महिलाबारे तालिबान : बोली एउटा, व्यवहार अर्कै

तस्वीरः बीबीसी ।

A+ A A-

१५ अगस्ट आइतबार, तालिबानले अफगानिस्तानको राजधानी काबुल कब्जा गरेसँगै त्यहाँका राष्ट्रपति अशरफ घानी देश छाडेर भागे । काबुलसहितका अन्य शहरमा मानिसहरू त्राहीमाम् छन् । यसअघि नै तालिबानको शासन झेलिसकेका अफगानी नागरिकहरू त डराउने भइहाले, सँगै विभिन्न अरू देशसमेत पनि त्यहाँ रहेका आफ्ना नागरिकको सुरक्षाबारे चिन्तित देखिएका थिए ।

करिब २० वर्षअघि आतंकवाद नियन्त्रण र शान्ति सुव्यवस्था कायम गर्ने भन्दै अफगानिस्तानमा पाइला टेकेका अमेरिका र उसका सहयोगीहरू मिलेर तालिबानलाई सत्ताच्यूत गरिदिएका थिए । तर, तालिबानले फेरि २० वर्षपछि अफगानिस्तानको राजकाजमा आफ्नो कब्जा जमाएको छ । यसभन्दा अगाडि तालिबानले सन् १९९६ देखि २००१ सम्म सत्ताको बागडोर सम्हालेको थियो । उक्त अवधिमा तालिबानीहरूले कडा इस्लामिक शरिया कानुन देशमा लागू गरेका थिए ।

तर, हालैका दिनमा तालिबानको सत्ता कब्जासँगै एउटा प्रश्न संसारभर उठेको छ- महिलाको अधिकार तालिबानी सरकारमा कस्तो होला ? तालिबानले सत्ता हत्याएलगत्तै गरेकाे पत्रकार सम्मेलनमा सबैभन्दा चर्चा भएको विषय थियो, 'तालिबानहरूकाे सरकारमा महिलाको अधिकार कस्तो हुनेछ ?'

तालिबानी प्रवक्ताले अफगानी महिलाको अधिकारलाई सम्मान गर्ने तर इस्लामिक शरिया कानुनको मूल्यमान्यताको घेरामा रहेर महिलालाई काम गर्न र पढ्न दिइने बताएका थिए । अन्तिममा उनले महिलाहरू समाजमा निकै सक्रिय हुनेसमेत बताए । तर, उनले यति भन्दैगर्दा महिलाको पहिरन, समाज र देशमा उनीहरूकाे भूमिकालगायतबारे विस्तृत बोलेनन् ।

पत्रकार सम्मेलनपछि एक अफगानी महिलाले बीबीसीसँग भनेकी थिइन्, 'उनीहरूले भनेअनुसार महिलाहरू समाजमा सक्रिय हुन्छन् भन्ने कुरामा मलाई विश्वास लागेको छैन ।'

अर्की एक महिलाकाे भनाइ थियाे, 'जबसम्म मेरो पढ्ने र काम गर्न पाउने अधिकार सुरक्षित छ, तबसम्म मलाई कालो पहिरन/ बुर्खा लगाउन आपत्ती छैन, म एक इस्लामिक देशमा बस्छु र म इस्लामिक ड्रेसकोड स्वीकार गर्न पनि तयार छु ।'

यसभन्दा अघिल्लो पटक जब तालिबानको शासन अफगानिस्तानमा थियो, त्यतिबेला तालिबानले अफगानी महिलालाई घरभित्र थुनेर राखेको थियो । महिलालाई आफ्नै घरको बाल्कोनी, काममा जान अनि १० वर्षभन्दा किशाेरीलाई विद्यालय जानसमेत निषेध गरेको थियो । उनीहरूको शासनकालमा महिलाले चरम् यातना सहनुपरेको थियो । एक महिलामाथि यतिसम्म भयो कि उनले औँलामा नेलपोलिस लगाएकै कारण उनको हातको औँलालाई काटेर फालिएको थियो । यसैगरी अर्की महिला, जसले मागी विवाह स्वीकार नगरेकै कारण उनको कान र नाक दुवै काटियो र पछि चरम् यातना दिएर मारियो ।

तालिबानी प्रवक्ताले पछिल्ला दिनमा केही उदारता देखाउँदै महिलाहरूलाई इस्लामिक शरिया कानुनअनुसार अधिकार दिइने कुरा गरेका छन् । ती अधिकारहरूमा के-कस्ता हुन् प्रष्ट छैन । तर, शरिया कानुनका केही बुँदाहरू यस्ता छन् :

१. महिलाहरू घरभन्दा बाहिर आफ्नो एक नातेदार पुरुष नलगी र बुर्खा नलगाई उपस्थित हुन पाउने छैनन् ।

२. महिलालाई हिल लगाउन निषेध हुनेछ ।

३. महिलालाई ठूलो स्वरमा सार्वजनिक स्थलमा बोल्न निषेध छ । कारण- कोही अन्जानले महिलाको स्वर सुन्नु हुँदैन ।

४. सबै पहिलो तल्ला र आवसीय झ्यालहरूमा अनिवार्य रूपले रङ लगाइदिनुपर्छ । कारण- कोही अन्जानले महिलालाई झुक्केर पनि नदेखोस् ।

यसरी शरिया कानुनको एक-दुई बुँदा हेरेरै थाहा हुन्छ, यसमा मानव अधिकारको रत्तीभर ख्याल गरिएकाे छैन । यद्यपि, तालिबानी प्रवक्ताले महिलाहरू हाम्रो समाजमा सक्रिय हुन्छन् भनेको सुनेर विश्वभर एक प्रकारको सकारात्मक कुरा उठेको थियो, यसपालि तालिबानीहरूले मानव अधिकारको हनन् गर्दैनन् भनेर ।

पत्रकार सम्मेलनको भोलिपल्ट तालिबानीले एक महिला पत्रकारसँग अन्तर्वार्ता पनि गरेका थिए । त्यस अन्तर्वार्तापछि तालिबानले महिलाप्रति पहिलाजस्तै कडा कानुन लागू गर्दैनन् भन्ने थियो तर उक्त भनाइ एउटा सिक्काको एक पक्ष मात्र थियो । अर्को पक्षमा तालिबानले अन्तर्वार्ता दिएको भोलिपल्ट सरकारी च्यानलबाट सबै महिला पत्रकारलाई निलम्बन गराएर पुरुष पत्रकारलाई महिला पत्रकारको ठाउँमा राखिदिएको थियो ।

अब यसरी कथनी र करणी फरक-फरक गर्दै गएको अवस्थामा तालिबानले आफ्नो शासनकालमा महिलालाई कस्तो अधिकार दिन्छ, प्रश्न छँदै छ ।

एकातिर उसले महिलालाई समाजमा सक्रिय बनाउने कुरा गरेकाे छ । अर्कातिर शरिया कानुन पुन: लागू गर्ने बताउँदैछ । यसैगरी महिलाहरूलाई सार्वजनिक कार्यमा आउन आह्वान गरे पनि महिला पत्रकारलाई कामबाट निलम्बन गरेको छ । यसले कसरी महिला अधिकारको सम्मान हुन्छ ? कि अझै पनि अफगानी महिलाले चरम् प्रताडना भोग्नुपर्ने हो ? प्रार्थना छ- अफगानी महिलाहरूले पनि आजको युगसापेक्ष अधिकारहरू पाउन सकून् ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, भदौ १३, २०७८ १०:२८