२० रुपैयाँमा मकै खाएर १० हजारको अफर गरेपछि

A+ A A-

टन्टलापुर घाम, चितवनको गर्मी, व्यस्त सडक अनि त्यही सडकको छेउमा मकै पोल्दै गरेकी २८ वर्षीया अस्मिता थापा । झट्ट हेर्दा गहुँगोरो वर्णकी, चट्ट मिलेको जिउडाल, स्ट्रेट गरिएको सिल्की कपाल, कसिलो कुर्तामा मकै पोल्दै ठेलामा उभिइरहेकी अस्मितालाई बाटो हिँड्नेहरूले फर्केर हेर्ने गर्छन् । उनको पहिरन र उनले गरेको काम देख्दा उनलाई सबैले सुन्दरी महिला नै भन्ठान्छन् । तर, उनी तेस्रो लिङ्गी हुन् । जन्मदा उनी शारीरिक रूपमा पुरुष थिइन् । उमेर बढ्दै जाँदा शारीरिक रूपमा आफू पुरुष भए पनि मानसिक रूपमा आफूलाई महिला भएको सम्झिन थालिन् ।

कक्षा ५ मा पढ्ने बेलाबाट उनलाई यस्तो महसुस हुन थालेको उनको भनाइ छ । स्कुल जाँदा होस् या घरमा हुँदा, आफ्नो दिदीको नक्कल गर्न खुब मन पर्थ्यो । उनी लुकीलुकी दिदीको कपडा लगाउने, मेकअप गर्ने, बोल्न पनि केटी मान्छेलेजस्तै बोल्ने, नाच्ने गर्थिन् । उनको यो क्रम रोकिएन । विस्तारै यो सिलसिला बढ्दै जाँदा घरमा उनका बुबाले आमालाई हकार्न थाले ।

‘तैँले जन्माएको छोरो, छोरो होइन, हिजडा हो' भन्दै आमालाई गाली गर्नुहुन्थ्यो । मेरै कारण आमाले बुबाको पिटाइ धेरै सहनुपर्‍यो,’ अस्मिताले सुनाइन् ।

उनले आफू तेस्रो लिङ्गी हुँ भन्ने कुराको स्पष्ट पहिचान गर्न नपाउँदै उनलाई आफ्नै बुबाले हिजडाको उपनाप दिएका थिए । जुन शब्दको प्रयोग घरमा उनलाई बुबाले गरेका थिए, विस्तारै त्यही गाउँघरदेखि उनी पढ्ने स्कुलसम्म फैलियो । न्वारनमा पाएको सूर्य नामबाट उनी उमेर बढ्दै जाँदा हिजडामा परिणत भइन् ।

कक्षामा ८ को परीक्षा सकिन दुई दिन बाँकी रहँदा एक दिन बाटोमा उनको केटा साथीहरूसँग झगडा पर्‍यो । झगडामा हातपात नै भएपछि उनको अगाडिका दुईवटा दाँत नै झरेका थिए । उनी रुँदै घर पुगिन् । घरमा बुबालाई बाटोका भएका सबै कुरा सुनाइन् । झगडा पर्नुको कारण ‘हिजडा’ भन्ने शब्द थियो ।

त्यो सुन्नेबित्तिकै बुबा घरभित्र छिरे, अनि भएभरको कपडा बोरामा हालेर आँगनमा फ्याँकिदए । हात समाएर घिसार्दै घरमुनिको मूलबाटोमा लगेर 'अब घरमा कहिल्यै ननफर्की भन्दै घरबाट निकालिदिए । त्यो बेला अस्मिता १३ वर्षकी थिइन् ।

उनको घर स्याङ्जा हो । परिवारमा आमा, बुबा र दुई दिदी छन् । कान्छो छोरोको रूपमा जन्मिएकी उनी तेस्रो लिङ्गी भएको थाहा पाएपछि ‘हिजडा’को उपनाम लिएर घरबाट निकालिइन् ।

कलिलो उमेर, एकसरो कपडामा पोखरा झरेपछि उनको जिउने सहारा लेकसाइडको एक होटल बन्यो । त्यो बेला उनी केटाकै भेषमा थिइन् । काम होटलमा भाँडा माझ्ने, सफा गर्ने थियो । मासिक तलब थिएन, बस खाना र बासका लागि उनले त्यहाँ काम गरिन् ।

‘मानसिक रूपमा र पहिरनले म महिला देखिए पनि शारीरिक रूपमा त म पुरुष नै थिएँ, त्यसैले विवाहपश्चात् यौनसम्पर्कलाई कारण बनाएर श्रीमान् टाढिए । सम्बन्ध टिकाउनलाई मन र मायाले मात्र पुग्दैन रै'छ भन्ने कुरा त्यो बेला थाहा पाएँ,’ अस्मिता भन्छिन् ।

‘होटलको साहुनीले धुन दिएको उनका लुगा लगाएर म उनको अघि उभिएँ, मलाई निकै खुसी लागेको थियो । किनकि म जे महसुस गर्थें, त्यहीँ पहिरनमा आफूलाई खुलाएकी थिएँ । तर अफसोच, त्यही दिन होटलबाट ‘हिजडा’भन्दै निकालिएँ,’ उनले आफ्नो विगत सम्झँदै भनिन् ।

त्यसपछि बनिन् सूर्यबाट अस्मिता

होटलबाट पनि ‘हिजडा’भन्दै दुई वर्ष गरेको मिहिनेतलाई बेवास्ता गरेर निकालिएपछि उनी सूर्यबाट ‘अस्मिता’ बनिन् । मन परेको नाम ‘अस्मिता’ उनले आफ्नो बनाइन् । अस्मिताले केटाको पहिरनलाई फेवातालमा सेलाएर केटीको पहिरनमा आफूलाई सजाइन् । उनी भन्छिन्, ‘सूर्य’बाट ‘अस्मिता’ बनेर ऐनाअगाडि उभिएको दिन मेरो जीवनको सबैभन्दा अविस्मरणीय दिन हो । म निकै राम्री देखिएकी थिएँ । एकाएक केटी बन्दा डर त लागेको थियो तर त्यो डरलाई मेरो खुसीले एकैछिन पनि टिक्न दिएन ।’

केटी बनेपछि काम पाउन सजिलो

आफूलाई अस्मिता बनाएपछि उनलाई काम पाउन सजिलो भयो । होटलबाट काम गरेको उनीसँग अनुभव थियो । धेरै जना होटलधनीहरूलाई चिनेकी पनि थिइन् । केटी बनेपछि उनलाई देखिरहने मान्छेहरूले पनि ठम्याउन सकेनन् । त्यसैले फेरि पनि होटलमा काम गर्न मौका पाइन् । १७/१८ वर्षको उमेर, चिटिक्क परेकी केटीको पहिरनमा काम गर्दा उनलाई आँखा लगाउनेको कमी थिएन । होटलमा आउने धेरैले उनको रूपको चर्चा गरे । अर्को ठाउँमा कामका लागि पनि धेरैले बोलाए ।

'केहीले त रात बिताउनका लागि समेत अफर गरे,' अस्मिता भन्छिन् । उनले थपिन्, ‘मेरो साहु निकै इमानदार हुनुहुन्थ्यो । जसले मसँग रात बिताउन मिलाइदेऊ भनेर अफर गर्थे, उनीहरूलाई मुख नै छाडेर गाली गरेको मैले धेरै पटक सुनेँ । उहाँको त्यो मायाले मलाई मेरो बुबाको कमी महसुस हुन दिएन ।’

त्यस्तैमा एक दिन, तेस्रो लिङ्गी महिलाहरूको समूह नेक अर्थात् सगुन माग्नका लागि आइपुग्यो । अस्मितालाई देख्नासाथ उनीहरूले अस्मिताको पहिचान सबैको सामु ल्याइदिए । केटी बनेर सजिलै पाएको काम उनले त्यसपछि गुमाइन् ।

अनि तेस्रो लिङ्गी समूहमा बास

दोस्रो पटक पनि होटलबाट निकालिएपछि उनको बास तेस्रो लिङ्गी साथीहरूको समूहमा पुग्यो । जहाँ उनीजस्तै अन्य सात जनाको समूह थियो । अनि सबै जना केटी नै बनेका थिए । दुईवटा कोठा भाडामा लिएर बस्दै आएको त्यो समूहमा उनी पनि पुगेपछि तीनवटा कोठासहित आठ जना मिलेर बस्न थाले । त्यहाँ अस्मिताले एउटा परिवार भेट्टाइन् । एक दिन त्यही समूहको लिडर सुमन अर्थात्, सरिनाले उनलाई काम लगाइदिने बताइन् । काम थियो यौनकर्मी बन्ने । त्यो समूहको पेसा नै यौनकर्मी थियो ।

'केहीले त रात बिताउनका लागि समेत अफर गरे,' अस्मिता भन्छिन् । उनले थपिन्, ‘मेरो साहु निकै इमानदार हुनुहुन्थ्यो । जसले मसँग रात बिताउन मिलाइदेऊ भनेर अफर गर्थे, उनीहरूलाई मुख नै छाडेर गाली गरेको मैले धेरै पटक सुनेँ । उहाँको त्यो मायाले मलाई मेरो बुबाको कमी महसुस हुन दिएन ।’

‘सबै साथीहरूको काम एउटै थियो यौनकर्मी, उनीहरू सल्लाह गरेरै यौन व्यवसायमा लागेका थिए । पैसा राम्रो पाउने भएकाले उनीहरू त्यो काम गर्न बाध्य थिए । मलाई पनि यौनकर्मी बन्न धेरै हौस्याए । अनि उनीहरूको प्रस्ताव अस्वीकार गरेपछि त्यहाँबाट पनि निकालिएँ,’ उनले भनिन् ।

दैनिक ज्याला मजदुरीमा अस्मिता

घरबाट, होटलबाट अनि आफूजस्तै साथीहरूको समूहबाट पनि निकालिएपछि अस्मिताको जिउने बाटो गिट्टी र बालुवा अर्थात् मजदुरी बन्यो । जन्मदा पुरुष भए पनि आफ्नो पहिचान महिला बनाएकी अस्मितालाई यौनकर्मी बन्नु र यौन व्यवसायमा संलग्न हुने कुरामा मञ्जुर थिएन । एक छाक खान, शरीर छोप्न अनि बास बस्नका लागि यौन व्यवसायी आफू नबन्ने निधो गरेपछि उनको सहारा मजदुरी बनेको हो ।

भन्छिन्, ‘हिजडा भन्ने शब्दले घरपरिवारविहीन भएकी मलाई यौन व्यवसायी बनेर चिनिनु थिएन । त्यसैले मजदुरी गरेँ ।’ तर, उनलाई देख्दा मजदुरीले मात्रै म बाँचेकी छु भन्ने कुरा कसैले पनि नपत्याउने उनको अनुभव छ ।

तेस्रो लिङ्गी भएकाले विवाह पनि टिकेन

मजदुरी गर्दागर्दै अस्मिताको तामाङ थरका एक युवकसँग नजिकता बढ्यो । सँगै काम गर्ने, धेरैजसो समय सँगै हुने भएपछि उनीहरूले एकअर्कालाई माया गर्न थाले । अनि त्यो मायालाई सम्बन्धको नाम दिए विवाह । बिहेअघि उनको श्रीमान्‌लाई उनी तेस्रो लिङ्गी भन्ने थाहा थिएन । जब थाहा पाए, उनीबाट एकै महिनामा टाढा भए ।

‘मानसिक रूपमा र पहिरनले म महिला देखिए पनि शारीरिक रूपमा त म पुरुष नै थिएँ, त्यसैले विवाहपश्चात् यौनसम्पर्कलाई कारण बनाएर श्रीमान् टाढिए । सम्बन्ध टिकाउनलाई मन र मायाले मात्र पुग्दैन रै'छ भन्ने कुरा त्यो बेला थाहा पाएँ,’ अस्मिता भन्छिन् ।

त्यसपछि चितवनको यात्रा

आफूले माया गरेको मान्छेले पनि तेस्रो लिङ्गी भएका कारण ‘हिजडा’ भन्दै छाडेपछि उनलाई पोखरा बस्न मन लागेन । उनी चितवन आइन् । चितवन आएपछि पनि उनले नारायणढस्थित एक होटलमा भाँडा माझ्ने काम गरेरै आफ्नो जीविका चलाउँदै आएको वर्षौं भएको थियो । तर, पछिल्ला वर्षहरूमा देखिएको कोभिड महामारीले उनलाई त्यो कामबाट पनि विस्थापित गरिदियो । ‘सबैतिरबाट निकालिएकी म लकडाउनका कारण गरिखाने कामबाट पनि निकालिन बाध्य भएँ । पहिलो लकडाउनमा त काम नभएपछि कति छाक खाना नै नखाई बसेको अनुभव छ,’ उनी भन्छिन् ।

लकडाउनले नै दियो मकै बेच्ने आइडिया

लकडाउनले रोजगारी गुम्यो । मजदुरी गर्न पनि सहज थिएन । भोकभोकै रात काट्नुपर्ने अवस्था आयो । त्यसपछि उनले आफैँ केही गर्ने सोच बनाइन् । केही रकम साथीसँग सापटी मागेर उनले लकडाउन खुलेसँगै चितवनका सडकछेउछाउमा मकै पोलेर बेच्न सुरु गरेकी हुन् । २८ वर्षीया अस्मितालाई कहिले पोखरा बसपार्क, बाइपास रोडछेउछाउ, हाकिमचोक, पारस बसपार्क, सप्तगण्डकी चोकलगायतका ठाउँमा मकै पोल्दै गरेको अवस्थामा भेट्न सकिन्छ ।

‘के गर्नु, काम नगरी खाना पाइँदैन । अब त आगो र चितवनको गर्मीको ताप सहेर बाँच्न बानी परिसक्यो,’ उनले भनिन् । ग्राहकहरू भएका दिन आम्दानी राम्रो हुन्छ । मकै बेचेर उनले दैनिक ५ देखि ८ सय रुपैयाँसम्म कमाउने गरेकी छन् ।

‘मेरो ठेलामा पोेलेको मकै खान आउने मान्छेले प्रति घोगा २० देखि ३० रुपैयाँसम्म तिर्छन् । तर, जाने बेला भने एक रातको ७ देखि १० हजारसम्म रकम दिन्छु भन्दै प्रस्ताव गर्छन् । यो सुन्दा निकै दु:ख लाग्छ,’ उनको गुनासो छ ।

हसिँलो अनुहारमा टल्किएको पसिना पुछ्दै अस्मिता भन्छिन्, ‘मकै हरियो, सफा चटक्क हुँदा मूल्य छैन, आगोको ताप सहेर पोलिएपछि भने मूल्य बढ्छ । त्यसैले जिन्दगी पनि पीडैपीडाको खानी रै'छ । बाल्यकालदेखि नै एक्लिएर भतभती पोलिएको मेरो जीवनको पनि त एक दिन मूल्य पक्कै बढ्ला ।’

तेस्रो लिङ्गी सबै यौनकर्मी हुँदैनन्

तेस्रो लिङ्गी भएकै कारण अस्मिताले धेरै आरोहअवरोहहरू जीवनमा भोग्नुपरेको छ । पहिरनले आफूलाई उनले महिलाको रूपमा मेन्टेन गरे पनि शारीरिक रूपमा भने महिलामा परिणत गर्न सकेकी छैनन् । गरिबीका कारण आफूलाई इच्छा भएर पनि शारीरिक रूपमा पूर्ण महिला बन्न नसकेको उनलाई अफसोच छ ।

आफ्नो जीवन आफ्नै मर्जीअनुसार मिहिनेतका साथ काम गरेर पेट पाल्दासमेत उनलाई यौनकर्मीको रूपमा हेर्नेहरूको भने कमी छैन । होटलमा काम गर्दादेखि अहिले मकै पोल्ने काम गर्दा पनि उनलाई धेरैले यौनकर्मीकै रूपमा लिन्छन् ।

‘मेरो ठेलामा पोेलेको मकै खान आउने मान्छेले प्रति घोगा २० देखि ३० रुपैयाँसम्म तिर्छन् । तर, जाने बेला भने एक रातको ७ देखि १० हजारसम्म रकम दिन्छु भन्दै प्रस्ताव गर्छन् । यो सुन्दा निकै दु:ख लाग्छ,’ उनको गुनासो छ ।

समाजले तेस्रो लिङ्गीहरू अलग्गै हुन् भन्ने त ठान्छ नै । तर, त्योभन्दा बढी दु:ख सबै यौनकर्मी हुन्छन् भन्ने सोच राख्दा लाग्ने अस्मिता बताउँछिन् । भन्छिन्,‘ कोही पनि तेस्रो लिङ्गी रहरले यौनकर्मी बनेका हुँदैनन् । जो बनेका छन्, उनीहरूको पनि आफ्नै पीडा हुन्छ, कहीँ न कहीँ ग्लानि हुन्छ । अनि तेस्रो लिङ्गीको पहिचान हुँदैमा सबै यौनकर्मी हुँदैनन् ।’

एउटै समाजमा भएर पनि आफूहरूमाथि लाग्ने आरोप, व्यवहार र प्रयोग गरिने हिजडा, छक्का, मालजस्ता शब्दले बारम्बार घोचिरहने उनको भनाइ छ ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, साउन २९, २०७८ ०९:१५