलबार सिंह, निधि, गुरुङ र शर्माहरूको देउवा शरण उनीहरूको राजनीतिक नैतिकताको पतन हो ।

अझ महामन्त्रीका उम्मेदवार शर्माले त मतदानस्थलमा गुट भत्काउन आफू उम्मेदवार भएकोसम्म भन्न भ्याएका थिए । देउवा प्यानलबाट महामन्त्रीको टिकट नपाएका शर्मा भड्किएर सिंहको प्यानलमा पुगेका थिए । उम्मेदवारी दर्ता गराउने बेला शनिबार शर्मालाई कोइरालाकै प्यानलको महामन्त्री बनाउने प्रयास पनि भएको थियो । शशांक कोइरालाले मिनेन्द्र रिजालको पक्षमा अडान राखेका कारण शर्मा कोइराला प्यानलमा पर्न सकेका थिएनन् । यो घटना आफैँमा विरोधाभाषपूर्ण थियो शर्माका लागि ।

मंगलबार बिहान जब सिंहले देउवाको समर्थनमा अभिव्यक्ति दिए, लगत्तै शर्माले पनि सिंहको भनाइ सापटी लिएर देउवाको पक्ष लिए । शिलापत्रसँग कुरा गर्दै बराल भन्छन्, ‘उनीहरूमा भएको राजनीतिक कुण्ठा र व्यक्तिगत स्वार्थ तथा लेनदेनका कारण उनीहरूले नैतिक पतनको बाटो रोजे ।’ बराल उनीहरू अन्तिम समयमा देउवाको शरण पर्नुमा दुई कारण देख्छन् । एक, व्यक्तिगत स्वार्थ र लेनदेन । दोस्रो शेखरलाई नेता नमान्ने मनोविज्ञान ।

खासमा बराल त सिंह, निधि, निधि, गुरुङ र शर्माहरूमा नयाँ केही नभएकोसम्म बताउँछन् । हुन पनि उनीहरू एजेण्डाभन्दा पनि व्यक्तिकेन्द्रित एजेण्डामा थिए । उनीहरू देउवाको विरोध त चर्को रूपमा गर्थे तर नयाँ हुनका लागि राजनीतिक एजेण्डा भने देखाउन सकेका थिएनन् । बराल भन्छन्, ‘नयाँ हुनका लागि एजेण्डाबिना व्यक्तिलाई टार्गेट गर्ने आलोचकजस्ता मात्रै थिए ।’

त्यसमा राजनीतिक विश्लेषक कृष्ण पोखरेल पनि असहमत देखिँदैनन् । पोखरेलको भनाइमा उनीहरूले आफ्ना परिवर्तनमा एजेण्डा हठात् बिर्सनु वा छोड्नुमा सत्ताको चास्नीले काम गरेको छ । पोखरेल भन्छन्, ‘सिंह, निधि, गुरुङ र शर्माको शैलीले राजनीतिमा इमान र अडानको खडेरी देखियो । जे कारण देउवा नेतृत्व विकल्पमा नयाँ नेतृत्व खोजे, त्यसको प्रस्टीकरण नदिई हठात् उनीहरूले आफ्नो अडान बिर्सनुमा सत्ताको लोभ झल्किन्छ ।’

नेताहरूबीच पार्टीसत्ता र राज्यसत्तामा लेनदेनकै विषयमा अनौपचारिक सहमति भएको हुन सक्ने राजनीतिक विश्लेषक कृष्ण पोखरेलको भनाइ छ । पोखरेलको विश्लेषणमा राज्यसत्ता र पार्टीसत्ताको ‘पावरको सुपर ग्लु’ले सिंह, निधि, गुरुङ र शर्मालाई देउवासँग जोड्न पुगेको हो । पोखरेल भन्छन्, ‘सिंह, निधि, गुरुङहरूले परिवर्तनको एजेण्डा बोकेर चुनाव लडे, अहिले त्यो मतको व्यापार गरे । त्यसो गर्नुमा पावरको सुपर ग्लुले काम गरेको छ ।’

त्यसबाहेक सिंह, निधिलाई पदाधिकारीसमेत नभएका शेखर कोइरालालाई किन नेता मान्ने भन्ने मनोविज्ञानले पनि काम गरेको हुन सक्ने टिप्पणी छ । बराल भन्छन्, ‘काठमाडौंमा बसेर सिंह र निधिले राजनीति गरिरहेका छन् । जनतासँग जोडिने र दुःख गर्न उनीहरू डराइरहेका छन्, यस्तो बेलामा व्यक्तिगत स्वार्थ हावी हुन्छ र नैतिक मूल्यको राजनीति पतन हुन्छ । अहिले भएको त्यही हो ।’

सिंह र निधि ‘कति बेला देउवा आऊलान् र तपाईंकै पक्षमा छु भन्न पाइएला’ भन्ने हतारोमाझैँ देखिए । आफूनिकट नेताहरूसँग सामान्य छलफलसमेत नगरी उनीहरूले देउवाको पक्षमा निर्णय लिए । त्यसो गर्नुमा आन्तरिक समीकरणका अलावा भारतीय शक्तिकेन्द्रको संकेतले पनि काम गरेको कांग्रेसभित्र टिप्पणी हुन थालेको छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, मंसिर २९, २०७८ ०१:५७