सरकार र नेताका विवादास्पद बोली, जसले शेयरबजार धराशयी बनाए

A+ A A-

आइतबार सार्वजनिक भएको नेकपा (माओवादी केन्द्र) का अध्यक्ष पुष्पकम दाहाल 'प्रचण्ड' को पुँजीबजारविरोधी अभिव्यक्तिको प्रभाव सोमबारको शेयरबजारमा १० मिनेट पुग्न नपाउँदै देखियो । १० मिनेटमै ६० अंकले घटेको नेप्से १ बजेर २७ मिनेटमा ८७ अंकले ओरालो लाग्यो ।

आइतबारको बजारमा शेयर किन्ने लगानीकर्ताको उपस्थिति राम्रो थिएन । नेप्से बढ्ने छाँटकाँट पनि थिएन । शेयरमूल्य घटेको बजारमा किन्नेको भिड लाग्ने भए पनि आज भने त्यो अवस्था देखिएन । प्रचण्डको भनाइबाट प्यानिक बन्दै बजारबाट निस्कने दौडधुपमा लागिरहेका भेटिन्छन् आमलगानीकर्ता । अहिलेसम्मको अवस्था हेर्ने हो भने बजारमा किन्नेभन्दा बेचेर निस्कने लगानीकर्ताको चाप अत्यधिक छ ।

आम मनोविज्ञानमा चल्ने पुँजीबजारक्षेत्रका बारेमा अभिव्यक्ति दिँदा यो क्षेत्रमा रहेका ४५ लाख जनताको ४४ खर्ब रुपैयाँ लगानीको हेक्का राख्नुपर्ने हो । लगानीकर्ताको संरक्षणको नाममा पुँजीबजारविरोधी अभिव्यक्ति नेतृत्वतहबाटै आएपछि भने शेयरबजारका लगानीकर्ता प्यानिक बन्न पुगेका हुन् ।

दुई पटक प्रधानमन्त्री बनिसकेका प्रचण्डले सामन्तवादको अड्डा पुँजीबजार भन्दै दिएको अभिव्यक्तिले फेरि पनि पुँजीबजारप्रति सरकार र राजनीतिक दलको सोचलाई उजागर गरिदिएको छ । यो अभिव्यक्तिसँगै ४५ लाख लगानीकर्ताले पछ्याएको शेयरबजारलाई कसरी नेतृत्वतहमा रहेका व्यक्तिहरूले नै बिनाजानकारी गिजोल्दै आएका छन् भन्ने कुराले फेरि चर्चा पाउन थालेको हो ।

नियामक निकाय, सरकार र राजनीतिक दल मात्रै नभएर कलाकार र लगानीकर्ता स्वयम्‌को अभिव्यक्तिले समेत प्रभाव पार्ने क्षेत्र हो पुँजीबजार । यति संवेदनशील क्षेत्रमा असंवेदनशील रूपमा नेतृत्व रहेका व्यक्तिहरूले नै दिएको अभिव्यक्तिले बजारमा कसरी प्रभाव पार्छ भन्ने उदाहरण आजकै बजारलाई मात्र नभएर उनै प्रचण्ड प्रधानमन्त्री रहेको समयको बजारलाई पनि लिन सकिन्छ ।

पुँजीबजारलाई जुवाघरको संज्ञा दिँदै लगानीलाई निरुत्साहन गर्नुपर्ने अभिव्यक्ति यसअघि प्रचण्डकै कार्यकालमा आएको थियो । प्रचण्डको पहिलो प्रधानमन्त्रीत्वमा अर्थमन्त्री थिए डा. बाबुराम भट्टराई । विश्वबजारमा पुँजीबजार उचालिरहेको समयमा भट्टराईले नेपालको शेयरबजारलाई भने जुवाघरको संज्ञा दिँदै लगानी निरुत्साहित गर्नुपर्ने अभिव्यक्ति सार्वजनिक रूपमा नै दिएका थिए ।

त्यस समयमा नेप्से ११७५ अंकमा पुगेको थियो । बजारमा लगानीकर्ताको संख्यासँगै सूचक पनि बढिरहेको अवस्थामा उनको अभिव्यक्ति आएको भोलिपल्टैबाट बजार घट्न पुग्यो । नभन्दै बजार ओर्लिएर २ सयको विन्दुमा पुग्यो । त्यस बखत झण्डै ८ सय ३३ अंकले नेप्से घट्न पुगेको थियो ।

यो समयमा लगानीकर्ताले सम्पत्ति डुबेकै कारण आत्महत्यासम्म गरेका घटनाहरू पढ्न र सुन्नमा आए ।

सो समयलाई सम्झँदै इन्भेस्टर फोरमका पूर्वअध्यक्ष छोटेलाल रौनियार अर्थमन्त्रीको अव्यावहारिक अभिव्यक्तिले लगानीकर्ताको लाखौँ रुपैयाँ डुबेको बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘भट्टराईले जुवाघर हो, यसमा लगानी रोक्नुपर्छ भनेपछि लगानीकर्ता आत्तिए । बजार ११ सयको विन्दुबाट २ सयमा झर्‍यो । रातारात लगानीकर्ता डुब्न पुगे । यसको पीडाले कति लगानीकर्ता आत्महत्यासम्म पुगे ।’

शेयरबजारलाई अभिभावकबाटै प्रहार हुने काम भट्टराईपछि पनि रोकिएन । उल्टै जबजब शेयर उचालिन्छ, लगानीकर्ताको मनोबल बलियो बन्छ, तब यस्ता विवादास्पद अभिव्यक्ति नियामक निकायबाटै आउने गर्छ ।

बाबुरामपछिका अर्थमन्त्री युवराज खतिवडा पनि शेयरबजारविरोधी अभिव्यक्ति दिन पछि परेनन् । २०७४ सालमा अर्थमन्त्री बनेका उनले शेयरबजार अनुत्पादक क्षेत्र रहेको भन्दै त्यसको सट्टामा बैंकमा राख्दा लगानी बढ्ने अभिव्यक्ति दिएका थिए । यो अभिव्यक्तिले सारा लगानीकर्ता रुष्ट मात्रै बनेन्, शेयरबजारमा पहिरो नै गयो । उनकै कार्यकालयमा १५८६ अंकमा पुगेको बजार घटेर ११ सयको विन्दुमा पुग्यो ।

तत्कालीन अर्थमन्त्री युवराज खतिवडाको कार्यकालमा शेयरबजारको अवस्था ।

खतिवडाको विवादास्पद अभिव्यक्तिको दुई वर्षमै बजारले ११ सयको विन्दु छोएको हो । उनको कार्यकालभर घटेको बजारलाई जीवन दिने उद्देश्यसहित आफ्नो धारणा परिवर्तन भएको र लगानीमैत्री वातावरण सिर्जना गर्न लागिपरेको भन्दै उनी अर्थमन्त्रीबाट बिदा पनि भए । पहिलो अभिव्यक्तिलाई सच्याउँदै उनले अन्तिममा भए पनि शेयरबजार सुधारका निम्ति विभिन्न नीतिगत व्यवस्था गरेपछि भने बजार बढ्न थालेको थियो । नभन्दै एक वर्षमै शेयरबजारले नयाँ उचाइ लिँदै ११ सयबाट २६ सय अंक पार गरेको थियो ।

रौनियार सुरुमा शेयरबजारविरोधी अभिव्यक्ति दिए पनि पछि आफैँले पुँजीबजारमैत्री नीतिगत व्यवस्था गरेपछि भने लगानीकर्ता मन्त्री खतिवडासँग खुसी भएको बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘बजार घटेर फेरि ११ सयमा पुगेको थियो तर अन्त्यमा नै भए पनि सुधार र केही नीतिगत व्यवस्था लगानीमैत्री बन्दा बजारले फेरि नयाँ उचाइ लिन पुगेको थियो ।’

त्यसपछिको वृद्धिको जस उनको सच्चिएको धारणालाई मात्रै मान्न सकिन्न । यद्यपि त्यसले बजार बढ्न भने केही सहयोग गरेको लगानीकर्ताको बुझाइ छ । हुन त बजार पूर्ण रूपमा घटबढ कसैको अभिव्यक्तिमा मात्रै निहित भने हुँदैन तर बजार घटबढ गराउने कारकको रूपमा प्रस्तुत भने हुने गर्छ । कोरोनाले गर्दा मुलुभर लकडाउन हुनु र लगानी गर्ने एक मात्रै माध्यम शेयरबजार बन्नु, लगानीकर्ताको उपस्थिति आक्रामक रूपमा अगाडि बढ्नु, नेप्से अनलाइन प्रणालीमा जानुलगायतका यावत कुराहरूले शेयरबजार बढाउन प्रमुख भूमिका खेलेका छन् ।

त्यसयता निरन्तर बढिरहेको बजारमा एकैपटक ३२ सयको विन्दुमा पुगेर नेप्सेमा ब्रेक लाग्न पुग्यो । शेयरबजार विश्लेषकहरूले बजार ११ सयबाट १८ सय र १८ सयबाट नेप्से ३२ सयमा पुगेकाले करेक्सन भएको भनिरहँदा बजार भने निरन्तर तल झर्न पुग्यो । यसमा यतिबेला लगानीकर्ताहरू अर्थमन्त्री जर्नादन शर्मादेखि राष्ट्र बैंकका गभर्नर र सेबेनसम्मलाई दोषी मान्न थालेका छन् ।

अर्थमन्त्री शर्माले लगानीकर्तामैत्री नीति ल्याउन पहल नगर्नुका साथै बजारबाट टाढै रहन खोजेको गुनासो लगानीकर्ताको छ । हुन त यसै समय नेपाल धितोपत्र बोर्डले लगानीकर्तालाई संयम हुन भन्दै ५१ वटा कम्पनीलाई खराब कम्पनीमा वर्गीकरण गर्दै सूची नै निकाल्यो । ३२ सय पुगेको बजार घट्न यसले अर्को सिँढी थपेको रौनियारको भनाइ छ ।

यो समयमा पनि पूर्वगभर्नरले बजारलाई ७ सयको अंकमा झर्नुपर्ने भन्दै अभिव्यक्ति दिन पछि परेनन् भने वर्तमान गभर्नर महाप्रसाद अधिकारी पनि पुँजीबजारमैत्री बन्नबाट चुके । मौद्रिक नीतिमा पुँजीबजार क्षेत्रलाई कडा गर्दै शेयर धितोकर्जामा सीमा तोकेपछि उनी पनि विवादमा परे । जसका कारण लगानीकर्ता शेयरबजार घट्नुको दोष राष्ट्र बैंकलाई थोपर्न पुगे ।

बजारमा तरलता अभाव, लचिलो नबनेको मौद्रिक नीति, लगानीकर्ताको कमजोर मनस्थिति यावत कारणले घटिरहेको बजारलाई थप टेवा पुर्‍याउन पुग्यो नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष प्रचण्डको अभिव्यक्तिले ।

बजार बढ्ला भनेर कुरिरहेका लगानीकर्ता पटक–पटक नियामक निकाय त कहिले अर्थमन्त्री, कहिले प्रधानमन्त्री बनिसकेका नेताहरूको पुँजीबजारविरोधी अभिव्यक्तिले आघात बन्न पुगेका छन् । यो सिलसिला अहिले मात्र नभएर पुँजीबजारक्षेत्रमा विगत एक दशकदेखि नै हुँदै आएको लगानीकर्ताको गुनासो छ ।

विकसित मुलुकमा शेयरबजारलाई महत्त्वपूर्ण स्थान दिइरहँदा नेपालमा भने नेतृत्वदायी व्यक्तिहरूबाटै विरोधाभाषपूर्ण अभिव्यक्ति आउनु समग्र पुँजीबजारलाई नै धराशयी बनाउन खोजेको आरोप उनीहरूको छ ।

यसैलाई लक्षित गर्दै राष्ट्रिय योजना आयोगका उपाध्यक्ष विश्व पौडेल शेयरबजार क्षेत्रमा जथाभावी बोल्दा र निर्णय गर्दा लगानीकर्ताको खर्बौं रकमबराबरको सम्पत्ति धराशयी बन्ने धारणा राखेका छन् । उनले सामाजिक सञ्जालमा लेख्दै जथाभावी दिइएको अभिव्यक्तिले लगानीकर्तामा असर पर्ने टिप्पणी गरेका छन् ।

उनले भनेका छन्, ‘यसअघि नै मैले प्रधानमन्त्रीलाई देश र जनताको विकास पुँजीबजार क्षेत्रबाट हुने धारणा राख्दै लगानीमैत्री वातावरण निर्माण गर्नुपर्नेमा जोड दिएको थिएँ ।’ उनले राष्ट्र बैंकले सीसीडी रेसियो खारेज गर्नुले शेयरबजारमा पर्ने असरलाई औँल्याउँदै अर्थमन्त्री शर्माको शेयरमा लगानीभन्दा बैंकको निक्षेपमा लगानी गर्नुपर्ने धारणालाई पनि कटाक्ष गरेका छन् ।

उनले भनेका छन्, 'शेयरबजार लगानीकाे बहुअायाममध्येकाे एक माध्यम हो । यसले तपाईंको सम्पत्तिको कुल मूल्यको आर्थिक स्थिरता ल्याउन मद्दत गर्छ । उदाहरणका लागि तपाईंसँग २० लाख रुपैयाँ छ । तपाईंले त्यसलाई बैंकमा राख्नुभयो भने १२५ मुद्दती ब्याजदर हुँदा महिनाको लगभग २० हजार पाउनुहुन्छ । तर, बैंकको ब्याजदर घटेर ६५ भयो भने तपाईंको महिनाको आम्दानी १० हजारमा झर्छ । तर, यदि तपाईंले १० लाख बैंकमा र १० लाख शेयरमा राख्नुभएको छ भने बैंकको ब्याजदर घट्दा शेयरको भाउ बढ्ने हुनाले तपाईंको आम्दानीमा खासै धेरै असर पर्दैन ।

यस्ता विभिन्न कारणले शेयरबजार आफ्नो सम्पत्ति सुरक्षित राख्ने एक वैकल्पिक माध्यम रहेको भन्दै उनले पूर्वअर्थमन्त्री बाबुराम भट्टराईको जुवाघरवाला अभिव्यक्ति र प्रचण्डको साम्राज्यवादको साधनवाला अभिव्यक्ति गलत भएको जनाएका छन् ।

सँगै उनले राष्ट्र बैंक र अर्थ मन्त्रालयका जिम्मेवार नेतृत्वलाई सधैँ पुँजीबजारका बारेमा कम बोल्ने र ब्याजदर सकेसम्म स्थिर बनाउन आग्रहसमेत गरेका हुन् ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, मंसिर २७, २०७८ १७:०६