गणेशमानले जब गिरिजालाई कारबाहीको माग गर्दै केन्द्रीय समितिमा कुरा राखे

A+ A A-

२०५१ सालमा गिरिजाप्रसाद कोइरालाले संसद् विघटन गर्नुअगाडिदेखि नै कोइरालासँग असन्तुष्ट रहेका गणेशमान सिंह नेपाली कांग्रेसको केन्द्रीय बैठकमा कोइरालामाथि खनिएका थिए । सोही बैठकमा सिंहले बोलेका कुराको पूर्ण पाठ:

आज हुने केन्द्रीय समितिको महत्त्वपूर्ण बैठकमा पार्टीको संस्थापक सदस्यका रूपमा मलाई भाग लिन आमन्त्रित गर्नुभएकोमा म हार्दिक धन्यवाद व्यक्त गर्दै त्यसलाई स्वीकार गर्दछु । बैठकमा उपस्थित हुने उत्कृष्ट अभिलाषा हुँदाहुँदै पनि स्वास्थ्यको अवस्थाका कारणले त्यो सम्भव हुन सकेन । त्यसैले यो पत्रको माध्यमबाट आफ्ना विचार र दृष्टिकोण राख्ने प्रयास गरेको छु । उपयुक्त ठान्नुभएमा यसलाई बैठकमा राखिदिनु हुन पनि अनुरोध गर्दछु ।

बैठकका निम्ति पठाइएको सर्कुलरमा वर्तमान विषम राजनीतिक परिस्थितिउपर विचार गर्न र एउटा निर्णयमा पुग्न केन्द्रीय कार्यसमितिको बैठक बस्नका लागेको उल्लेख छ । अब प्रश्न उठ्छ, यो विषम परिस्थिति आयो कसरी ? कसले ल्यायो ? मेरो विचारमा यिनै प्रश्नको उत्तरमा समस्याको समाधान निहित छ ।

यस विषयमा मेरो विचार र दृष्टिकोण मैले सार्वजनिक रूपमा राख्दै आएको छु । तपाईंलगायत केन्द्रीय समितिका साथीहरू मेरो विचारबाट अनभिज्ञ हुनुहुन्न । त्यसैले म ती सबै यहाँ दोहोर्‍याउन उचित ठान्दिनँ ।

आज पार्टी र मुलुकले जुन समस्याको सामना गर्नुपरिरहेको छ, त्यो हो– अनुशासनहीनता । अनुशासनहीनताको प्रारम्भ त्यहीँबाट भएको हो, जब प्रधानमन्त्रीले पार्टी नेतृत्वको तहमा भएको समझदारी तोडेर आमचुनावमा पराजित व्यक्तिहरूलाई सार्वजनिक पदहरूमा नियुक्ति गर्न थाल्नुभयो । उहाँले त्यस्ता नियुक्तिमा जातीय सन्तुलन त बिगार्नुभयो भयो, पार्टीसँग नसोधी मन्त्रीमण्डल पुनर्गठन गरेर ६ जना वरिष्ठ साथीको हत्या पनि गर्नुभयो । मैले त्यसैबेला त्यसको विरोध गरेको थिएँ र चेतावनी दिएको थिएँ– कुकुरले पुच्छर हल्लाउनुपर्नेमा पुच्छरले कुकुर हल्लाइरहेछ ।

इतिहास दोहोरिँदैन तर घटना दोहोरिन्छ भन्छन्, नभन्दै २००९ सालको मातृकाबाबुमाथिको कारबाही र आजको प्रसंग कति मिल्दो जुल्दो छ । आज हाम्रा नेता बीपी कोइराला जीवित हुनुभएको भए यो प्रस्ताव उहाँ स्वयम्‌ले राख्नुहुने थियो ।

पार्टी अनुशासनमा नबस्नु प्रधानमन्त्रीको दोष हो भने सरकारलाई उपयुक्त तरिकाले निर्देशित गर्न नसक्नु पार्टीको पनि ठूलो कमजोरी हो । आजका सम्पूर्ण समस्याहरू त्यही अनुसासनहीनता तथा अकर्मण्यताबाट पैदा भएका हुन् । समस्याको जरा पत्ता नलगाई समाधान खोज्न सकिन्न । समस्याको मूल जरो त्यही अनुशासनहीनता र पार्टीको ढाकछोप र टालमटोल गर्ने नीति हो । त्यसको उपचार गर्न धेरै ढिलो भैसकेको छ । ढिलै भए पनि पार्टीको होस खुलेकोमा मलाई प्रसन्नता लागेको छ ।

मैले पार्टीको केन्द्रीय समिति, महासमिति र महाधिवेशनमा यी सबै विषय उठाएको हुँ । मलाई पार्टीका संघर्षशील कार्यकर्ताहरूको उत्साहपूर्ण समर्थन प्राप्त भए पनि केन्द्रीय समितिका साथीहरूले मेरो दृष्टिकोणलाई समयमै ठीक परिप्रेक्ष्यमा बुझ्न सक्नुभएन । अथवा यसो भनी मैले नै बुझाउन सकिनँ ।

त्यसैले उहाँहरू बेलैमा उपयुक्त कदम चाल्न तयार हुनु भएन । महासमितिको बैठकले पनि कुनै ठोस समाधान दिएन । फलस्वरूप म यो निष्कर्षमा पुगेँ कि नेपाली कांग्रेसले आफ्नो मिसन पूरा गरिसक्यो । अब यो शान्त र थकित पार्टी बन्यो ।

यसमा प्राण, सञ्चार हुन सक्तैन तर संसदमा रहेका हाम्रा ३६ इमानदार सांसदहरू र हालैका महामन्त्री महेन्द्रनारायण निधिको अडान यो पार्टीमा जीवनतत्त्व बाँकी रहेको बोध गराएको छ । मैले पार्टीको मौजुदा स्वरूपबाट त्यस्तो काम कारबाहीको अपेक्षा राख्न छाडिसकेको थिएँ । त्यही कारण हो कि म जनजागरण अभियानमा जुट्न पुगेँ र कार्यकर्ताहरूलाई सजग र सचेत गराउन थालेँ । दुर्भाग्यवश त्यही अवस्थामा म अस्वस्थ हुन पुगेँ र अहिले अस्पतालको बेडमा छु ।

सभाापतिज्यू,

हामीले जुन मूल्य र मान्यताका लागि आजीवन संघर्ष गर्‍यौँ, तिनको आज कुन दुर्गति भएको छ । त्यो मैले वर्णन गरिरहन पर्दैन । जनताको संघर्षबाट प्राप्त प्रजातन्त्र हाम्रै कारणले जीवनमरणको दोसाँधमा पुगेको छ । विगत तीन वर्षमा प्रजातन्त्र र पार्टीमाथि जुन क्षति भएको छ, त्यसको पूर्ति सहज छैन ।

पार्टीले जति संयम र समझदारी देखायो, प्रधानमन्त्रीले त्यसलाई पार्टीको कमजोरी ठानेर मिच्ने नीति अपनाउनुभयो । अन्तर्घातका अक्षम्य अपराधलाई समेत तपाईंले पार्टी एकता र प्रजातन्त्रको रक्षाका नाउँमा क्षमा गर्नुभयो ।

तर, त्यसले पार्टी सरकारमा समझदारी र सहयोगको वातावरण बनाउन सकेन । ३६ सांसदहरूको न्यायोचित मागको कदर भएन । देश, जनता र पार्टीको निम्ति सरकारको नेतृत्व परिवर्तनको उनीहरूको मागमाथि कुनै कारबाही नभएपछि उनीहरू कदम चाल्न बाध्य भए । उनीहरूले आफ्नो पार्टीको सरकारको नेतृत्व परिवर्तन गर्ने जुन उपलब्ध बाटो थियो, त्यसैलाई अपनाएका हुन् । त्यो बाटो संसदीय परम्परा र प्रजातान्त्रिक अभ्यासको सर्वमान्य मापदण्डअनुरूप थियो ।

त्यसलाई आफूप्रति आफ्ना साथीहरूको असन्तोषका अभिव्यक्ति मानेर नेतृत्वबाट पन्छनुको बदला प्रधानमन्त्रीले प्रतिनिधिसभा भंग गर्ने सिफारिस गरेर प्रजातान्त्रिक मूल्य मान्यता र संसदीय व्यवस्थाको मर्ममा मर्मान्त चोट पुर्‍याउनुभएको छ । जुन पार्टीले आफूलाई संसदीय दलको नेता बनाएको हो, त्यही पार्टीसँग नसोधी संसद् भंग गर्ने सिफारिस गर्नु कतिसम्म अराजनीतिक, अनैतिक तथा अनुशासनहीन कारबाही हो, त्यसलाई ठीक तरिकाले व्यक्त गर्ने मसँग शब्द छैन ।

पदमा टिकिरहने तुच्छ स्वार्थका लागि आफ्नो पार्टीका ११३ जना सांसदको एकै छप्कामा हत्या गर्नु जुन प्रतिनिधिसभाको गठनका लागि ३० वर्षसम्म पार्टीका असंख्य कार्यकर्ताहरूले बलिदान दिए, त्यसलाई आफ्नो हातको खेलौना सम्झेर मनपरी तरिकाले भंग गर्ने सिफारिस गर्नु र सम्पूर्ण राष्ट्रलाई संकटको भूमरीमा पार्नु कुनै पनि दृष्टिले सानो कोटीको अपराध मान्न सकिन्न ।

'आफू मरे डुमै राजा' भने झै गरेर आफू संसदमा पराजित भएपछि संसद् नै भंग गर्ने सिफारिस गर्नु गिरिजाप्रसाद कोइरालाको अक्षम्य अपराध हो । अपराधभन्दा अपराध सहने अझ ठूलो दोषी मानिन्छ । त्यो प्रवृत्तिले अपराधीको मनोबल अझ बढाउँछ ।

भनिएको पनि छ– पाप गर्नु मनुष्यत्व हो, पाप दोहोर्‍याउनु पशुत्व हो र पापको प्राय:श्चित गर्नु देवत्व हो गिरिजाबाबुले कुन श्रेणीको पाप गर्नुभएको छ, त्यसको दण्ड पार्टीले नदिए पनि जनताले नदिई छाड्ने छैनन् । तर, जनताले उहाँलाई मात्र दण्डित गर्ने छैनन् । नेपाली कांग्रेसलाई समेत दण्डित गर्नेछन् ।

केही अपवादलाई छाडेर श्री ५ बाट विगत ४ वर्षमा संवैधानिक राजतन्त्रको मर्यादा तोडिबक्सेको उदाहरण छैन । मलाई विश्वास छ, हामीले यथार्थ परिस्थितिको बोध गराउन सकेको खण्डमा श्री ५ बाट त्यो गल्ती सच्याइबक्सनेछ र भंग प्रतिनिधिसभा पुनर्स्थापना गरी स्वाभाविक गतिमा देशलाई अघि बढाउन सहयोग गरिबक्सनेछ ।

पार्टी कसैको निम्ति सती जान सक्तैन । त्यसैले गिरिजाप्रसाद कोइरालाको पार्टीले अबिलम्ब कारबाही गर्नुपर्छ । अब द्विविधा र संकोच छाडेर पार्टी र प्रजातन्त्रको पक्षमा कसैमाथि पनि अनुशासनको कारबाही गर्न एक क्षण ढिलो गर्नुहुँदैन । उहाँले यसअघि पनि धेरै पटक अप्रजातान्त्रिक क्रियाकलाप गरिसक्नुभयो ।

त्यसलाई पार्टीले क्षमा गर्‍यो तर अब पार्टीलाई क्षमा गर्ने ठाउँ पनि उहाँले बाँकी राख्नुभएको छैन । त्यसैले कारबाही एक मात्र समाधान बन्न पुगेको छ । इतिहास दोहोरिँदैन तर घटना दोहोरिन्छ भन्छन्, नभन्दै २००९ सालको मातृकाबाबुमाथिको कारबाही र आजको प्रसंग कति मिल्दो जुल्दो छ । आज हाम्रा नेता बीपी कोइराला जीवित हुनुभएको भए यो प्रस्ताव उहाँ स्वयम्‌ले राख्नुहुने थियो ।

सभापतिज्यू,

हाम्रा महामन्त्रीले जुन अडान कायम राख्नुभएको छ, यथार्थमा त्यो पार्टीको अडान हो र त्यो कांग्रेसको परम्पराअनुकूल छ । प्रतिनिधिसभामा आफू पराजित भैसकेपछि प्रतिनिधिसभा भंग गर्ने प्रधानमन्त्रीको सिफारिस र अघिल्लो दिन प्रधानमन्त्रीको राजीनामा स्वीकृत गरिसकेर भोलिपल्ट उही प्रधानमन्त्रीकै सिफारिसमा प्रतिनिधिसभा भंग गर्ने शाही घोषणले देशमा गम्भीर परिस्थिति खडा गरेको छ ।

केही अपवादलाई छाडेर श्री ५ बाट विगत ४ वर्षमा संवैधानिक राजतन्त्रको मर्यादा तोडिबक्सेको उदाहरण छैन । मलाई विश्वास छ, हामीले यथार्थ परिस्थितिको बोध गराउन सकेको खण्डमा श्री ५ बाट त्यो गल्ती सच्याइबक्सनेछ र भंग प्रतिनिधिसभा पुनर्स्थापना गरी स्वाभाविक गतिमा देशलाई अघि बढाउन सहयोग गरिबक्सनेछ ।

यस अवसरमा म पार्टीका इमानदार तथा निष्ठावान् साथीहरूसँग पनि अपिल गर्न चाहन्छु कि उनीहरूले अहिले दोबाटोमा उभिएर तमासा हेर्नुहुन्न । अब सबैले निर्णय लिनुपर्छ कि उनीहरूले पार्टी र प्रजातन्त्रको साथ दिने कि व्यक्तिको सक्कली सुनलाई पनि कसी नलगाई हुँदैन । पार्टीका साथीहरूको पहिचान पनि यही संकटमा हुनेछ । प्रत्येक संकटबाट खारिँदै आएका कार्यकर्ताहरूले आजको स्थितिबाट अगाडि बढ्न पनि उचित निर्णय गर्नुहुनेछ भन्ने विश्वास लिएको छु ।

जय नेपाल ।
साभार : नेपाली कांग्रेसका ऐतिहासिक दस्तावेजहरू

प्रकाशित मिति: बिहीबार, मंसिर २३, २०७८ १९:४८