जङ्गबहादुरको प्रिय हात्ती जङ्गप्रसाद

A+ A A-

राणा कालका धेरै कुरा प्रख्यात हुने गर्दथ्यो । राणाका दरबार, राणाका शिकार, राणाको दरबारभित्रका चर्चा परिचर्चा । जङ्गबहादुरबाट शुरु भएको राणाका भित्री र बाहिरी कथा र अकथाहरूले अझै पनि ठेलीका ठेली किताबहरू तयार गर्न सकिन्छ ।

राणाकालको सुरुवात गर्ने जङ्गबहादुरका पनि विभिन्न कथा छन् । कहिले उनको वीरताको कथा गुनगुनाइन्छ भने कहिले उनको विलासिताको कथा पढिन्छ । त्योबेला नेपालको पहिलो राजकीय भ्रमणका रूपमा बेलायत पुगेर महारानीलाई भेटे । फ्रान्स पुगेर राष्ट्रपति नेपोलियन तेश्रोलाई भेटे ।

त्यस्तैमा म त्यही समयको जङ्गबहादुरको हात्तीको कथा लिएर आएको छु । राणाकालको उत्कर्षताको समय राणाहरूले ब्रिटिश राजासँग फाइदा लिन सुरु भएको "Shikar Diploacy" शिकार कूटनीतिको निकै महत्त्व छ । तसर्थ यही शिकारका लागि हात्तीको महत्त्व पनि त्यतिकै छ । त्योबेला केवल नेपालमा मात्र होइन भारतीय राज्यहरूमा पनि हात्तीको चर्चा हुने गर्दथ्यो । विभिन्न नाम गरेका हात्तीले राज्यको शोभा बढाएको इतिहासहरू पढ्न पाइन्छ ।

जङ्गप्रसादको प्रतिमूर्ति (Taxidermy)

यहाँ चर्चा गर्न लागेको पहिलो हात्तीको नाम भने 'जङ्गप्रसाद' हो । जङ्गबहादुरको समयको सबैभन्दा ठूलो हात्ती नै जङ्गबहादुरको प्रिय हात्ती भएको हुँदा नामै जङ्गप्रसाद राखिएको थियो । सन् १८७६ को शुरुवातमा प्रिन्स अफ वेल्स (जो पछि राजा एडवर्ड सातौ भए) को शिकार भ्रमणमा जङ्गप्रसादको निकै उपयोग गरिएको थियो । हुन त त्यस समयको शिकारमा अर्को हात्ती बिजुलीप्रसाद पनि थियो । प्रिन्स अफ वेल्सले फर्कंदा चारवटा एशियाली हात्ती पनि साथ लगेका थिए । जसमा परेको एक जङ्गप्रसाद पनि थियो ।

जङ्गप्रसाद करिब १० फिट उचाइको थियो भने एउटा दाह्रा थिएन । जङ्गप्रसादको साथ जङ्गबहादुरको विभिन्न किस्साहरू पनि जोडिएको छ । तर, बेलायती राजकुमारको शिकार भ्रमणपछि यो हात्ती सन् १८७६ मे १७ (बिसं १९३३ जेठ ६)मा बेलायत पुगेको देखिन्छ । शायद जङ्गबहादुरले यो हात्तीलाई बेलायती राजकुमारलाई नै उपहारमा दिएको हुनुपर्छ ।

बेलायत पुगेपछि जङ्गप्रसाद त्यहाँको लण्डन चिडियाखानाको आकर्षणको रूपमा रह्यो । लण्डन चिडियाखानामा रहेको यस भाले जङ्गप्रसादको जोडीको रूपमा अर्को हथिनी सुफा कुली (Suffa Kulli) सँग राखियो । तर, हथिनी गर्भवती हुन सकिनन् । जङ्गप्रसादको नयाँ सन्तानको सपना लण्डन चिडियाखानाले पूरा गर्न सकेन ।

करिब २० वर्ष लण्डन चिडियाखानामा रहेको जङ्गप्रसादको पेरिटोनाइटिसको कारणले सन १८९६ मार्च ८ (१९५२ फागुन २६)मा मृत्यु भयो । मृत्यु पछि जङ्गप्रसादको भित्री अङ्ग निकालेर बाहिरी छालालाई सुरक्षित राख्दै त्यतिबेलाका प्रख्यात taxidermist एडवार्ड गेरार्डले जङ्गप्रसादको प्रतिमूर्ति (taxidermy) बनाएर नेचुरल हिस्ट्री म्यूजियमको सेन्ट्रल हलमा राखेका थिए ।

यो सामग्री सुनिल उलकको ब्लगबाट लिइएको हो ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, साउन ३०, २०७८ १६:२०