पीआर र ग्रीन कार्ड होल्डरलाई महाधिवेशनमा 'मतदान अधिकार' आन्तरिक सुरक्षामा कति खतरा ?

पीआर र ग्रीन कार्ड होल्डरलाई महाधिवेशनमा 'मतदान अधिकार' आन्तरिक सुरक्षामा कति खतरा ?

A+ A A-

एमालेको दशौँ महाधिवेशनमा भारतबाहेकका मुलुकबाट करिब ३० जना महाधिवेशन प्रतिनिधि आउँदैछन् । युरोप, अमेरिका, अस्ट्रेलिया, जापानलगायतका देशबाट आउने ती प्रतिनिधिहरू एमालेको नेतृत्व चयन प्रक्रियामा सहभागी हुनेछन् ।

अर्थात्, पार्टीको अध्यक्षसहितका पदाधिकारी र केन्द्रीय कमिटी सदस्य चयन प्रक्रियामा प्रत्यक्ष मतदान गर्नेछन् । मताधिकारसहित महाधिवेशन प्रतिनिधिमा आएका उनीहरूमध्ये कतिपय सम्बन्धित देशको ‘स्थायी बसोबास’का लागि स्वीकृतिप्राप्त पनि छन् । त्यस्ता व्यक्ति सामान्यतः त्यही देशको नागरिक भइसकेको मानिन्छ ।

अमेरिका, क्यानडा, अस्ट्रेलिया, बेल्जियम, जापान, फ्रान्स, न्युजिल्याण्ड, पोर्चुगल, बेलायत, स्पेन, कतार, बहराइनलगायतका देशबाट प्रतिनिधि चयन मात्र भइसकेको छैन, केही प्रतिनिधि नेपाल आइसकेका छन् ।

एमाले केन्द्रीय सदस्य तथा प्रचार विभाग उपप्रमुख सूर्य थापाको भनाइमा भारतबाहेक देशका ३० जना प्रतिनिधि आउनेछन् र भारतसमेत गरी करिब ३५ देखि ४० जना प्रतिनिधि पुग्नेछन् । थापा भन्छन्, ‘केही देशका प्रतिनिधिहरू नेपाल आइसकेका पनि छन् ।’

भारतबाहेकबाट आउने सदस्य अधिकांश गैरआवासीय नेपालीहरू हुन् । अर्थात् उनीहरू गैरआवासीय नेपाली संघ (एनआरएन) का सदस्यहरू हुन् । थापा भन्छन्, ‘हाम्रो पार्टी सदस्यहरू आउने हुन्, अरु कुन-कुन संगठनमा आवद्ध हुन्छन् हामीलाई मतलब हुने कुरा पनि भएन ।’ अर्थात्, नेपाली नागरिकता परित्यागको चरणमा रहेकाहरू नेपालको राजनीतिक दलको नेतृत्व चयन प्रक्रियामा भाग लिन मिल्छ भन्ने गम्भीर प्रश्न भने उठेको छ । अमेरिकाको ग्रीन कार्ड, अस्ट्रेलियाको पीआर लिइसकेका व्यक्ति स्वाभाविक रूपमा त्यही देशको नागरिक हो ।

नेपालको नागरिकता त्याग्ने प्रक्रियामा रहेको व्यक्तिको झुकाव सम्बिन्धत देशप्रति नै हुन्छ । त्यही कारण महाधिवेशन प्रतिनिधिका रूपमा नेपाल आउने र नीति निर्माण तहको निर्णायक मोर्चामा सहभागी हुनु गम्भीर विषय हुनेछ ।

आन्तरिक सुरक्षामा खतरा

अर्को देशको नागरिकता लिइसकेको वा लिने प्रक्रियामा रहेको व्यक्ति नेपाल आउने र नेपालको नीति निर्माण तहमा भूमिका निर्वाह गर्नु नेपालको आन्तरिक सुरक्षामा खतरा पैदा हुने विश्लेषण भइरहेको छ । उनीहरूको सहभागिताले नेपालको राजनीतिक स्थिरतालाई पनि गम्भीर असर पार्ने विश्लेषकहरूको भनाइ छ ।

भू–सामरिक विश्लेषक विनोज बस्न्यात विदेशी नागरिकताका लागि प्रयास गर्ने व्यक्तिहरू नेपाल आउने र दलीय नेतृत्व चयनदेखि नीति निर्माणको तहमा हस्तक्षेप गर्ने भूमिकामा देखिँदा नेपालको सूचनाको सुरक्षामा खतरा पैदा गर्ने बताउँछन् । बस्न्यात भन्छन्, ‘ग्रीन कार्ड, पीआर लिइसकेका व्यक्तिहरूको झुकाव सम्बन्धित देशप्रति नै हुन्छ । त्यसैले उनीहरूको बढ्ता सक्रियता र भूमिकाले नेपालको सूचना सुरक्षामा खतरा हुन्छ ।’

राजनीतिक दलहरूको भाषामा गैरआवासीय व्यक्तिहरू राजनीतिक निर्णयमा सहभागी हुँदा राष्ट्रियतामा खतरा सिर्जना हुन्छ । यो पनि एक प्रकारको सुरक्षा खतरा हो । भू–सामरिक विश्लेषक बस्न्यातको विश्लेषणमा ग्रीन कार्ड र पीआर लिएका व्यक्तिहरू नेपालका दलहरूको नेतृत्व चयनमा सहभागी हुँदा तीनवटा समस्या देखिन्छन् । एक, आन्तरिक सूचना सुरक्षामा खतरा । दुई, आन्तरिक राजनीतिमा अस्थिरता र तीन, वैदेशिक सहायतामा प्रश्न ।

अर्थात् ग्रीन कार्ड र पीआर कार्ड लिइसकेका व्यक्तिमार्फत राज्यभित्रका गम्भीर सूचना सहजै विदेशिन सक्छ । त्यसले अर्को देशलाई नेपालको आन्तरिक सूक्ष्म सूचनाहरू सहजै उपलब्ध हुने परिस्थितिको निर्माण हुन्छ । त्यसबाहेक आन्तरिक राजनीतिलाई स्थायित्व प्रदान गर्न पनि उनीहरूबाट समस्या पैदा हुन्छ ।

भन्नलाई विदेशमा बसेर नेपालको राजनीति कसरी अस्थिर हुन सक्छ पनि भन्न सकिन्छ । तर, दलीय नेतृत्व चयन प्रक्रियामा उनीहरूको पनि सहभागिता हुँदा नेतृत्व चयन आन्तरिक सामर्थ्यभन्दा बाहिर पनि पुगेको हुन्छ । अर्को कुरा, नेपाल र नेपालीका लागि मित्रराष्ट्रबाट प्राप्त हुने सहायता पनि गिजोलिन्छ ।

त्यसको गतिलो उदाहरणचाहिँ चीन सहायताको बीआरआई परियोजना र अमेरिकी सहायताको एमसीसी परियोजना नै हुन् । यी दुवै परियोजना नेपालमा यति धेरै गिजोलिए र समस्यामा फसे कि त्यसमा ग्रीनकार्ड र पीआर लिएका गैरनेपालीको भूमिका छ ।

विदेशमा बसेर ती परियोजनाबारेको आफ्नो प्रतिक्रिया सार्वजनिक गर्ने अनि नेपालका आफन्तहरूलाई त्यही मतमा सहमत गराउन भूमिका खेल्ने काम भइरहेको छ । बस्न्यात भन्छन्, ‘उनीहरूले नेपालको वैदेशिक सहायतामाथि विभिन्न टिप्पणी गर्ने गरेकै कारण बीआरआई र एमसीसीसम्बन्धी नेपाल र नेपालीले गर्नुपर्ने निर्णय गिजोलिएको छ ।’

राजनीतिक दलले आफ्नो आर्थिक स्रोत बलियो बनाउन विदेशमा भ्रातृ संगठन बनाउने गर्छन् । त्यसबाहेक सम्बन्धित देशमा बस्ने नेपाली मूलका समुदायमा प्रभाव विस्तार गर्ने मनसाय पनि दलहरूको हुन्छ । जति बलियो प्रभाव बनाउन सकिन्छ, तिनका आफन्तमार्फत नेपालमा मत प्राप्त गर्न भूमिका निर्वाह गर्छ भन्ने दलहरूको बुझाइ छ ।

राजनीतिशास्त्री लोकराज बराल दलहरूले विदेशमा भ्रातृ संगठन विस्तार गर्नुमा तीनवटा कारण देख्छन् । एक, फन्डिङ । दुई, प्रभाव विस्तार । तीन, नेपालमा राजनीति गरेर विदेशिएकाको मनोकांक्षा । त्यसैले बराल विदेशमा दलहरूले भ्रातृ संगठन गठन गर्ने कुराचाहिँ असुहाउँदो परिघटना मात्र होइन, सम्बन्धित देशको कूटनीतिक मर्यादाको उल्लंघन पनि हो भन्छन् ।

नेपालमा भारतको भारतीय जनता पार्टीले भ्रातृ संगठन गठन गर्‍यो भने सरकारको प्रतिक्रिया के हुन्छ ? अमेरिकाको रिपब्लिक वा डेमोक्र्याट पार्टीले काठमाडौंमा भ्रातृ संगठन गठनका लागि सरकारले अनुमति दिन सक्छ ? अहिले ग्रीन कार्ड, पीआर पाएका नेपाली मूलका विदेशी नागरिकहरूले सम्बन्धित देशमा गठन गर्ने यस्तै दलीय संगठनका कारण प्रश्न उठ्ने राजनीतिक विश्लेषकहरूको भनाइ छ ।

राजनीतिशास्त्री बराल भन्छन्, ‘विदेशमा भोटिङ राइट भएका व्यक्तिहरू आएर नेपालको राजनीतिक दलको नेतृत्व चयन प्रक्रियामा सहभागी हुनु गम्भीर खतरा हो । यद्यपि, विदेशमा बसेका नेताहरू जसको नागरिकता नेपाली नै छ भनेचाहिँ अन्यथा मान्न हुँदैन ।’

यी हुन् एमालेको दशौँ महाधिवेशनमा प्रवासबाट आउने प्रतिनिधिहरू:

अन्तर्राष्ट्रिय कमिटी
१. भक्त गुरुङ
२. रमेश पाण्डे
३. प्रभुराम थापा
महिला
४. कुन्ती थापा
५. डा. विमला भण्डारी

अमेरिका
१. कृष्णप्रसाद लामिछाने
२. रामहरि खड्का, क्यानडा
३. बेनीमाधव कँडेल (गोपाल)
महिला
४. यमुना भट्टराई
५. यमुना घिमिरे

पूर्वी एसिया
१. भक्त गुरुङ, हङकङ
२. हरिचन्द्र पौडेल, जापान
३. मोहनसिंह रायमाझी, जापान
महिला
४. सिर्जना नेपाली, दक्षिण कोरिया
५. सुमित्रा रायमाझी बस्न्यात, जापान

ओसिनिया
१. डा. विनोद श्रेष्ठ, अस्ट्रेलिया
२. राम घिमिरे, अस्ट्रेलिया
३. केशव जोशी, अस्ट्रेलिया
महिला
४. सीता केसी थापा, अस्ट्रेलिया
५. भावना नेपाल, न्युजिल्यान्ड

मध्यपूर्व
१. कमलमणि गुरागाईं, कतार
२. शालिकराम पन्त, बहराइन
३. महेश गिरी, यूएई
महिला
४. ज्योति शर्मा, इजरायल
५. रेनु कार्की, कतार

युरोप
१. भक्त वाग्ले, फ्रान्स
२. मुक्त गुरुङ, स्पेन
३. गोविन्द पौडेल, पोर्चुगल
महिला
४. सरस्वती चापागाईं, बेल्जियम
५. कल्पना त्रिपाठी, बेलायत

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, मंसिर ३, २०७८ २०:४९