पहिले अनुसन्धानकारी, अहिले अवैध कारोबारी

A+ A A-

चार वर्षअघिसम्म हुन्थ्यो भने हेमन्तबहादुर पाल अवैधानिक कार्यको अनुसन्धान गरिरहेका हुन्थे वा त्यसका लागि निर्देशन दिइरहेका हुन्थे । नेपाल प्रहरीका अवकाशप्राप्त अतिरिक्त महानिरीक्षक (एआईजीपी) पाल अहिले भने आफू स्वयम् अनुसन्धानको घेराभित्र परेका छन् ।

पिरामिड शैलीको अवैधानिक नेटवर्किङ व्यापारमा सामेल भएको भन्दै पाल संलग्न कम्पनीको कागजात वाणिज्य, आपूर्ति तथा उपभोक्ता संरक्षण विभागले जफत गरेको छ । कानुन कार्यान्वयनकारी निकायको उपल्लो तहमा पुगेर काम गरिसकेका व्यक्ति अवकाशपछि आफैँ अवैध कार्यमा संलग्न भएको आरोप खेप्ने पाल मात्र एक्ला छैनन् ।

पूर्वडीआईजी छविलाल जोशी पनि पालजस्तै अवैध कार्यमा कार्यमा संलग्न रहेको आरोप लागेको छ ।

एआईजी पद प्रहरी प्रमुखभन्दा एक तह तल र डीआईजी दुई तह तलको हो । ‘आन्तरिक सुरक्षा र अपराध अनुसन्धानको त्यो तहमा पुगेका व्यक्ति नै अवकाशपछि शंकास्पद कारोबारमा लाग्नु ज्यादै संवेदनशील विषय हो,’ नेपाल प्रहरीका एक पूर्वएआईजी भन्छन्, ‘उनीहरूको अहिलेको गतिविधिले हिजो संगठनमा हुँदा कस्तो भूमिका निभाए होलान् भन्ने पनि प्रश्न उठ्छ ।’

पाल आइबोस ग्लोबल लाइफ इन्टरनेसनल प्रालिका उपाध्यक्ष हुन् । यो कम्पनीको कागजात विभागले लगेर छानबिन गरिरहेको छ । आइबोस ग्लोबल लाइफ इन्टरनेसनल वेबसाइटमै पालको फोटो तथा पद तोकिएको छ । आइबोसका अध्यक्ष राजकुमार दंगाल यसअघि नेपाल प्रहरीको सीआईबीले प्रतिबन्धित नेटवर्किङ व्यापार चलाएको आरोपमा २०७५ मा पक्राउ गरिएका व्यक्ति हुन् । दंगालको कनेक्सन केही आपराधिक पृष्ठभूमिका व्यक्तिसँग समेत देखिएको थियो ।

यस विषयमा पूर्वएआईजी पालसँग प्रतिक्रिया लिन उनको मोबाइलमा पटकपटक सम्पर्क गर्दासमेत उनले फोन उठाएनन् । पूर्वडीआईजी जोशी संलग्न नेचर हर्ब्स प्रालिको पनि विभागले छानबिन गरिरहेको छ । एक वर्षसम्म कारोबार विवरण नबुझाउने कम्पनीलाई विभागले कारबाहीको दायरामा ल्याउन छानबिन थालेको थियो ।

यी कम्पनीले वस्तुको प्रत्यक्ष बिक्री गर्ने भनेर विभागले अनुमति दिएको हो । २०७४ मा यससम्बन्धी ऐन र २०७६ मा नियमावली आएपछि वस्तुको प्रयक्ष बिक्रीको अनुमति दिइएको हो । तर, यी कम्पनीले नेटवर्किङ शैलीमा कारोबार गर्दै आएका छन् । यी कम्पनीका फेसबुक पेजमा राखिएका र विभागमा बुझाएको केही कागजातले समेत उनीहरूले अवैधानिक नेटवर्किङ व्यापार गरिरहेको पुष्टि हुन्छ ।

२०७७ साउनमा नेपाल डाइरेक्ट सेलिङ एसोसिएसनले बुझाएको एउटा ध्यानाकर्षणपत्रमा विगतमा समेत यस्ता संस्था रहेको उल्लेख छ । ज्ञातव्य रहोस्, विगतमा उनीहरूले नै नेटवर्किङ व्यापार चलाएका थिए । कानुन आएपछि नाम परिमार्जन गरेर उनीहरूले कारोबार गरेका मात्र हुन् ।

पहिले आइबोस ग्लोबल मार्केटिङको नाममा रहेको अहिले आइबोस ग्लोलब लाइफ इन्टरनेसनलको नाममा दर्ता भएर चलिरहेको छ । नेचर हर्ब्स कम्पनी दर्ता गर्ने जोशी र गीतेन्द्रबाबु राईमध्ये राई यसअघि गोल्डक्वेस्ट, हर्बो इन्टरनेसनलजस्ता नेटवर्किङ व्यापार चलाएका व्यक्ति हुन् ।

तर पूर्वडीआईजी जोशीले भने आफूले कम्पनी छोडिसकेकाले चरित्र हत्या गर्ने गरी आफ्नो नाम जोडिएको दाबी गरे । जोशीले दाबी गरेजस्तै नेचर हर्ब्समा उनी र राईको कानुनी संलग्नता देखिँदैन । दुवैले कम्पनी दर्ता भएको दुई साता नबित्दै आफ्नो शेयर कुमार रम्तेल र रामबहादुर खनाललाई बेचेको कागजातबाट देखिन्छ ।

तर, दर्ता हुनेबित्तिकै कम्पनी बेच्नुले नै उनीहरूको भूमिका शंकास्पद देखिएको विभागका एक अधिकारी बताउँछन् । कागजातमा देखिने सञ्चालक जोशी र राईको विश्वापात्र मात्र भएको विभागको भनाइ छ ।

पूर्वडीआईजी जोशी प्रहरी सेवामा छँदा समेत अब्बल प्रहरी अधिकृत होइनन् । विवादास्पद मानिससँगको उठबसका कारण जोशी विवादमा तानिरहन्थे । जोशी भने प्रहरी सेवाबाट अवकाश पाएपछि कानुनले मान्यता दिएको व्यावसाय गर्न पाउनु आफ्नो अधिकार भएको बताउँछन् । ‘मैले कानुनअनुसर नै नेचर हर्ब्स कम्पनी दर्ता गरेको हुँ,’ उनले शिलापत्रसँग भने, ‘अहिले म त्यो कम्पनीबाट बाहिरिइसकेँ । कम्पनी बेच्ने कुरा पनि मेरो अधिकारको हो ।’

जोशीले आफू कानुनी रूपमा कम्पनीबाट अलग्गिएको बताए पनि यो व्यावसायमा उनको नाता टुटेको छैन । किनभने, प्रत्यक्ष वस्तु बिक्री गर्नेहरूको संगठित संस्था नेपाल डाइरेक्ट सेलिङ एसोसिएसनको नेतृत्व जोशीले नै गरिरहेका छन् ।

आफू हुँदा नेचर हर्ब्सले कानुनविपरीतको काम गरेको देखिए वा कुनै एक पीडितले कहीँकतै नेटवर्किङ व्यवसाय हो भनेर उजुरी गरे आफू कानुनी रूपमा जस्तोसुकै सजाय भोग्न पनि तयार रहेको उनले बताए ।

नेपालमा वि.सं. ६० को दशकदेखि सदस्यता बनाएर नेटवर्किङ व्यापारमार्फत ठगी हुँदै आएको छ । सुरुमा गोल्डक्वेस्टले यस्तो कार्य गरेको थियो । त्यसपछि २०६२ फागुनमा कम्पनी रजिष्ट्रार कार्यालयमा दर्ता भएको युनिटी लाइफ कम्पनीले यस्तो ठगी कार्य ठूलो मात्रामा चलायो । सुरुमा फाइदाको प्रलोभन दिने र सबैले सदस्यता थप्दै रकम संकलन गर्ने यो काइदाबाट पछि भने थुप्रैले सुविधा पाएनन् र ठगिएको चाल पाए ।

युनिटी चलाउने पर्वत आर्थर डाँडाका विष्णुबहादुर क्षत्री र कृष्णबहादुर क्षत्रीसहित १२ जनामाथि प्रहरीले १२ अर्ब ७५ करोड रुपैयाँ बिगोसहित मुद्दा दायर गर्‍यो । विष्णुकाे निधन भइसकेकाे छ भन कृष्णबहादुर अहिले पनि जेलमै छन् ।

यसपछि नै सरकारले यो व्यापारलाई प्रतिबन्ध लगायो । तर, २०७४ मा भने सरकारले ऐन ल्यायो । ऐनले नेटवर्किङ बनाएर कारोबार गर्न नपाउने भने पनि २०७७ पछि अनुमति पाएका यस्ता कम्पनीले भित्रभित्रै पिरामिड शैलीमै कारोबार गरिरहेका छन् ।

यही आशंकामा विभागमा दर्ता भएकामध्ये नेचर हर्ब्स, आइबोससहित अपि लाइफ इन्टरनेसनल प्रालि, केयर मार्ट्स इन्टरनेसनल, न्यू विवेक इन्टरप्राइजेज प्रालि, हेल्दी लिभिङ प्रालि, ग्लोबल ओरियन्स नेपाल प्रालि, युटर्न इन्टरनेसनल प्रालि र केयर नेसनल इन्टरनेसनल प्रालिमाथि छानबिन भइरहेको छ ।

यीमध्ये विभागले पाँचवटा कम्पनी आइबोस इन्टरनेसनल प्रालि, केयर मार्ट्स इन्टरनेसनल, ग्लोबल ओरियन्स नेपाल प्रालि, युटर्न इन्टरनेसनल प्रालि र केयर नेसनल इन्टरनेसनल प्रालिका कागजात नै जफत गरेको विभागका निर्देशक शिवराज सेढाईंले जानकारी दिए ।

नेटवर्किङ शैलीमा व्यापार गरेको आरोपमा उनीहरूमाथि छानबिन गर्न विभागले बिक्री गर्न लागेको वस्तुको नमुना तथा बिक्री भएको वस्तुको खाता भएको कागजात नियन्त्रणमा लिएको हो ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, भदौ २६, २०७८ ०७:३९