अपाङ्गमैत्री नहुँदा नेपालका सडक बन्दैछन् दुर्घटनाको पासो, बर्सेनि १८ सयले ज्यान गुमाउँदा पनि सरकारलाई दुख्दैन

अपाङ्गमैत्री नहुँदा नेपालका सडक बन्दैछन् दुर्घटनाको पासो, बर्सेनि १८ सयले ज्यान गुमाउँदा पनि सरकारलाई दुख्दैन

तस्वीर स्रोत: रेडक्रस

A+ A A-

पाँच वर्षअघिको कुरा हो । सानोठिमीको मूल सडकमा दुई दृष्टिविहीन दिदीबहिनीले गाडी पर्खँदै थिए । तर, गाडीको ठक्करबाट दिदीले बस बिसौनीमै ज्यान गुमाइन् । जसको झड्का बहिनी सुनिता श्रेष्ठले आजपर्यन्त व्यहोरिरहेकी छन् ।

‘सडक किनारामा गाडी कुर्दा त मेरी दिदी मरिन् भने यो सहरमा हामी कसरी बाँच्ने ?,’ सुनिताले शिलापत्रसँग भनिन्, ‘पहिले म दिदीसँगै सडकमा लौरो लिएर हिँड्थें । अब त हिँड्दिनँ ! पढ्न मन छ तर ममीले लिन जान भ्याउनुहुन्न । त्यसैले घरमै बस्छु ।’

उक्त घटनायता १६ वर्षीया सुनिताले बाहिर एक्लै हिँड्डुल गर्न नै बन्द गरेकी छन् । आफ्नै दिदी दुर्घटनाबाट गुमाएपछि सुनिताको एक्लै हिँड्ने स्वतन्त्रता सडकको जोखिमले खोसेको उनको भनाइ छ । यसरी सडकमा हिँड्दाहिँड्दै, गाडी कुर्दाकुर्दै दुर्घटनाको भय लिएर हिँड्ने सुनिता एक्लो पात्र भने होइनन् । आफ्नै सुरक्षाको जोखिम मोलेर अव्यवस्थित सडकमा यात्रा गर्न बाध्य अधिकांश अपाङ्गता भएकाहरूले सुनिताकाे जस्तै समस्या भाेगिरहेका छन् ।

गुर्जुधारा बस्ने सरोज भट्टराई घरबाट निस्कँदा फर्केर आउँछु-आउँदिन भन्ने डर बोकेर यात्रा गर्न बाध्य छन् । रफ्तारमा हुँइकिने गाडीकाे डर र सडकका खाल्डाखुल्डीले सराेज घरबाहिरकाे यात्रामा आतंकित भइरहन्छन् । उनी भन्छन्, ‘आज राम्रो बाटो हिँडेको हुन्छ भोलि त्यही बाटोमा ठूलो खाल्डो भइसकेको हुन्छ । हामी नदेख्नेले कसरी थाहा पाउने ?’

यसरी बीच बाटोमा विभिन्न कारणले खनिने खाल्डा र त्यसबारे पूर्वजानकारी नदिने वा सचेत गराउन कुनै तरिका नअपनाउँदा आफू पटक-पटक खाल्डोमा लड्न पुगेको जाेखिमपूर्ण अनुभव सुनाउँछन्, उनी ।

केही महिनाअघि सेतो छडी लिएर आरएनएसीबाट भृकुटीमण्डप आउने क्रममा बाटो परेको खाल्डोमा खसेका सरोज भन्छन्, ‘टेक्सटाइललाई महसुस गर्दै हिँडिरहेको थिएँ । खाल्डो बनाएको रहेछ । थाहा नपाएर त्यही खसेँ । चोटपटक पनि लाग्यो, लुगा पनि हिलाम्मे बन्यो ।’

अपाङ्गमैत्री नभएका सडकलाई कटाक्ष गर्दै उनी भन्छन्, ‘लड्ने, खाल्डोमा खस्ने, चोटपटक लाग्ने त हाम्रा लागि सामान्य बनिसक्यो । खाल्डोमा नपरेको वा सडकमा हिँड्दा लडेर चोटपटक नलागेको दृष्टिविहीन नै छैनन् होला !’ सडक व्यवस्थित होला भन्ने अपेक्षा निकै दूर भइसक्याे बरु यस्ता घटनामा सरोज आफूलाई नै अभ्यस्त भएको भान गर्छन् ।

अभ्यस्त नहुन् पनि कसरी ? भर्खरै बन्दै गरेको सडक होस् या ठूलो बजेट खर्च गरेर बनाइएको चक्रपथजस्ता ठूला सडक होउन्, ती सडकले उनी जस्ता दृष्टिविहीनका समस्या सम्बोधन गर्न सकेका छैनन् ।

साइडलेनमा पार्किङ

काठमाडौंका मेयरदेखि ललितपुर, भक्तपुरका मेयरले अपाङ्गमैत्रीका नाममा स्मार्ट सहरको आवरणमा ठूला-ठूला भाषण नछाँटेका होइनन् । तर, अपांगमैत्री सहर भाषणमा मात्र सीमित बने । जसले गर्दा न आजसम्म सडक सुरक्षाका लागि उच्चस्तरीय पहल हुन सक्यो न त सोहीअनुरुपका बाटो नै बन्न सके ।

त्यसो त सडककै कारण अपहेलित हुनुपरेकोदेखि दुर्घटनामा परेकोसम्म अनुभव छ, सुप्रभा अर्यालसँग । अल्पदृष्टि भएकी सुप्रभा सरकारले अपांगमैत्री संरचना निर्माण गरे पनि पूर्णरूपमा अपांगमैत्री हुन नसकेको उनी बताउँछिन् । अर्याल भन्छिन्, ‘हामी खुट्टा हुनेलाई त आकाशेपुल सजिलो छ । तर, ह्विलचेयरमा यात्रा गर्नेका लागि न त आकाशेपुलमा जानसक्ने व्यवस्था मिलाइएको हन्छ, न त सडकबाट बाटो काट्ने व्यवस्था नै ।’ सुप्रभा ह्विलचेयरका लागि ठाउँ छुट्टयाएर बनाइएको आकाशेपुलमा पनि सहज यात्रा गर्न नसक्ने गरी ठाडो बनाइएको बताउँछिन् ।

आफू अल्पदृष्टि भएकै कारण पनि पटक-पटक सडकमा दुर्घटना र अपमानको सामना गरिरहनुपरेको अनुभव सुप्रभाले संगालेकी छन् । अल्पदृष्टिबारे अनविज्ञ समाज र अमैत्रीपूर्ण संरचनाले आफू बारम्बार अपहेलित मात्र नभएर सहज यात्रासमेत गर्न नसकेको गुनासो गर्छिन्, घिमिरे ।

भन्छिन्, ‘अल्पदृष्टि भएका व्यक्तिलाई खासै सम्बोधन गरिँदैन । हामीलाई चाहिँ छेउको व्यक्तिले पनि सहयोग गर्दैनन् । किनकि हामीसँग सेतो छडी हुँदैन, परको दृश्य, साइनबोर्ड, ट्राफिक लाइट, जेब्राक्रसिङ देखिँदैन । सहयोग माग्दा उल्टै कराएर तर्किएर हिँड्छन् ।’

घिमिरेसँग ट्राफिक लाइटले के को संकेत गरेको छ भन्ने पत्तो नपाएर सडकमा धेरै समयसम्म उभिरहनुपरेको त कतै फुटपाथमा छरपस्ट सामान छरेर व्यापारमा लागेका व्यापारीसँग ठोक्किएर लड्नुपरेका तीता अनुभवको पोको नै छ ।

‘एक पटक साइडलेनमा हिँडिरहँदा हिँड्ने ठाउँमा पानीपुरीवालासँग ठोक्किन पुगेँ, पानीपुरी भुइँमा पोखियो । आफैँ पनि लडेँ’, बदलामा आफूले पानीपुरीवालाको अपशब्दसहित गाली खाएको अनुभव सुप्रभाले सुनाइन् ।

सुनिता, सरोज र सुप्रभा केही प्रतिनिधि पात्र मात्र हुन् । उनीहरूजस्ता हजारौँले सडकमा यात्रा गर्दा पाइला-पाइलामा असुरक्षित महसुस गर्न विवश छन् । सडकमा सुरक्षित यात्रा गर्न अन्य व्यक्तिको सहयोग लिनैपर्ने नियति सडकको अव्यवस्थापनले निम्ताएको अपाङ्ग महासंघले बताएको छ । दिनहुँ कामकाजी रूपमा अभ्यस्त भइसकेका दृष्टिविहीनहरू पनि सरकारले लापर्बाही रूपमा सडक निर्माणको काम गरिदिँदा पटक-पटक दुर्घटनामा पर्ने गरेका छन् भने मृत्युको मुखमै पुग्न बाध्य छन् ।

राष्ट्रिय जनगणना २०६८ का अनुसार देशभर बौद्धिक अपांगता, शारीरिक अपांगता, दृष्टिविहीन, श्रवणविहीन, स्वरबोलाईसम्बन्धी अपांगता, मनोसामाजिक अपांगता, अटिजम, हेमोफोलिया र बहु अपांगता भएका व्यक्तिको संख्या ५ लाख १३ हजार ३ सय २१ छ । १० वर्षको अवधिमा अपांगता भएकाहरूको संख्या बढेको छ । तर, सडकको अवस्था भने फेरिएको पाइँदैन ।

ट्राफिक इन्जिनियर आशिष गजुरेल नेपालमा बनेका ठूला सडकमा पनि सही अध्ययन नहुँदा सवारीसाधनका लागि मात्रै उपयुक्त सडक बन्ने गरेको बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘सडक सवारीसाधनका लागि मात्रै सोचियो, अरुका लागि सोचिएन । खाली भएको ठाउँमा मात्रै फुटपाथ राख्ने चलन छ । यसले गर्दा पनि पुराना र नयाँ सडक दुवै सर्वसाधारण र अपाङ्गमैत्री छैनन् ।’

साइकल अभियन्ता रत्न श्रेष्ठ पनि आफूहरूले सडक निर्माण पूर्व नै सरकारलाई अपाङ्ग, पैदयात्री र साइकलयात्री मैत्री बनाउन अनुरोध गर्दै आए पनि माग सम्बोधन नभएको गुनासो गर्छन् । उनी भन्छन्, ‘हामीले चक्रपथ निर्माणको पहिलो चरणमा पनि सरकारलाई अपाङ्गमैत्री, फुटथापको सहज व्यवस्था र साइकल लेनको व्यवस्था गर्न पटक-पटक आग्रह गरेका थियौं । तर, हाम्रो माग सम्बोधन भएन । अब दोस्रो चरणको काम हुँदैछ । फेरि पनि सवारीका लागि मात्रै सडक नबनुन् ।’

अपाङ्गमैत्री नभएको भन्दै साइडलेन फुटाउँदै

नयाँ सडक पनि छैनन् अपाङ्गमैत्री

हाल बाहिरी चक्रपथ निर्माणका लागि डिजाइन छनोटको काम भइरहेको छ । बाहिरी चक्रपथका साथै स-साना सडक निर्माणका काम धमाधम भइरहँदा अपाङ्गमैत्री सडक बनाउन भने सरकार चुकेको देखिन्छ । यसैको उदाहरण हो, कलंकी-कोटेश्वर, कोटेश्वर-माइतीघर र चाबहिल-बौद्धको सडकखण्ड । जहाँ कतै साइडलेन भएर पनि अव्यवस्थित पार्किङ, रुखबिरुवाको समस्या विकराल देखिन्छ त कतिपय स्थानमा हिँड्ने साइडलेन समेत भेटिँदैन ।

विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार नेपाल दक्षिण एसियामै सर्वाधिक दुर्घटना हुने देशमध्ये एक हो । विकास तथा प्रविधि समितिको ‘सवारी दुर्घटना न्यूनीकरण अध्ययन प्रतिवेदन-२०७७’ मा नेपालमा वार्षिक १८ सय जनाले सडक दुर्घटनामा ज्यान गुमाउने गरेको उल्लेख गरेको छ ।

नेपालले सडक सुरक्षा कार्ययोजना (सन् २०१३–२०२०) लागू गरेको ८ वर्ष बितिसक्दा पनि दुर्घटनाको संख्या, मृत्यु र घाइते हुनेको संख्या घट्नुको साटो झन् बढ्दै गएको छ ।

दुर्घटनाको बढ्दो ग्राफ

नेपाल प्रहरीका अनुसार ११ वर्षमा २२ हजार ६४ जनाको सडक दुर्घटनाबाट ज्यान गएको छ । सरकारी तथ्यांकमा सडक दुर्घटनाको मृत्युदर वार्षिक २ हजारको हारहारीमा रहे पनि अन्तर्राष्ट्रिय संघ संगठनबाट भएका अध्ययन प्रतिवेदनमा नेपालमा सडक दुर्घटनाबाट मृत्यु हुनेको संख्या ठूलो छ ।

विश्व स्वास्थ्य सङ्गठन (डब्ल्यूएचओ) का अनुसार, नेपालमा सडक दुर्घटनाबाट बर्सेनि झण्डै ५ हजारले ज्यान गुमाउने गरेका छन् । यस्तै बेलायतको युनिभर्सिटी अफ द वेस्ट अफ इंग्ल्याण्ड र अमेरिकाको वासिङ्टन युनिभर्सिटीका अनुसन्धानकर्ताहरूले गरेको ‘नेपालमा चोटपटक भारसम्बन्धी अध्ययन'ले यातायात दुर्घटनाबाट वर्षमा औसत ७ हजारले ज्यान गुमाउने गरेको डरलाग्दो तथ्य देखाएको छ ।

स्रोत :नेपाल प्रहरी

प्रतिज्ञा ठूला, कार्यान्वयन भने शून्य

सडक सुरक्षाका विषयमा हुने अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलनमा अक्सर सरकारको प्रतिज्ञा भने ठूलै हुने गर्छ । नेपालले अन्तर्राष्ट्रिय सम्झौताहरू ‘डिकेड अफ एक्सन फर रोड सेफ्टी २०११-२०,’ ‘नेपाल रोड सेफ्टी एक्सरन प्लान २०१३-२०२०’ लगायतका थुप्रै सम्झौतामा सडक सुधार र अपांगमैत्री संरचना निर्माण गर्ने प्रतिज्ञा जनाएको छ ।

तर, दुर्भाग्य सन् २०११ देखि २०२० र २०१३ देखि २०२० को वर्षलाई सडक सुरक्षा वर्षका रूपमा मनाइरहँदा सोही समयमा बनिरहेका सडक भने अपाङ्गमैत्री भेटिँदैनन् । अन्तर्राष्ट्रियदेखि राष्ट्रिय सम्झौताहरूमा सडक सुरक्षाका विषय समेटिइरहँदा अपाङ्गताकाे विषयलाई भने खासै स्थान दिइएको पाइँदैन ।

‘नेपाल रोड सेफ्टी एक्सरन प्लान २०१३-२०२०’ मा सडक सुरक्षाका पाँच खम्बालाई ध्यानमा राखी राष्ट्रिय सडक सुरक्षा रणनीति सिफारिस गरेको थियो । सन् २०२० सम्म सडक दुर्घटनाबाट मृत्यु र गम्भीर घाइतेको संख्या ३५ देखि ५० प्रतिशतसम्म घटाउने लक्ष्य लिएको नेपालले सडक सुरक्षा व्यवस्थापन, सुरक्षित सडक तथा आवागमन, सुरक्षित सवारी, सुरक्षित सडक प्रयोगकर्ता, दुर्घटनापछिको सेवा गरी पाँचवटा काम तत्काल कार्यान्वयनमा ल्याउन सिफारिस भएको थियो ।

तर, नेपाल सरकारका निकायका साथै सरोकारवालाहरूको कमजोरीका कारण यो कार्ययोजनामा भएका सडक सुरक्षासम्बन्धी उपायहरूको कार्यान्वयन प्रभावकारी हुन सकेको छैन ।

प्रतिवेदनले औँल्याएका सडकका समस्या

विद्युत, टेलिफोन, ढल, अप्टिकल फाइबर जस्ता उद्देश्यका लागि विभिन्न निकायले गर्ने कार्यले
सडक क्षमताभन्दा सवारीसाधनको संख्या बढी हुनु ।
सडकमा साँघुरा मोड र ठाडो उकालो ओरालो हुनु ।
प्राविधिक मापदण्ड र उचित इन्जिनियरिङबिना सडक निर्माण हुनु ।
राजमार्ग तथा अन्य सडकहरूमा पर्याप्त रूपमा ट्राफिक संकेत, लाइट र रोड फर्निसिङ नहुनु ।
सडकमा खाल्डाखुल्डी धेरै हुनु ।
सडक समयमै मर्मत नहुनु ।
सुरक्षित सडकपेटी पर्याप्त मात्रामा नहुनु ।
पहिरो जान सक्ने जोखिमयुक्त सडकहरूमा रिटेनिङ वाल नहुनु ।
रोड एलाइन्मेन्ट वैज्ञानिक नहुनु ।
पुल र निकासको राम्रो व्यवस्था नहुनु ।
सडक संरचना नागरिक केन्द्रित भन्दा पनि सवारीसाधन केन्द्रित हुनु ।
सडक निर्माण गर्दा सुरक्षाका उपायहरू अवलम्बन नगरिनु ।

तस्वीरहरू : सुशील श्रेष्ठ/शिलापत्र

प्रकाशित मिति: सोमबार, कात्तिक २२, २०७८ ०७:३५

सम्झना घिमिरे

प्रतिक्रिया दिनुहोस्

भर्खरै

उपनिर्वाचन: इलाम-२ र बझाङमा आज मतदान हुँदै

पार्टी सङ्गठनलाई केन्द्रमा राखेर काम गर्न कांग्रेस प्रवक्ता महतको आग्रह

सुर्खेतको बुलबुले तालमा अब मोटरबोट सेवा

माेटरसाइकल दुर्घटनामा श्रीमानकाे मृत्यु, श्रीमती गम्भीर घाइते

मनाङेलाई सलामी : विकृत बाटोमा लम्किएको राजनीति

लोकप्रिय

सरकार ढाल्न कांग्रेसले दाेहाेराे संवाद थालेपछि प्रचण्डले तयार पारे तीन विकल्प

सहकारी ठगीले इलाम २ मा तनाव दिएपछि रवि लामिछानेको नयाँ स्टन्ट, धन्यवाद दिन गृह मन्त्रालय पुग्ने को हुन् ?

बुद्धनगरमा कांग्रेस–एमालेका चार नेताकाे वार्ता, बालकाेट पुग्दासम्म गगन थापा निराश

२५ अर्ब किलोमिटर टाढाबाट आयो पृथ्वीमा सन्देश, उत्साहित भए नासाका वैज्ञानिक

प्रचण्ड सरकारमा सहभागी हुँदै नाउपा, रञ्जितानिकट चौधरी मन्त्री बन्ने

विचार

चीनमा एउटै भूकम्पले लिएको थियो ८ लाख ३० हजारको ज्यान (भिडियो)

तीन जनाको मुट्ठीमा ३ करोड जनताको लोकतन्त्र

बीसौँ शताब्दीका प्रभावशाली नेता लेनिन (भिडियो)

ब्लग

सधैँ हाँसीखुसी देखिने गाउँकी काकी, डाक्टर र अर्जुन मैनालीले राेजेकाे गलत बाटाे

छोटो तर मनमोहक पदयात्रा 'लाङटाङ'

एक जनमुखी प्रधानपञ्चको नाममा

शिक्षा

कक्षा १२ को परीक्षा आजदेखि, तीन लाख ९० हजार परीक्षार्थी सहभागी हुँदै

बालेनको प्रयाससँगै काठमाडौंका सामुदायिक विद्यालयमा आकर्षण, गुणस्तर धान्न भने चुनौती

डीएभी विद्यालयमा राग र तालमिश्रित सांस्कृतिक कार्यक्रम ‘तरङ्ग’ सम्पन्न