इजरायलबाट हुन्डीमार्फत भित्रिँदै छ करोडौं रकम

A+ A A-

स्थायी घर धरान भएका इजरायल तेलअभिवका सुमन तामाङ (नाम परिवर्तन) लाई हरेक महिनाको १० तारिख भ्याइनभ्याइ हुन्छ । उनी इजरायलको व्यापारिक केन्द्र तेलअभिव, आफुल्ला, इन्गेभ, बेइतओसेफदेखि राजधानी जेरुसेलमसम्मका नेपालीको पैसा संकलन गर्छन् र हुन्डी गरिदिन्छन् ।

इजरायलमा हरेक हप्ताको २४ घण्टा शबाद (नेपालको शनिबार जस्तै) लाग्छ । यो समय यहुदीहरुले काम गर्दैनन् । यतिबेला यहुदीहरुको सवारीसमेत सडकमा देखिँदैनन् । उनीहरुले आफ्ना कामदारलाई बिदा दिएका हुन्छन् । सुमन यही समयमा अरबीहरुले चलाउने सेरुत (ट्याक्सी) चढेर विभिन्न ठाउँमा पुगेर रकम संकलन गर्छन् र तेलअभिवमा रहेको मिज्राही बैंकमा लगेर जम्मा गर्छन् । कहिलेकाहीँ रोजगारदाताले काममा ध्यान दिन निर्देशन दिँदा उनलाई चित्त बुझ्दैन र काम छाड्ने चेतावनीसमेत दिन्छन् । अर्काकै देशमा भए पनि काम नपाउँदा उनलाई पिरलो छैन । किनभने, उनीसँग हुन्डी गर्नेहरुको च्यानल ठूलो छ ।

किन गर्छन् हुन्डी ?

झापा घर भई हाल इजरायलको यारदेना बेतयोसेफमा केयर गिभरका रुपमा कार्यरत नेपाली आशिष बुढा मगर इजरायल पुगेको ७ वर्ष भयो । भारतीय बाटो हुँदै इजरायल छिरेका उनी अहिलेसम्म बैंक गएका छैनन् । यसको मतलव उनले पैसा नकमाएको होइन । उनी इजरायल गएदेखि नै हुन्डीमार्फत रकम नेपाल पठाउँदै आएका छन् । ‘यहाँदेखि बैंक पुग्न ३० सेकेल (इजरायली मुद्रा) अर्थात् करिब ९ सय रुपैयाँ लाग्छ । त्यसपछि खाजा खान १५ सेकेल (करिब साढे चार सय रुपैयाँ) लाग्छ,’ उनी भन्छन्, ‘यति खर्च गरेर बैंक जानुभन्दा हुन्डी नै गर्न सजिलो छ ।’

इजरायलको इन्गेभमा रहेका सन्तोष कार्की पनि बैंकभन्दा सस्तो र कम झन्झटिलो भएकाले हुन्डी गर्ने गरेको बताउँछन् ।
‘बैंकसम्म पुगिराख्न समय पनि हुँदैन,’ उनी भन्छन्, ‘बैंकले एक सेकेल बराबर २७ रुपैयाँ दिएका बेला हुन्डी एजेन्टले २८ दिन्छ ।’ उनका अनुसार इन्गेभ क्षेत्रका प्रायm सबै नेपाली कमाएको रकम हुन्डीमार्फत नै घर पठाउँछन् ।

चितवन घर भई हाल इजरायलको यारदेनामा कृषि क्षेत्रमा कार्यरत सुगम मिश्र तलब आएकै साँझ आफ्नो घरमा पैसा पुग्ने दाबी गर्छन् । उनी भन्छन्, ‘तलब आउनुभन्दा तीन दिनअघि नै हुन्डी गर्ने दाइलाई फलानो दिन मेरो तलब आउँछ, पैसा घरमा दिन लाइदिनु है भनिदिन्छु त्यसैले यहाँ मेरो तलब आएकै साँझ घरमा पैसा पुग्छ ।’

त्यसो त उनकै साथी सरोज हुमागाईंले ३ महिनाअघि हुन्डीबाट पैसा पठाउँदा ३ लाख नेपाली रुपैयाँ पनि डुबाएका थिए । हुन्डी गरिदिने व्यक्ति पैसा लिएर फरार भएपछि उनको पैसा डुबेको हो । सुगम भन्छन्, ‘पहिले नै पैसा दिनु त रिस्क मोल्नु हो त्यसैले पहिला पैसा घरमा पुगेपछि मात्रै दिन्छु ।’

हुन्डी गर्नु बाध्यता !

इजरायलमा हुन्डी कारोबार गर्ने बेलाबेला पक्राउ पर्छन् तर लुकीछिपी हुन्डी व्यवसाय सञ्चालन गर्दै आएकाको संख्या पनि पातलो छैन । सुमन त एउटा प्रतिनिधि पात्र मात्रै हुन् । इजरायलको उत्तरी भेगमा नेपाल, थाइल्यान्ड, इथियोपिया, फिलिपिन्सलगायतका देशका कामदारको पैसा हुन्डी गरिदिने एजेन्ट थुप्रै छन् । सो क्षेत्रमा बैंकमा पुग्न केही कष्ट गर्नुपर्छ । बैंकसम्म पुग्न एक दिन काम छाडेर नजिकको सहर पुग्नुपर्ने, बैंकसम्म जान लाग्ने भाडा र समय हिसाब गर्दा कामदारहरु हुन्डी गर्नतिर आकर्षित हुने गरेका छन् ।

हुन्डीमा हालिने पैसा कहाँ जान्छ ?

इजरायलबाट झन्डै ६० प्रतिशतभन्दा बढी नेपालीले हुन्डी गर्ने गरेको रेमिटर्स बताउँछन् । इजरायलबाट हुन्डी गरेको रकमको भुक्तानी नेपालमा नेपाली रुपैयाँमा हुन्छ, इजरायलमा सेकेल नै बस्छ । त्यसरी बसेको रकम अवैध व्यापारका लागि प्रयोग हुने गरेको अनुमान गरिएको छ । स्रोतका अनुसार त्यो पैसा हङकङबाट नेपालतर्फ हुने सुन तस्करीमा बढी प्रयोग हुने गरेको छ । त्यस्तै, नेपाल र चीनका कतिपय व्यापारीले अनौपचारिक व्यापारमा सो रकम प्रयोग गर्ने गरेको बताइन्छ ।

हुन्डीको कारोबार असाध्यै मौलाएपछि इजरायलका लागि नेपाली दूतावासले हुन्डी नगर्न नेपाली कामदाहरुलाई पटक–पटक सचेत गराउँदै आएको छ । नेपालबाट रोजगारीका लागि इजरायल पुगेका नेपालीमध्ये अधिकांशले कमाएको रकम हुन्डीमार्फत नै पठाउने गरेका छन् ।

हुन्डी गर्दा ट्याक्स नतिर्नुपर्ने भएकाले अलि बढी रकम पाइने र रकम बोकेर बैंक वा रेमिट्यान्ससम्म जानु नपर्ने भएकाले धेरैले हुन्डीको ‘जोखिम’ मोल्छन् । विदेशमै रहेर हुन्डीवालामार्फत कारोबार गर्दा सजिलो हुने र बैंकमार्फत् पठाउँदा लाग्ने खर्च जोगिनुका साथै त्यसको सटही दर पनि पनि बढी दिने हुँदा पनि हुन्डीप्रति उनीहरुको आकर्षण बढेको देखिएको छ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, असार ३, २०७६ ०३:१६