साथीले मलाई जुन ठाउँमा बोलाउनु भो, त्यो ठाउँमा पार्टीको चियापान तथा शुभकामना आदानप्रदान कार्यक्रम रहेछ । कस्तो राम्रो कार्यक्रम । चियापान पनि गर्न पाइने, राम्रो कामको कामना पनि गरिने शुभकामना आदानप्रदान । यता लिनी, उता दिनी । कार्यक्रमको तमाझाम हेर्दा अब दु:खका दिन गए । यत्राऔधी भुँडीवाल, सुकीढल, फुकीढल सबले सबलाई शुभकामना दिएका छन् । अब अशुभ भन्ने कुरा कहाँ छ खै ? त्यो अशुभ त वायुले वाण हानेजस्तो भैहाल्यो नि । क्षतविक्षत् भएर त्यो अशुभ सधैँलाई पछारियो । अब शुभैशुभको कुराको सुरुवात भयो । म सुनिरहेको छु, लौ है साथी हो, शुभ दिपावलीको शुभकामना ।
शुभकामनाको तमाझाम र मेरा साथीका ठाडा कान देख्दा जाबो त्यति कुरो त सहजै बुझिहालेँ नि । जिल्लाभित्र सानुभन्दा अलि ठूलो, ठूलोभन्दा अलि सानु चुनाव जितेर नेतो बन्ने चक्कर चलेको रहेछ साथीलाई । यसो नौला मान्छे कोही देखा पर्यो कि त गोरु बेचेको साइनो नपर्ने किन नहोस्, लौ है हजुरहरूलाई दिपावलीको शुभकामना भन्दै जुम्ला हात जोडिहाल्छन् । कस्तो आनन्द ! विचरा आउने जन कुनै पीडा बोकेर आएको पो छ कि ।
के थाहा, उसको परिवारमा कोही बिरामी परेको पनि हुन सक्छ । साहुले ऋण तिरिसकेपछि पनि तमसुक नच्यातेको पनि हुन सक्छ । विदेशमा कमाएको पैसा झ्वाम पारेर श्रीमती अर्कैसँग सुइँकुच्चा ठोकेर उसको कान लत्रिएको पो छ कि ! जिन्दगीभरि अर्को पार्टीमा लाग्दालाग्दा केही कुराको दाउ नलागेपछि यताको पार्टीमा अलिकति भाउ आउला भन्ने विचार पो हो कि ! यसो ठेक्कोपट्टोको हातेमेलो मिलाइदिए चुनावमा बङ्गारा झारिदिने काममा हाजिर हौँला भन्ने विचार पो हो कि ! आउनुको रहस्यतिर सुझबुझ छैन, हुन पनि मान्छेका यत्रा सयथरी विचारलाई केलाउनी काम कसले गरोस् ? एकै झट्कामा हात जोडेर शुभकामना दियो खेलो खत्तम ।
चियापानस्थल कहाँ छ त भन्दा पार्टी प्यालेसमा, शहरियाहरूको सम्पन्न भाषामा यसलाई ब्याङ्क्वेट पनि भन्छन् । मजस्तो गाउँको सोझो मान्छेले बुझ्ने भाषा भनेको 'भतेरे घर' जहाँ खानदानीहरूले कहिले पास्नीको नाममा, कहिले स्वास्नी ल्याउने काममा भतेर लाउँछन्, खाँदो खान्छन्, नखाँदो मिल्काउँछन् । हो यही घरमा छ आजको चियापान कार्यक्रम । म देखिरहेको छु– यहाँ अनेक थरी मान्छे आइरहेका छन् । कोही चिल्ला गाडीमा सललल बग्दै आएका छन् । कोही अलि पुरानापुराना कामचलाउ गाडीमा घ्यार्र धुवाँ छोड्दै आएका छन् । कोही भटट पार्दै पत्तालै थर्किने मोटरसाइकलमा आएका छन् । कोही विनोद विक्रम केसीको छपाङ्ग्रे ग्यास च्याम्बरमा कोचिएर आएका छन् । कोही नजिकउँदोतिरका आफ्नै गोडाको लम्काइमा आएका छन् ।
आउनेहरू वर्ष ६ देखि ७६ सम्मका छन् । लुगा लगाइको आ–आफ्नै ढाँचा छ । सकेसम्म धेरै जतिले आफ्नो ज्यानमा फुर्तिलो पारा देखाएकै थिए । छोटो लगाएर हुन्छ कि मोटो लगाएर हुन्छ, छाती झुल्काएकै थिए । तिघ्रा टल्काएकै थिए । के मतलब ? यस्तै ठाउँमा त हो नि आफ्नो-आफ्नो आय औकातको प्रदर्शन गर्ने, किन चुकाउनु यस्तो किफायती मौका ? घरमा उपियाँ मार्ने रूपियाँ किन नहोस्, कोहीकोहीले त ज्यानमा अत्तरै घसेका थिए ।
पातलो शरीर, अग्लो ज्यान, लिखुरे चाला, दामपेटारी भुँडी, मैला कुर्तासलवार, उध्रिएको इस्टकोट, अलिअलि नयाँजस्तो ढाका टोपी ढल्काएर एक जना ७६ कै हाराहारी उमेरका बुढा भित्र आए । उनी आउनुको कुरो सहजै बुझिन्छ । चियापान कार्यक्रमको निम्तो उनका कानमा पनि पुगेकै हो । त्यसैले निम्तो मान्न आएका बुढा । गेटबाट भित्र पस्नेबित्तिक्कै उनको पालाकपिलिक हेराइमा निम्तोकर्तालाई खोजेको पनि सहजै बुझिन्थ्यो । उनले मेरै कानमा आएर साउती गरे, 'ए बाबु, यो के जाति, उफ्... भन्न आउँदैन बाबु, बलाङ्केट यही हो ?'
'हो बा हो ।'
'हाम्रो भतिजो चरीऔँले पनि यतै आउँछु भन्थ्यो, कता मरेछ ?'
बा मलाई छाडेर अगाडि बढे । म भित्तामा अडेस लागेर एकएकका अनुहार हेरिरहेको छु ।
मेरा परिचित साथीलगायत पार्टीका जल्दाबल्दाहरूबाट बाहिर छरिएर बसेका जनजनका कानमा विनम्रतापूर्वक अनुरोध आयो, 'लौ अब सबै जना भित्र जाऊँ हजुर भित्र ।'
भनाइ मात्रै चियापान, केको चियापान हुन्थ्यो । खाऊ पुलाउ, भुँडी फुलाऊ । आफ्नु पनि दिनभरिको सिकार भनेकै त्यही छ । पुलाउ नपाएको जुग नबिते पनि वर्ष त बितेकै हो । मेरो भुँडीले पनि जा-जा गएर लाइनमा बस् भन्यो । म पनि भोकले कामेका खुट्टा लतार्दै लाइनमा गएर बसेँ ।
म पनि लौ हजुर भन्ने हजुरतिर मुसुक्क मुस्कान छाड्दै भित्र छिरेँ । हाँसको बथानमा बकुल्लोसरी एउटा कुर्सीमा बसेर ट्वाल्ल परेँ । आफ्नो साथमा घनिष्ठ दोस्त कोही छैनन् । भएका एक जना दोस्त थिए । तिनी नयाँ अनुहार देख्यो कि शुभकामना टक्र्याउन ठाडा कान लगाउँदै दौडिहाल्छन्, आफू त एक्लै ।
अगाडि माइकको टुटीले के बोल्ने हो, त्यो जे बोल्ने हो छिट्टै बोलिदिए हुन्थ्यो । म यस्तै सोचेर गालामा हात लगाइराखेको थेँ । माइकको टुटी बोल्नुभन्दा पहिला म वरिपरिकै मान्छेका कानमा साउती बोल्न लागेँ । म पनि साउती सुन्न लागेँ । साउती गज्जबका लागे, बहुत रसिला । साउती जति सुन्यो, उति चाख लागेर आउने ।
'वडा अध्यक्षमा मलाई टिकट दिएको भा म खर्लङै चुनाव जित्थेँ क्या, यहाँ राम्रालाई भन्दा हाम्रालाई दिएर त हो नि, बल्याङ-बल्याङ पछारिनुपरेको ।'
अर्कोपट्टि यसो कानलाई कोल्टे पारेर सुन्छु, कुरो उही चुनावको छ ।
'तिमी के कुरा गर्छौ, मैले जाबो जम्मा २३ भोटले हारेको हैन ? यो २३ भोटले किन हारेको थाहा छ ? यो मैले हारेको हो र ? यो हाम्रै पार्टीका साथीले मेरा कोखामा भाला रोपेको हो । यिनका चित्तमा कुकुरले मुत्यो, ममाथि घात गरे । अनि यस्ता बतासेलाई किन पार्टीले कारबाही गर्दैन भन्या ? यिनको त नसो तानेर खसी पार्नुपर्ने हो ।' यही कुरोमाथि अर्कोले पैसा गनेको हातले इशारा गर्दै भने, 'ई...पार्टीले गर्छ कारबाही, खेलो यसैको हुन्छ, फेरि पनि टिकट पाउने त यिनीहरूले नै हो ।' यही कुरोमाथि झन् अर्कोले थपिहाल्यो, 'त्यो तुलीगाँडेको बानले टिकट पाएछ भने त केको भोट मागिन्छ, ठाडा खुट्टा लाएर सुतिन्छ ।'
यतिसम्म सुनिँदै थियो, सुनिँदासुनिँदै माइकको टुटीमा एउटा ज्यानले थुतुनो पुर्याएर बोल्यो, 'आदरणीय जनसमुदाय, आज हामी यस्तो पवित्र पुण्य दिनमा भेला भएका छौँ...शुभकामना ।'
त्यसपछि शुभकामनाको झरी बर्सिन लाग्यो । मानिलिऊँ शुभकामनाको बहुत जरुरत परेको छ, जति भए पनि पुगेको छैन । एउटा आउँछ शुभकामना दिएर जान्छ । बोलाउनीले पालैपालो बोलाउँछ, अनि दिनीले क्रमैसँग शुभकामना दिएको दियै गर्छ । शुभकामनाचाहिँ ऊ त्यतिबेला दिन्छ, जतिखेर आफ्नो भाषण वाक्यलाई बिट मारेर बिदा हुनी बेला हुन्छ ।
शुभकामनालाई सुन्दै जाँदा मलाई मुसुमुसु हाँसो उठ्छ । किनकि यो शुभकामना भन्ने कुरा उसको आत्माबाट सफा, शुद्ध, पवित्र किसिमले आएको छैन । शुभकामना दिनुभन्दा पहिला ऊ आफ्नो विरोधी पार्टीको आँच नै भेटे पनि लात मारौँलाजसरी सत्तोसराप गर्छ, अनि लास्टमा चाहिँ शुभकामना भन्छ । भन्ने बेलाचाहिँ ऊ भन्छ, सबैसबै जिल्लावासीलाई शुभकामना ।
मलाई थाहा छ, उसको पार्टी त्यत्तिकै आकाशबाट पतालमा खसेर नेपालमा चुनाव जित्ने गरेको छैन । यो पार्टी निर्माणका लागि उसका (अहिले शुभकामना दिनेहरूका) अग्रज पुस्ताले ठूलो त्याग तपस्या गरेका छन् । कतिले एकबारको जुनीलाई बलिदानी चढाएका छन् । देशको उज्ज्वल भविष्यका लागि नीति, निष्ठा, नैतिकतालाई बचाउँदै दूरगामी दृष्टिकोण राखी सामान्यभन्दा सामान्य जीवन जिएर मर्ने बेलामा घाँटीमा सास अड्किएर घिटीघिटी हुँदा पनि 'पाटी...पार्टी...पार्टी....देश....देश...जनता....जनता....' भन्दै नयाँ पुस्तालाई अर्ती उपदेशको नालीबेली बताएर बिदा भएका थिए ।
तर, आज खै, यो पुस्तालाई स्मरण गरेको ? खै त्यो अग्रज पुस्ताको जनताप्रति समर्पित विचारलाई पछ्याएको ? आज त यहाँ पार्टीको नाममा बडो रमाइलो पो मच्चिएको छ । शुभकामनाको बीचबीचमा रमाइलो थप्न कलाकार गाएक पनि मिसिएको छ । ऊ गीत गाउँदै होहोरी लगाउँछ अनि भन्छ, 'हो कि होइन ?' सुन्ने जगत् ताली पिट्दै नाच्दै भन्छ, 'हो.... ।' न त हो कि होइनमा कुनै सामाजिक सरोकारको प्रश्न छ, न त 'हो'मा कुनै जरुर प्रश्नको उत्तर छ ।
कार्यक्रमको अन्त्यमा सभाका पतिले अन्तिम मनतव्य राख्नुहुन्छ । मनतव्यकै क्रममा उहाँ भन्नुहुन्छ, 'लौ हौ साथी हो, चुनावनजिकै आइसक्यो । हाम्रो पार्टीले जसरी पनि जित्नुपर्छ ।' उहाँको बोलीमा म प्रश्नचिह्न खडा गर्छु, जसरी भनेको कसरी ?
शुभकामनाको लोलीबोली सकिएपछि अब चियापानको कार्यक्रम आयो । भनाइ मात्रै चियापान, केको चियापान हुन्थ्यो । खाऊ पुलाउ, भुँडी फुलाऊ । आफ्नु पनि दिनभरिको सिकार भनेकै त्यही छ । पुलाउ नपाएको जुग नबिते पनि वर्ष त बितेकै हो । मेरो भुँडीले पनि जा-जा गएर लाइनमा बस् भन्यो । म पनि भोकले कामेका खुट्टा लतार्दै लाइनमा गएर बसेँ ।
पुलाउ चबाउनी बेलामा अघि बिहान गेटकै मुखमा लगभग परिचित भएका लिखुरे अग्ला बुढा पनि मेरै छेउमा आइपुगे । आफू पनि साथी नपाएर बिरानो भएको थिएँ, ठीकै लाग्यो ।
गफ गर्दै जाँदा उनी उहिल्यै गाउँमा यसो पार्टीमा खरी घोटेर अक्षर चिनाउने शिक्षकजस्तो पनि भएका रहेछन् । गाउँ ठाउँ जिल्लातिरको सुखदु:ख कहेँ । बुढाका कुरा जति सुन्यो, त्यति सुनौँसुनौँजस्तो लाग्यो । खाँदै जाँदा थुतुनो सोझ्याए र अलि परको मान्छे देखाउँदै भने, 'बाबुले त्यो मान्छे त राम्रै चिन्नुहुन्छ नि । हुन त त्यसलाई कसले पो चिन्दैन र ? हाम्रो जिल्लामा भुक्ने कुकुरले पनि चिन्छ ?'
'म त चिन्दिनँ नि बा ।'
'ल त्यसलाई चिन्नुहुन्न त, आफ्नो जिल्लावासी नेतो ।'
'यस कार्यक्रमका मान्छे त उही एकादुई मात्रै चिन्छु होला बा, म अर्कै जिल्लाको हो ।'
'बाबु अर्कै जिल्लाको ?'
'हो बा, म अर्कै जिल्लाको, भन्नु न बा त्यो नेतो को हो ?'
'मैरै जिल्लाको हो, गाउँ पनि वारिपारि छ ।'
'ठीकै छ त बा, नौलो कुरो के छ त ?'
'कुरो छ... ।'
'के छ बा ?'
'त्यो नेतो पहिले सानो हुँदा, दश/बाह्र वर्षको थियो होला, एक दिन पानी लिन पँधेरामा आउँदा लडेर माटाको गाग्रो फुटाइहालेछ । अनि रुँदैरुँदै मेरो घरमा आएको थियो । मैले एउटा गाग्रो दिएथेँ । त्यसले अहिलेसम्म पनि धन्यवाद भनेको छैन ।'
साथीको मुखबाट शुभकामना भन्ने शब्द खस्नासाथ बुढा जंगिइहाले, 'तेरा बाजेको शुभकामना, तँलाई चरिऔँले ! तेरो शुभकामना के मैले गोजीमा हालेर राख्नु ? अनि गोजीमा सुनको फुल पार्ने खालको हो तेरो शुभकामना ? अनि यही शुभकामना खाँचो भएर म तँलाई भेट्न आएको हो ?'
'अनि तपाईंलाई चाहिँ किन चाहियो त धन्यवाद ?'
'चाहिएको छैन, एउटा सम्झना त हुन्छ नि, अहिले खुब राजनीतिक खेला झिक्छ ।'
'अनि के ठीक छैन र त्यो मान्छे ?'
'जनतालाई नढाँटे भ्रष्टाचार नगरे त मान्छे ठीकै हो । तर के गर्नु ? एउटा धाराको टुटी किन्दा पनि राल चुहाउँछ कि जस्तो लाग्छ ।'
'तपाईंलाई उसै त्यस्तो लाग्यो होला ।'
'त्यसका बाउको छाती, काठमाडौंमा दुई/दुईवटा घर, गाडी, महँगो-महँगो खान्की खुराकीचाहिँ मुत बेचेर कमायो त ?'
हत्तेरीका कस्तो हाँसो उठो मलाई । पुलाउ सर्केर झण्डै मरेँ । हाँस्दाहाँस्दै मेरा मित्र आइपुगे । आउँदा-आउँदै उनले यिनै बुढातिर संकेत गर्दै भने, 'ओहो काका तपाईं, तपाईं आउनु हुन्न कि भन्ने कत्रो पिर थियो, ल शुभकामना छ है काका, तपाईंलाई शुभकामना ।'
साथीको मुखबाट शुभकामना भन्ने शब्द खस्नासाथ बुढा जंगिइहाले, 'तेरा बाजेको शुभकामना, तँलाई चरिऔँले ! तेरो शुभकामना के मैले गोजीमा हालेर राख्नु ? अनि गोजीमा सुनको फुल पार्ने खालको हो तेरो शुभकामना ? अनि यही शुभकामना खाँचो भएर म तँलाई भेट्न आएको हो ? जिन्दगीमा यत्रो बिजोक छ मेरो, पोहोरसाल कोरोनाले बुढी मरी, अहिलेसाल बुहारी मरी । डेराभाडा तिर्न नसकेर घरबेटीले छोराको डेरै लिलाम गरिदियो । कारखानामा काम गर्थ्यो विचरा, काम छैन भनेर साहुले निकालिदियो । त्यही साहु यही सभामा आएर शुभकामना दिन्छ । मेरो छोरो ऊ त्यहाँ बसेर सुनिरहेको छ । त्यो शुभकामनाले मेरो छोराको पेट भरिन्छ ? कस्तो गज्जबको है तिमीहरूको शुभकामना । बलिया- बलिया मिलेर निर्धाेलाई बोलायो, अनि शुभकामना दियो ।'
उनको कुरा सुनेर मेरा मित्रले हात जोड्दै सम्झाए ।
'काका नरिसाउनु न, म अब चुनाव लड्न खोज्दै छु । केही राम्रो काम गरेर देखाउने धोको छ मेरो ।'
'नापेर !,' काका फेरि रिसाए, 'तैँले समाजमा के लछारपाटो लाको छस् र जनताले तँलाई भोट दिन्छन् ? के गरेँ र के गर्दै छु भन्ने कुरा छ तँसँग लु भन त, अनि तँलाई जनताले भोट दिनुपर्यो ? धाँधली गरेर अनेक बाटो अपनाउँदै पार्टीको खोकिलाभित्र छिरेर टिकट लिनी काम नगर है केटा । तँभन्दा राम्रा मान्छे गाउँमै छन् । तिनीहरूले त तैँलेभन्दा राम्रै काम गरेका छन् । अस्तिसम्म गाउँमा स्वास्थ्य शिविर ल्याउँछु भन्थिस्, नापिस् । आफ्नु आँखामा मोतिबिन्दु हो कि धोतिबिन्दु हो, के भएर आँखै धमिलो देख्छु । जाँचबुझ गर्ने खर्च छैन । यही आँखामा हाल्दे तेरो शुभकामना ।'
अघिसम्म मेरा साथी ठाडा-ठाडा कान लगाएर शुभकामना दिँदै थिए लिँदै थिए, अहिले काकाले यति भनेपछि साथीका कान लत्रिएजस्तै भए ।
प्रकाशित मिति: आइतबार, कात्तिक २८, २०७८ ०९:४७
-1743579183-1743604118.jpg)
