चाडपर्व सुरु हुनासाथ मूल्य बढ्ने समस्या: स्वाभाविक हो कि मौका छोप्ने प्रवृत्ति ?

चाडपर्व सुरु हुनासाथ मूल्य बढ्ने समस्या: स्वाभाविक हो कि मौका छोप्ने प्रवृत्ति ?

A+ A A-

जबजब चाडपर्व नजिकिँदै जान्छ, व्यवसायीहरूमा उपभोग्य वस्तुको नयाँ मूल्य सूची निकाल्ने होडबाजी नै चल्छ । कोरोनाको जोखिम कायमै रहेकाले अहिले झन् मूल्य बढाउन व्यवसायीलाई सहज भएको छ ।

यो अहिलेको मात्रै समस्या होइन । हरेक वर्ष दसैं र तिहार नजिकिँदै गर्दा तेल, चिनी चामल दाल, तरकारी लगायतका उपभोग्य सामानको मूल्य बढाउँदै उपभोक्ताको ढाड सेक्ने काम हुने गरेको छ ।

व्यापारी र उद्योगीको चलखेलबाट यस्तो समस्या आउने गरेको छ । जसमा न त उपभोक्ताकर्मी बोल्न सक्छन् न त जिम्मेवार निकायले कुनै कारबाही नै गर्न सक्छन् ।

यो वर्षको चाडपर्वमा मात्रै भएको लुटलाई नै हेर्दा पनि व्यापारीले एक महिनाको अन्तरमा खाद्यन्न देखि तरकारीसम्ममा करिब ३ सय प्रतिशतसम्मले मूल्य बढाएका छन् ।

मूल्य वृद्धीको दरलाई अझ सहज रुपमा बुझ्न कालिमाटी फलफुल तथा तरकारी बजारमा पुगे हुन्छ । कालिमाटी फलफूल तथा तरकारी बजार विकास समितिको मूल्य विवरणलाई नै हेर्ने हो भने पनि तीज पर्वपछि हरिया साग तथा तरकारीमा मूल्य वृद्धि अत्यधिक भएको सहजै देख्न सकिन्छ ।

एक महिना अगाडि ६० रुपैयाँ प्रतिकिलो रहेको जिरीको साग अहिले ५ सय रुपैयाँ प्रतिकिलोमा बिक्री वितरण भइरहेको छ । जिरीको सागको मूल्य यसको एउटा देखिने उदाहरण हो ।

यस्तै प्रतिकेजी २० रुपैयाँ रहेको तितेकरेला पनि अहिले बढेर ९० रुपैयाँ पुगेको छ । पालुँगो साग पनि प्रतिकिलो ७० रुपैयाँबाट २ सय रुपैयाँमा पुगेको छ ।

यस्तै बोडी ४० रुपैयाँबाट १ सय ४० रुपैयाँ, काँक्रो हाइब्रिड १५ रुपैयाँबाट ३० रुपैयाँ, घिउ सिमी ३० रुपैयाँबाट ९० रुपैयाँ, छ्यापी २ सय ५० रुपैयाँबाट ३ सय रुपैयाँ, भिण्डी ३५ रुपैयाँबाट ८० रुपैयाँ, रायो साग ७० रुपैयाँबाट २ सय रुपैयाँ, हरियो लसुनको पात १ सय ८० बाट ४ सय रुपैयाँमा पुगिसकेको छ ।

यसरी चाडपर्व नजिकिँदै गर्दा हरियो सागपात सँगै अधिकांश तरकारीको मूल्य थोरैमा ५० प्रतिशत देखि धेरैमा ३ सय प्रतिशतसम्मले महँगिएको छ ।

यस्तो छ महँगिएको तरकारीको मूल्य

स्रोत : कालीमाटी फलफुल तथा तरकारी बजार बिकास समिति

ई-कर्मशको आ–आफ्नै मूल्य

यो त भयो कालिमाटी तरकारी बजार विकास समितिको मूल्यसूची । यो बाहेक बजारमा साना व्यापारीको मनोमानी झन बढ्दो छ ।

होलसेलबाट रिटेलमा तरकारी आइपुग्दासम्म यसको मूल्य थप बढेको पाइन्छ । ग्यापु अनलाइन सपकै कुरा गर्दा कालिमाटीमा पाइने ९० रुपैयाँ प्रतिकिलो रहेको घिउसिमी १ सय ३० रुपैयाँमा ग्यापुले बिक्री गर्दै आएको छ ।

कालिमाटी बजारका अनुसार ८० रुपैयाँ प्रतिकिलो रहेको भिन्डी स्मार्ट डोको अनलाइनले २ सय रुपैयाँले बेच्दै आएको छ । यस्तै ९० रुपैयाँको तितेकरेला १ सय २० रुपैयाँ छ । घिउसिमी भने स्मार्ट डोकोले १ सय ४० रुपैयाँ प्रतिकिलोको दरले बेच्दै आएको छ ।

त्यसो त तरकारीसँगै दाल र चामल पनि महँगिएको छ । हरेक वर्ष चाडपर्वसँगै अभाव सिर्जना हुने चिनी यो वर्षपनि अभाव हुने सम्भावाना बढेको देखिन्छ । खाद्यसंस्थानले आफूसँग स्टकमा चिनी नरहेको बताएसँगै व्यापारीहरू पनि चिनी लुकाउन तल्लिन देखिन्छन् ।

हुन त वाणिज्य विभागले चिनी अभावको हल्ला फैलिएसँग आफूसँग मौज्दात रहको जनाउँदै अभाव नहुने सूचना जारी गरिसकेको छ । तर स-साना व्यापारीहरू भने अझै पनि चिनी छैन भनेर मूल्य बढाउने दाउमा लागेका छन् ।

यता खाने तेल उत्पादकहरूले बजारमा तेलको मूल्य चाडपर्व सुरु हुनासाथ बढाइसकेका छन् । बजारमा साना तथा मझौला व्यापारीले अभावको अफवाह फैलाउँदै तेलको मूल्य दोब्बरले बढाइरहेका छन् । मूल्य बढेको विषयलाई अफवाह मान्दै कच्चापदार्थको मूल्य बढेका कारण थोरै महंगो भएपनि अभावको अवस्था नआउने भन्दै तेल उत्पादक संघले विज्ञप्ति नै जारी गरिसकेको छ । तर मूल्य वृद्धिबारे भने केहि बोलेको छैन ।

२० दिन अगाडिसम्म २ सय ७० रुपैयाँ प्रतिलिटर रहेको घैलाछाप तोरीतेलको अहिले बजार मूल्य ३ सय २० रुपैयाँ छ । यता खुकुरी ब्राण्डको खानेतेल पनि २ सय ७० रुपैयाँबाट ३ सय रुपैयाँमा आइपुगिसकेको छ ।

खाद्यान्नमा यस्तो चलखेल

दसैंतिहारमा भेटघाट गर्दै मिठामिठा परिकार खाने गरिन्छ । त्यसैले पनि अन्य समयको तुलनामा यो समयमा खाद्यान्न बढी खपत हुने गर्छ । कहिले सामानको माग बढेको देखाउँदै, कहिले मौसमलाई देखाउँदै उद्योगी देखि व्यवसायीसम्मले मूल्य बढाउने गर्छन् ।

यो वर्ष पनि दसैं सुरु भएसँगै चामल, दाल, चिनी, घिउ लगायतका खाद्यन्नमा मूल्य बढिसकेको छ । १ महिना अगाडि अर्थात भदौ १० गतेसम्म २५ केजीको प्रतिबोरा १६ सय रुपैयाँमा पाइने जिरा मसिनो चामल अहिले बढेर १८ सय ५० रुपैयाँमा पुगेको छ ।

खुद्रा किराना व्यवसाय संघले पुरानो धान सकिने र नयाँ धान काट्ने समय भएकाले पनि यो समयमा चामलको मूल्य बढेको बताउने गरेका छन् ।

चामलसँगै अहिले सोयाबिन, मुसुरो दाल, कालो दाल, जिरा, धनिया, चिनी लगायतमा पनि मूल्य बढेको छ । १० भदौमा सोयाबिन प्रतिकेजी १ सय १० रुपैयाँमा किनबेच भएपनि अहिले सो को मूल्य २ सय रुपैयाँ प्रतिकेजी पुगेको छ ।

१ सय २५ रुपैयाँ रहेको मुसुरो दाल पनि अहिले केजीमा ३५ रुपैयाँले बढेर प्रतिकेजी १ सय ६५ रुपैयाँमा पुगेको छ भने ८६ रुपैयाँ प्रति केजी रहेको चिनी १ सय १० रुपैयाँमा बिक्री वितरण भैरहेको छ ।

महँगी धेरै काठमाडौंमै

राष्ट्र बैंकको तथ्यांक अनुसार नेपालमा सबैभन्दा धेरै महँगीको मारमा काठमाडौँ उपत्यकामा बासिन्दा पर्ने गरेको देखिन्छ । राष्ट्र बैंकले जारी गर्ने वार्षिक प्रतिवेदनमा आथिर्क वर्ष २०७७/७८ मा उपभोग्य वस्तुको मूल्य वृद्धि काठमाडौँ उपत्यकामा ३.३३ प्रतिशत रहँदा तराई क्षेत्रमा ३.६८ प्रतिशत रहेको थियो । यस्तै पहाडमा भने यस्तो मूल्य वृद्धिदर ३.८७ प्रतिशत हुँदा हिमालमा २.८७ प्रतिशत रहेको थियो ।

स्रोत : नेपाल राष्ट्र बैंक

बढ्दो महँगीलाई लिएर अहिले जिल्ला प्रहरी कार्यालय, स्थानीय सरकार र वाणिज्य आपूर्ति तथा उपभोक्ता संरक्षण विभागले संयुक्त अनुगमन गरिरहेको छ । उपत्यकामा मात्रै आठ टोली खटाएर अनुगमन गरेपनि तीन सय प्रतिशतसम्म मूल्य बढाएर बेच्ने व्यापारी अनुगमनको कारबाहीमा पर्न सकेका छैनन् ।

विभागका महानिर्देशक प्रकाश पौडेलले दसैं तिहारलक्षित अनुगमन बढाएको प्रतिक्रिया दिँदै कालोबजारी र व्यापारीको मनोमानी केहीहदसम्म कम भएको बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘हामी सक्रिय भएर लागेका छौँ, अनुगमन टोली पनि थपिएको छ । कालोबजारी र मूल्य बढाएर बेच्ने व्यवसाय सबै कारबाहीको दायारामा ल्याउँछौँ ।’

विभागले अनुगमन गरिरहेको बताइरहँदा तरकारीको हब मानिने कालिमाटीमा नै अनुगमन भएको कुनै छनक देखिएको छैन ।

चाडपर्वमा किन बढ्छ महँगी ?

राष्ट्रिय उपभोक्ता अधिकार मञ्चका अध्यक्ष प्रेमलाल मर्हजन चाडपर्वमा मूल्य बढ्नुको कारण चारओटा रहेको बताउँछन्।

१. चाडपर्वमा माग अत्यधिक बढ्दा उपभोक्ताले गुणस्तर र मूल्यको हेक्का राख्दैनन् जसको फाइदा उठाउँदै व्यापारीले म्याद गुज्रिएका सामान र मूल्य वृद्धि गरेर सामान बिक्री गर्न सजिलो हुनु ।

२. चाडपर्वमा माग बढ्छ भन्ने आँकलनसहित व्यवसायीले कृत्रिम अभाव सिर्जना गर्नु

३. बिचौलियाको बिगबिगी बढ्नु

४. अनुगमन भएपनि कारबाही प्रक्रिया फितलो हुनु ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, असोज १२, २०७८ १६:३१