सी मोडल पछ्याइरहेका केपी ओलीलाई चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीकै बेवास्ता

A+ A A-

६ मंसिर ०७८ मध्याह्न १२ बजे चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीले दक्षिण एसियाका कम्युनिस्ट पार्टीसँग लामो संवाद गर्‍यो । हालै सम्पन्न चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीको छैटौँ केन्द्रीय कमिटीको बैठकका निर्णयबारे अन्तर्क्रिया गर्न त्यसदिन चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीले नै भिडियो अन्तर्क्रियाको आयोजना गरेको थियो । त्यस भिडियो अन्तर्क्रियामा नेपालका सबैजसो कम्युनिस्ट पार्टी सहभागी थिए ।

यद्यपि, त्यसदिन तीन जना नेताले मात्रै बोल्ने मौका पाए । पहिले एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष माधव नेपालले बोलेका थिए । नेपालपछि माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष प्रचण्डले आफ्नो भनाइ राखे । नेपालका तर्फबाट अन्तिममा नेत्रविक्रम चन्द विप्लवले केही जिज्ञासा राखेका थिए ।

अन्य पार्टीबाट अध्यक्ष सहभागी हुँदा एमाले अध्यक्ष केपी ओलीले विभाग प्रमुख राजन भट्टराईलाई उपस्थित गराएका थिए । भट्टराईले त्यस अन्तर्क्रियामा कुनै भनाइ राख्ने मौका पाएनन् । निम्ता स्वीकारेर ओली संवादमा नजोडिएकाे त्यसप्रतिकै असन्तुष्टिको संकेत हुनसक्छ, भट्टराईलाई टिप्पणी राख्ने अवसर चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीले दिएन ।

भिडियो अन्तरसंवादमा सहभागी एक नेताको भनाइमा त्यसदिन एमालेलाई अवलोकनकर्ताको भूमिका मात्रै दिइयो । ती नेताले भने, ‘एमालेसँग चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टी असन्तुष्ट छ भन्ने संकेत देखाउने गरी त्यसदिन व्यवहार गरेको देखियो ।’

दक्षिण एसियाली कम्युनिस्ट पार्टी भिडियो अन्तरसंवाद भएको ठ्याक्कै ४ दिनपछि १० मंसिरमा एमालेको दशौँ महाधिवेशन सुरु भयो । महाधिवेशनमा एमालेले चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीलाई समेत निम्ता गरेको थियो । तर, जसरी ६ मंसिरमा एमाले बेवास्तामा परेको थियो, त्यसैगरी १० मंसिरको दशौँ महाधिवेशनमा पनि चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीबाट बेवास्ता गरेको देखियो । विगतमा चिनियाँ पार्टीले प्रतिनिधि पठाउने अभ्यासलाई तोड्दै भिडियो सन्देश त पठायो, त्यो पनि कुनै उपल्लो तहका नेताबाट थिएन । पार्टीका अन्तर्राष्ट्रिय मामिला हेर्ने उपमन्त्री छेनचावाेका नेतामार्फत शुभकामना सन्देश संप्रेषित गरिएकाे थियो ।

यी दुई घटनाबाट चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीले एमालेबाट विभाजित पंक्तिलाई स्वीकार्ने र सम्बन्ध विस्तारमा जोड दिने तर संसदकै ठूलो दल एमालेप्रति भने बेवास्ताको संकेत एकसाथ प्रकट गरेको देखिन्छ । ६ मंसिरको भिडियो अन्तरसंवादमै चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टी नेपालको सबैभन्दा ठूलो दल एमालेसँग खुसी छैन भन्ने सन्देश दिन चाहेको देखिन्छ । त्यसको झनै प्रस्ट सन्देशचाहिँ एमालेको दशौँ महाधिवेशनमा देखियो । एमालेले चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीसहित ६० राजनीतिक दललाई निम्ता गरेको थियो ।

चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीले एमालेको दशौँ महाधिवेशनमा आफ्नो प्रतिनिधि नपठाएर भिडियो सन्देशमार्फत औपचारिकता निभायो । कूटनीतिक रूपमा चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टी एमालेसँग सन्तुष्ट छैन भन्ने देखाउन यही सन्देश काफी थियो । किनभने विगतको अभ्यास हेर्दा चीनबाट प्रतिनिधि आउन नसकेको अवस्थामा नेपालस्थित राजदूतलाई महाधिवेशनमा शुभकामना सन्देश दिन भौतिक रूपमै उपस्थित हुने गरी पठाउने गरेको छ । त्यो अभ्यास एमाले, माओवादीको मात्र होइन, तत्कालीन मधेसी जनअधिकार फोरमको वीरगञ्ज महाधिवेशनसम्मका परिघटनामा देखिएकाे थियाे ।

एमाले अध्यक्ष केपी ओलीले चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीका महासचिव सी चिन फिङको शैली अपनाउने प्रयास गरिरहेका छन् । एकातिर सीको झैँ आफ्नो व्यक्तित्व स्थापितका लागि देवत्वकरण गर्ने अर्कातिर नेतृत्व चयनको प्राधिकार आफूमा केन्द्रिकरण गर्ने । यी दुई अभ्यास सीबाट सिक्न खोजिरहेका ओलीलाई त्यही चीनले भने पूरै बेवास्ता गरेको देखिन्छ ।

बिर्सन नहुने अर्काे प्रसंग १९ कात्तिकको पनि छ । १९ कात्तिक ०७८ मा चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीले एमालेबाट विभाजित एकीकृत समाजवादी पार्टीसँग झण्डै डेढ घण्टा भिडियो संवाद गर्‍यो । चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीका अन्तर्राष्ट्रिय विभागका उपप्रमुख चन चौको नेतृत्वमा भिडियो संवादमा जोडिएका थिए भने एकीकृत समाजवादीका तर्फबाट अध्यक्ष माधव नेपालसहितका नेताहरूको टोली थियो ।

चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टी र एकीकृत समाजवादीबीच त्याे पहिलो पार्टीगत अन्तर-संवाद थियो । त्यसैले उक्त संवादलाई एमालेबाट विभाजित एकीकृत समाजवादीलाई चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीले मान्यता दिएको अर्थमा बुझिन्थ्यो । यो अन्तरसंवादलाई ओलीसँग असन्तुष्टि छ भन्ने देखाउने चिनियाँको कूटनीतिक चातुर्यका रूपमा पनि व्याख्या गरिन्छ ।

एक कूटनीतिज्ञको विश्लेषणमा पछिल्ला दिनमा चीनले नेत्रविक्रम चन्द विप्लवको पार्टीलाई जति पनि एमालेलाई विश्वास गरेको देखिँदैन । पछिल्ला दिन चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीले विप्लवलाई हरेकजसो कार्यक्रममा सहभागी गराउन थालेको छ, जबकि विप्लव नेतृत्वको कम्युनिस्ट पार्टी वैधानिकता पाइसकेको पार्टी होइन । ती कूटनीतिज्ञको भनाइमा विप्लवको पार्टीलाई जति पनि एमालेलाई चीनले किन विश्वास गरेन भनेर प्रश्न चाहिँ कूटनीतिक क्षेत्रमा उठेको छ ।

ती कूटनीतिज्ञले शिलापत्रसँग भने, ‘नेकपाको एकता जोगाउन चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीले हरसम्भव प्रयास गर्दा पनि ओली सकरात्मक भएनन् । त्यसपछि चीन ओलीसँग रुष्ट देखिएको छ । विगत ९ महिनाको अभ्यास हेर्दा त्यो कहिले व्यवहारमा देखिएको छ, कहिले संकेतमा देखिन्छ ।’

नेकपा विवाद र विभाजनको चरणमा अध्यक्ष केपी ओलीको भूमिकामाथि चिनियाँहरूले देखिने गरी असन्तुष्टि पोखेका छन् । चिनियाँहरू नेकपा विभाजन नहोस् भन्ने चाहन्थे । त्यसको प्रस्ट सन्देश राजदूत होऊ यान्छीमार्फत पनि पटक-पटक ओलीसम्म संप्रेषित गरेका थिए ।

त्यतिले नपुगेर राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीमार्फत पनि पहल गरेका थिए । नेकपाको विवाद उत्कर्षमा पुगेका बेला राजदूत यान्छीले नेकपाका नेताहरू केपी ओली, पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड, माधव नेपाल र झलनाथ खनाल मात्र होइन, दोस्रो तहका अन्य केही नेतासँग पनि संवाद गरेकी थिइन् ।

यी सबै भेटमा नेकपा विवाद मिलाउन नै सुझाव दिने गरेकी थिइन् । कतिसम्म भने नेकपा विभाजन रोक्न दुईमध्ये एक पद त्याग्न पनि ओलीलाई राजदूत यान्छीले चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीको सुझाव सुनाएकी थिइन् । त्यही सन्देश सुनाएपछि ओलीले राजदूत यान्छीलाई ६ महिनासम्म भेट दिएनन् ।

यी सबै परिघटनालाई मसिनो गरी हेरेको चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीले नेकपा विभाजन रोक्न राजदूत यान्छीको सक्रियताले नपुगेको महसुस गरेर चीनबाट प्रतिनिधिमण्डलसमेत पठाएको थियो । यी दुवै प्रयास कामयावी हुन सकेनन् । र, नेकपा विभाजनको कारण ओली नै हुन भन्ने चिनियाँको बुझाइ छ ।

कूटनीतिज्ञ हिरण्यलाल श्रेष्ठ पनि पछिल्ला दिनमा एमालेको भूमिकाप्रति चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टी धेरै सकारात्मक नभएको संकेत मिलिरहेको बताउँछन् ।

कूटनीतिक मामिलाका जानकारसमेत रहेका माओवादी केन्द्रका नेता युवराज चौलागाईंको बुझाइमा पनि भारतीय जनता पार्टीको प्रतिनिधि उपस्थित हुनु र चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीबाट प्रतिनिधि नआउनु अर्थपूर्ण छ । चौलागाईं भन्छन्, ‘एमालेको विदेश नीतिमा कति सन्तुलन छ र आगामी दिनमा एमालेको राजनीतिक दिशा के हुनेछ भन्ने बुझ्न यो परिदृश्य काफी छ ।’

प्रकाशित मिति: सोमबार, मंसिर १३, २०७८ ०७:१९