अम्मर परियार : जसले जनैपूर्णिमामा रक्षाबन्धन बाँधिदिए, जनै लगाइदिए

A+ A A-

जनैपूर्णिमाको दिन । हिन्दु धर्मावलम्बीहरूलाई नुवाइ–धुवाइ गरेर रक्षाबन्धन लागाउन र जनै फेर्न हतार थियो । त्योभन्दा धेरै हतारमा थिए अम्मर परियार । जनैपूर्णिमाकाे दिन उनले बिहानै उठेर नुहाइ-धुवाइ गरे अनि पूजापाठ सकेर गौरीघाटतिर हानिए ।

उनी जनैपूर्णिमामा पशुपतिमा आउनेहरूलाई रक्षाबन्धन लगाइदिन र जनै फेरिदिन त्यहाँ पुगेका हुन् । ‘बिहान सुरुमा होम गर्‍यौँ । अनि मैले ५० / ६० जनालाई डोरो (रक्षाबन्धन) लगाइदिएँ । २५/३० जनाभन्दा बढीलाई जनै फेराइदिएँ,’ अम्मर त्यस दिनको कुरा सम्झन्छन्, ‘कोभिडको महामारी भएको कारण धेरै बेर बसिनँ ।’

समाजमा सचेतना फैलाउन उनले यो काम पोहोरदेखि नै सुरु गरेका हुन् । दलित समुदायका अम्मर परियारले डोरो लगाइदिने भनेर सामाजिक सञ्जालमा प्रचारप्रसार गर्दा केहीले विरोध गरे । तर, धेरैजना आफूलाई खोज्दै रक्षाबन्धन बाँध्न र जनै फेर्न आएको उनी बताउँछन् ।

‘जनै लगाउने र डोरो बाध्न आउने बरु हाम्रो समुदायको कम हुनुहुन्थ्यो । ब्राम्हण क्षेत्री समुदायको धेरै आउनुभयो,’ अम्मर भन्छन्, ‘उहाँहरूले मलाई हौसला दिँदै आगामी वर्ष पनि मसँगै डोरो लगाउने भन्नुभएको छ ।’

आफूले डोरो र जनै लगाइदिँदा पशुपति क्षेत्रमा बस्ने केही पण्डितहरूले विरोध गरेको उनले बताए । तर, शास्त्रको ज्ञान नहुनेहरूले मात्र आफ्नो विरोध गरेको उनी बताउँछन् । ‘त्यहाँ बस्ने धेरैसगँ शास्त्रको ज्ञान छैन, त्यही भएर त्यो काम मैले गर्न हुँदैन भन्नुभयो,' उनले भने, 'ठूला–ठूला पण्डितहरूले मेरो कामको तारिफ गर्नुभएको छ ।’

अमर पहिलेदेखि नै धार्मिक भने होइनन् । धदिङ घर भएका उनी आफूले गाउँमा पनि खासै छुवाछूत भोग्न नपरेको बताउँछन् । उनी सानैदेखि गैरदलित साथीको घरमा जान्थे र साथीहरू पनि उनको घरमा आउथे । तर, जातीय भेदभावको बारेमा सुनेकाले आफू सानो जातको हुँ भन्ने लाग्ने गरेको उनको भनाइ छ ।

उनी रोजगारीको शिलशिलामा २०६६ मा साउदी अरब गए । उनका अनुसार त्यहाँ रहँदा उनलाई केही व्यक्तिहरूले धर्म परिवर्तन गर्न कर गरे । आर्थिक प्रलोभन पनि देखाए । त्यसपछि आफ्नो धर्ममा के रहेछ भनेर बुझ्न थालेको उनले बताए ।

‘उनीहरूले धर्म परिवर्तन गर्न फोर्स गरेको देख्दा मलाई हाम्रो धर्ममा चाहिँ के छ भनेर बुझ्न मन लाग्यो र हिन्दु शास्त्र पढ्न थाले,’ अम्मर भन्छन् । अहिलेसम्म उनले श्रीमद् भागवत गिता, सत्यार्थ प्रकाशलगायतका धेरै धार्मिक पुस्तक अध्ययन गरिसकेका छन् । यी शास्त्र पढ्दै जाँदा उनलाई पूजा–पाठ, ध्यान लगायतको बानी बस्दै गयो ।

‘जात पात शास्त्रले होइन शाशकले छुट्याएका रहेछन् । शास्त्रमा हाम्रो समुदायले जनै लगाउन नहुने, पूजा पाठ गर्न नहुने लेखिएको छैन । पछि लेखिएका पुस्तकमा जातपातको बारेमा लेखिए पनि हजारौँ वर्षअगाडिका शास्त्रमा त्यस्तो कुरा छैन,’ उनले भने, ‘छुवाछूत मान्छेले बनाएको नियम हो, मान्छेल नै तोड्नु पर्छ ।’

नेपालमा राणा कालसम्म पनि पुरस्क्रित गर्नुपरे जात बढाउने र दण्ड दिनुपरे घटाउने नियम रहेकोले छुवाछूत प्रथा समाजको भाइरस भएको उनले बताए । साउदीबाट फर्किएर कुवेत गएका उनको त्यहाँ नामै 'पण्डित जी' भयो ।

‘त्यहाँ सबै मिलेर सामान्य मन्दिर पनि बनायौँ । म बिहान केहीबेर समय निकालेर ध्यान गर्ने, पूजा–पाठ गर्ने गर्थे,’ उनले कुवेतमा बिताएका दिनहरू सम्झिए, ‘आइतबार छुट्टीमा इच्छुक साथीहरूलाई भगवत सुनाउँथे । त्यही भएर साथीहरूले मलाई पण्डित जी भन्नुहुन्थ्यो ।’

शास्त्रको गलत अर्थ लगाएर दलित शब्दको उत्पत्ती भएको उनको तर्क छ । ‘जन्मदै ठूलो सानो हुने होइन । यो २/३ सय वर्षअगाडि बनाइएको नियम हो । त्यहीमाथी राणाकालसम्म त जात घटाउन र बढाउन मिल्थ्यो भने अहिले पनि जात मानेर हुन्छ ?’ अम्मर प्रश्न गर्छन् ।

दसैँपछि गाउँ –गाउँ गएर जागरण फैलाउने योजना रहेको उनले बताए । ‘गाउँमा यो समस्या गाँजिएर रहेको छ । हामी दसैँपछि दलित तथा गैरदलित समुदायलाई धर्म, संस्कृति, जात व्यवस्था लगायतको प्रशिक्षण दिने तयारीमा छौँ,’ उनले शिलापत्रसगँ भने ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, भदौ ८, २०७८ १३:१३