पछि हटे ईश्वर पोखरेल : ओलीकै आवश्यकता देखियो, उहाँलाई सघाउन म तयार छु (भिडियो अन्तर्वार्ता)

पछि हटे ईश्वर पोखरेल : ओलीकै आवश्यकता देखियो, उहाँलाई सघाउन म तयार छु (भिडियो अन्तर्वार्ता)

A+ A A-

नेकपा एमालेको विधान महाअधिवेशन हालै सम्पन्न भएको छ । विधान अधिवेशनले ७० वर्षे उमेर हदको व्यवस्थालाई प्रस्ट्याउँदै केपी शर्मा ओलीलाई सर्वसम्मत रुपमा अध्यक्ष बनाउने नीति पारित गरिसकेको छ । यस्तो अवस्थामा बसुन्धारा भेलामार्फत अध्यक्षमा दाबेदारी दिने संकेत गरेका महासचिव ईश्वर पोखरेलले अब के गर्लान् ? के उनी ज्येष्ठ कम्युनिस्ट मञ्चमा उभिन तयार भएका हुन् ? विधान अधिवेशनमा देखिएका दृश्यले एमाले अब नेतृत्वको केन्द्रीकरणको अभ्यासमा लागेको भन्न किन मिल्दैन ? नेतृत्वबाट बारम्बार प्रताडित पोखरेल नेतृत्वलाई सघाउन किन अग्रसर छन् ? लगायतका प्रश्न शिलापत्रका प्रधानसम्पादक बसन्त बस्नेतले एमालेका महासचिव ईश्वर पोखरेललाई सोधेका छन् ।

नेकपा एमालेले भर्खरै विधान महाविधेशन गरेको छ । पहिलोपटकको अभ्यास कस्तो रह्यो ?

पहिले हामी महाधिवेशनबाटै नीति र नेतृत्व पारित गर्थ्यौं । नवौँ राष्ट्रिय महाधिवेशनबाट हामीले विधान अधिवेशनको व्यवस्था गर्‍यौँ । नीति र विधि पास गर्ने र त्यसले मार्गनिर्देश गरेअनुसार पार्टीको नेतृत्व चयन गर्ने वैधानिक व्यवस्थालाई हामीले कार्यान्वयन गरेका हौँ । पार्टीको नीति पारित भइसक्यो, अब त्यसकै आधारमा नेतृत्व चयन हुन्छ ।

यो बीचको समयलाई यहाँले कसरी लिनुभयो ? अब त माओवादीबाट आएका नेताहरू पनि हुनुहुन्छ, उहाँहरूसमेतको अधिवेशन कस्तोकस्तो लागेन ?

३ जेठ २०७५ देखि २०७७ फागुनसम्मको अवधि शून्य अवधि हो । माओवादी र एमालेको एकता कम्युनिस्ट आन्दोलनको एकता चाहने कार्यकर्ताहरूको मनोविज्ञान र जनताको भावनाअनुसार भएको थियो । एकतामा त होइन, तर प्रक्रियामा भने मेरा धेरै प्रश्नहरू छन् । कताकता अलमलजस्तो भयो, विचारमा अलमल नेतृत्वमा अलमल ।

अब स्पष्ट भयो त ?

यो बीचमा लय टुटेको थियो । अब विस्तारै लय मिल्दैछ ।

यो विधान अधिवेशन भए पनि सर्वसम्मत नेतृत्व चयनको अधिवेशनजस्तो भएको हो ?

विधान अधिवेशनको हलमा १०औँ महाधिवेशन एकताको महाधिवेशन हुनुपर्छ भन्ने कुरा जोडतोडका साथ उठ्यो । अहिले पार्टीमा माओवादीका साथीहरू पनि हुनुहुन्छ । हामीले नितान्त प्रतिस्पर्धाको कुरा गर्‍यौँ भने न्यायोचित हुँदैन ।

एमाले नेतृत्वलाई अविच्छिन्न रुपमा स्थापित गर्ने अभ्यास सुरु भएको हो ?

हाम्रो पार्टी सामूहिक नेतृत्वमा विश्वास गर्छ । पार्टीमा कोही अगुवा त हुन्छ । तेस्रो महाधिवेशनसम्म पुष्पलाल मान्य नेता हुनुभयो । तर, उहाँले महाधिवेशन गर्ने अवसर पाउनुभएन । पछिल्लो समयमा पार्टीमा दुई धार भयो । पहिलो केन्द्रीय न्युक्लियसबाट विकसित हुँदै आएको धार र दोस्रो धार झापा आन्दोलनबाट आयो । न्युक्लियस धार, निरन्तर फुट विभाजनको केन्द्र बन्यो । झापाको धार एकताको धार भयो । एमाले भनिए पनि विभिन्न धार छन् । महाधिवेशनस्थलमा देखिएका डमी आदि इत्यादि यो फिलिङ्सको कुरा पनि हो । सुलभ व्यवहारका कारण कार्यकर्ताहरूले उहाँलाई बा भन्छन् । लामो समयसम्म पार्टीमा काम गरेका नेताहरूले उहाँलाई बा भन्नुभएको त छैन नि । अहिले नेतृत्व जुन परिस्थितिबाट गुज्रियो, त्यसलाई सामूहिक छलफलमा पनि आत्मसात् गरियो । डमी पनि नेतृत्वकै आत्मसात् हो ।

नेतृत्वको अधिक केन्द्रीकरण हुने ठाउँमा एमाले आइपुगेको हो ?

योबीचको जर्कलाई लिडरले कसरी फेस गर्‍यो भन्ने कुरा पनि हेर्नुपर्छ । हामी नेतृत्वको केन्द्रीकरणको पक्षमा होइन, यसलाई सुदृढ बनाउनुपर्छ भन्नेमा छौँ । कार्यकर्तालाई विचारमा गोलबद्ध गर्न सक्ने र जनतामा स्थापित गर्ने व्यक्ति नेतृत्वमा आउनुपर्छ । नेतृत्व विकेन्द्रीकृत भयो भने त्यसले पार्टीलाई कहीँ पुर्‍याउँदैन । हामी हाम्रो नेतृत्वलाई प्रजातान्त्रिक संयन्त्रबाटै स्थापित गर्छौं।

बसुन्धारा भेलाबाट अध्यक्ष पदमा दाबी गर्ने संकेत गर्नुभएको थियो । अब ओलीकै नेतृत्वमा सर्वसम्मत नेतृत्व चयनमा अघि बढेपछि कस्तोकस्तो लागेन ?

राष्ट्रिय राजनीतिलाई सही नीतिमा मार्गनिर्देश गर्न अहिले केपी ओलीकै खाँचो छ । त्यसैले अहिले मेरो भूमिका गौण हो । अहिले राष्ट्रिय राजनीतिमा दुई धार छन् । एउटा धार केपी ओलीले नेतृत्व गरेको एमाले हो, जसको एजेन्डा अराजकताको अन्त्य र देश बनाउने सपना छ । अर्कोतिर स्वार्थ समूहको गठबन्धन छ, उनीहरूलाई संविधान भाडमा जाओस् भन्ने छ । त्यसैले राष्ट्रिय राजनीतिलाई सही रुपमा मार्गनिर्देश गर्न ओलीकै आवश्यकता छ, म उहाँलाई सघाउन तयार छु ।

तपाईंहरूले उमेर हदको व्यवस्था गर्नुभएको थियो । अब पनि तपाईंले नेतृत्वमा दाबी नगर्दा फेरि पालो नआउला नि त ?

नवौँ महाधिवेशनमा पुरानो नेता कहिलेसम्म भन्ने आवाज जोडतोडका साथ उठेपछि हामीले उमेर हदको व्यवस्था गरेका हौँ । १५ वर्षसम्म महासचिव भएर पनि माधव नेपालको धीत मरेन । झलनाथ खनाल १२ वर्षसम्म नेतृत्वमा रहनुभयो । उहाँहरूको आंकाक्षा नहटेपछि एउटा कार्यकारी पदमा दुईपटकभन्दा बढी नरहने र ७० वर्षमा रिटायर्ड हुने व्यवस्था गरिएको हो । तर, त्यो माग कुनै व्यक्ति ७० को सेरोफेरोमा नेतृत्वमा पुग्यो र ७० वर्ष पुग्नेबित्तिकै बिगुल बजाउनका लागि भने होइन ।

नेतृत्वका लागि नउठे तपाईंलाई अब ज्येष्ठ कम्युनिस्ट मञ्चमा देख्नुपर्ने हो ?

नीति सही छ भने उमेर प्राविधिक कुरा हो भन्ने कुरा महाधिवेशनले देखाएको छ । आवश्यक पर्‍यो भने विधान संशोधन हुन पनि सक्छ । हाम्रो पार्टीमा मलगायतका कतिपय साथीहरू जिम्मेवारी डिजर्भ गर्छौं । पार्टीमा हाम्रो योगदान र इतिहास हेर्ने हो भने हामीले जिम्मेवारी दाबी नगर्ने कुरै हुँदैन । तर, यो दाबी वा घोषणामा भन्दा पनि देशभरको कार्यकर्ताको डिमान्डमै चल्नुपर्छ भन्ने कुरामा म अडिग छु । जिम्मेवारी पाउँदा त्यसलाई पुष्टि गर्न मरिहत्ते गर्छु, तर पद प्राप्तिका लागि मरिमेट्दिनँ ।

विधान अधिवेशनमा कार्यकर्ताहरूको मत के रहेछ ?

यो पटक केपी ओलीको नेतृत्वलाई निरन्तरता दिनुपर्छ भन्ने कार्यकर्ताको मत छ ।

अध्यक्षको प्रतिवेदन स्थायी कमिटी सदस्यलाई पढ्न दिनुले केही संकेत गर्ला कि नगर्ला ?

पार्टी अध्यक्षको प्रतिवेदन कसले पढ्ने नपढ्ने भन्ने नीति वा विधान केही छैन । मञ्चमा रहनुभएका शंकर पोखरेललाई उहाँले वाचन गर्दिनुस् भन्ने कुरामा अन्यथा लिनुपर्ने कुरा छैन ।

सरकारमा हुँदा तपाईंलाई मन्त्रालयको जिम्मेवारीबाट हटाएर उपप्रधानमन्त्रीमै सीमित राख्दा र अध्यक्षको प्रतिवेदन अरुलाई पढ्न दिँदा कस्तोकस्तो लागेको छैन ?

मैले के बुझ्छु भने, वर्तमानमा उठेका प्रश्नको जवाफ भविष्यले दिन्छ । राजनीतिक जीवन गणित र रसायनको सूत्रजस्तो हुँदैन । समाजका तमाम अन्तरविरोध प्रकट हुन्छन्, यसको हिसाबकिताबजस्तो हुँदैन । अनेक कुरा व्यहोर्नुपर्छ । सबै प्रश्नको उत्तर तत्कालै दिन मिल्दैन, भविष्यमा पक्कै मिल्छ ।

माधव नेपाललाई सहयोग गर्नुभयो, उहाँबाटै पीडित । झलनाथ खनाललाई सहयोग गर्दा उहाँबाटै पीडित । केपी ओलीलाई सहयोग गर्दा उहाँबाटै पीडित । तर, जेसुकै भए पनि नेतृत्व स्थापित गर्न ईश्वर पोखरेल लागिपरिरहनुको कारण के हो ?

म मेरो धर्म निर्वाह गर्छु । अरुले के गर्छन्, म पर्वाह गर्दिनँ । म कर्तव्य पूरा गरेरै बाँच्न चाहन्छु । मलाई एक जना साथीले सम्बन्धहरू पुनर्गठन हुन्छन्, तर हाम्रो महासचिव जहिले पनि संस्थापनमा बस्नुहुन्छ भन्नुभयो । म जहाँ उभिएँ, त्यो पार्टीको संस्थापन हुन्छ । मदन भण्डारी, सीपी मैनाली, माधव नेपाल र झलनाथ खनाल सबैको पालामा त्यस्तै भयो । अहिले पनि त्यस्तै छ । मलाई न्यायपूर्ण हुन्छ भन्ने लागेपछि म त्यहाँ उभिन्छु । पार्टीमा हामी संस्थागत रुपमा चल्नुपर्छ । नेतृत्वलाई असहयोग गरेर सेलिब्रेटी हुन मलाई मन लाग्दैन ।

तपाईंले महासचिव मानेका नेपाल र खनालले पार्टी विभाजन गर्दा तपाईंले रोक्न पहल गर्नुपर्थ्यो होला नि ?

एमाले र माओवादीको एकतापछि सबैभन्दा बढी समय दिएर माधव नेपालसँग कुरा गरेँ । केपी ओली र माधव नेपाललाई भेट गराउने व्यक्ति म नै हुँ । म सेलिब्रिटी भन्दै हिँडौँ ? मैले प्रचण्डलाई पनि भनेँ, 'माओवादीलाई पार्टी बनाउन सक्नुभएन । कम्तीमा तपाईं संगठित पार्टीको नेता बन्नुभएको छ । किन तरंगित बन्नुहुन्छ ? यहाँभित्रको अन्तरविरोधमा खेलेर ढाडमा टेकेर टाउकोमा हान्ने काम नगर्नुहोला ।'

प्रचण्ड एकपटक पनि प्रतिस्पर्धाबाट नेतृत्वमा आउनुभएको होइन । माधव नेपाल एकपटक प्रतिस्पर्धाबाट आउनुभएको हो । केपी ओलीको इतिहास लामो छ । झापा आन्दोलनको जगमा बनेको पार्टीको अध्यक्ष बन्छु भन्नुभयो । मैले माधव नेपाललाई तपाईं पद नभएको शक्तिशाली व्यक्ति बन्नुस् भनेँ । माधव नेपालसँग कुरा गर्दा 'म सपनाको कुरा गर्छु, आँखाको मोल माग्छौ' भनेझैँ भयो ।

अनि झलनाथ खनाल नि ?

झलनाथ खनाल धेरै कुराको मेलो नपाउने मान्छे हो । मेलो पाउने मान्छेले यस्तो व्यवहार गर्दैन ।

पार्टी छोडेर जाने मानिसहरूलाई रोक्न किन नसकेको ?

राजनीति भावनामा चल्दैन । हरेक कुरा गतिमा चलेको हुन्छ । गतिलाई बुझ्नुपर्छ । उहाँहरूले गति बुझ्न सक्नुभएन ।

उहाँहरूले तपाईंहरूको गति नबुझे पनि आउने चुनावमा उहाँहरूले प्रभावित पार्नुहोला नि ?

यो त स्वाभाविक हो । तेस्रो सम्मेलनमा को-अर्डिनेसनको झिल्का बल्दै थियो । त्यसमा नख्खु जेलब्रेक गर्नेहरू र मुक्तिमोर्चाबाट आउनुभएकाहरू हुनुहुन्थ्यो । त्यहाँ 'बम बार्ड द हेडक्वार्टर' भन्ने पर्चा आयो । त्यसलाई हामीले व्यवस्थापन गर्‍यौँ । मालेको पर्यायको रुपमा रहेका सीपी मैनाली बाहिरिएपछि हामीले सामना गर्‍यौँ । निर्वाचित अध्यक्षलाई सडकबाट हटाउने र सदनबाट निर्वाचित प्रधानमन्त्रीलाई हटाउने कुरा हामी मान्दैनौँ । यसको हिसाबकिताब आगामी दिनमा हुनेछ । हामी सामना गर्न उभिएका छौँ, पहिलेभन्दा राम्रो गर्छौं । २०७४ सालको निर्वाचनभन्दा राम्रो गर्छौं ।

पार्टी पनि फुटेको र संविधान मिच्दै संसद् विघटन गरेको कुराले केही प्रभाव त पर्ला नि नतिजामा ?

संसद् विघटनलाई निरपेक्ष रुपमा बुझ्नु हुँदैन । यो विघटन राजनीतिक निर्णय थियो । एउटा प्रधानमन्त्रीमाथि फौजदारी तहको आरोप लागिसकेपछि त्यसको न्यायोचित पुष्टिका लागि जनतामा जानुपर्थ्यो । ‌ओलीले जनादेश लिनकै लागि सदन विघटन गर्नुभएको हो । पार्टी त २०७७, २८ कात्तिकमा आरोपपत्र पेस भएपछि नै फुटिसकेको थियो । अब हामी एजेन्डाका साथ फेरि जनतामा जानेछौँ । हामी सही कि गलत, जनताले निर्णय दिनेछन् ।

अहिले एमालेमा कति समूह छन् ?

एमालेमा अहिले अभूतपूर्व एकता छ । अहिले हाम्रो पार्टी एकमत भएको छ ।

विधानले त दुईपटकभन्दा बढी कार्यकारी पदमा उठ्न दिँदैन, अब तपाईं के गर्नुहुन्छ ?

राष्ट्रिय राजनीतिमा केपी ओलीकै आवश्यकता छ । उहाँको नेतृत्वमा मुलुकलाई सकारात्मक दिशामा पुर्‍याउन उहाँलाई सहयोगको आवश्यकता छ । म उहाँलाई सहयोग गर्छु । अब म महासचिव हुन्नँ । यति भन्छु, जे जिम्मेवारी हुन्छ, त्यसमा बस्छु र आफ्नो जिम्मेवारी पूरा गर्न तत्पर हुनेछु ।