सामाजिक सञ्जालमा शेयर किनबेच गर्न उक्साउने व्यक्ति तथा समूहहरूलाई धितोपत्र बोर्डले खोज्न थालेको छ । फेसबुकदेखि ट्विटर र जुमदेखि क्लबहाउससम्म सार्वजनिक रूपमा नै शेयरमूल्यमा प्रभाव पार्ने किसिमले किनबेच गर्न उक्साउने गिरोहको गतिविधि बढेपछि बोर्डले त्यस्ता व्यक्ति तथा समूहमाथि अनुसन्धान सुरु गरेको हो ।
धितोपत्र ऐन २०६३ को दफा ९५ र ९६ ले स्पष्ट रूपमा भनेको छ, ‘यदि कसैले धितोपत्र (शेयर) किन्न वा बेच्न कुनै पनि लगानीकर्तालाई उक्साउँछ वा दबाब दिन्छ भने त्यो कसुरदार ठहरिन्छ । र, दफा १०३ मा यस्ता कसुर गर्ने कसुरदारलाई ५० हजारदेखि १ लाख ५० हजार रुपैयाँसम्म जरिवाना र १ वर्ष कैदको व्यवस्था गरिएको छ ।
१५ वर्षअगाडि नै कानुनमा समेटिए पनि धितोपत्र बोर्डले कारबाहीमा कुनै कदम नचाल्दा पछिल्लो समय शेयरमूल्यमा प्रभाव पार्ने गरी किनबेचमा उक्साउने गिरोहहरू बढ्न थालेका हुन् । अहिलेसम्म कसुर भए पनि कुनै कारबाही नगरेको बोर्डले अब भने त्यस्ता काममाथि कैँची चलाउने तयारी गरेको हो ।
बोर्डका कार्यकारी निर्देशक निरज गिरीले आवश्यक प्रमाण जुटाउने काम भइरहेकोे बताए । उनले भने, ‘हामीलाई सूचना प्राप्त भइसकेसँगै कसरी कारबाही अगाडि बढाउने भन्नेमा छलफल गर्दै छौँ ।’ अनुसन्धान अगाडि पनि बढिसकेको छ । प्रमाण जुटेपछि त्यस्ता व्यक्ति तथा समूहहरू कारबाहीमा पर्छन् ।’
१५ वर्षपछि कारबाहीमा चासो देखाएको बोर्डले यस्ता कार्यलाई रोक्ने रणनीति भने अझै बनाएको छैन । यसमा बोर्ड नजिर नबन्दा समस्या भएको बताउँदै आएको छ । निर्देशक गिरी भन्छन्, ‘नेपालमा नजिर नै छैन । त्यसैले अन्तर्राष्ट्रिय नजिरहरूको अध्ययन गर्दै छौँ ।’
अहिले फेसबुक तथा म्यासेन्जर ग्रुपमा कम्पनीको नाम तोकेरै भोलि यसको मूल्य बढ्छ । आजै किन्नुस् या भोलि यसको घट्छ, बेचिहाल्नुस् भन्ने हरकतहरू हुँदै आएका छन् । केही समयअगाडि बढेको बजार र सर्वसाधारणको आकासिएको सहभागितालाई लिएर बोर्डले शेयरमूल्यमा प्रभाव पार्ने किसिमका कामहरू गरेमा कारबाही गर्ने चेतावनीसमेत दिएको थियो । यद्यपि चेतावनी दिएको तीन महिना बितिसक्दा पनि बोर्डले कसैलाई कारबाही गरेको छैन ।
एक स्टाटसले हुन सक्छ एक वर्ष कैद
- कसैलाई धितोपत्र किन्न वा बेच्न उत्साहित गराउने उद्देश्यले वा धितोपत्र खरिद वा बिक्री नगरोस् भन्ने उद्देश्यले कुनै कम्पनीले जारी गरेको धितोपत्रको बजार मूल्य घटाउने ।
- कसैलाई धितोपत्र किन्न वा बेच्न उत्साहित गराउने उद्देश्य कुनै कम्पनीले जारी गरेको धितोपत्रको बजारमूल्यलाई स्थिर बनाउने ।
- झुटो, भ्रामक वा गलत हो भनी जानीजानी कुनै विवरण वा पूर्वअनुमानसम्बन्धी विवरण बनाउने वा प्रकाशित गर्ने ।
- कुनै कम्पनीको नाम तोकेर मूल्य बढ्छ वा घट्छ भन्नु ।
- लगानीकर्तालाई कुनै कम्पनीको शेयर होल्ड, बिक्री वा खरिद गर्न उक्साउनु ।
यी पाँच काम कुनै पनि व्यक्ति, समूह वा संस्थाले सामाजिक सञ्जालमार्फत अथवा व्यक्तिगत सहभागितामा गरेमा धितोपत्र ऐन २०६३ अनुसारको कारबाहीको भागिदार बन्नुपर्नेछ ।
कसरी हुन्छ कारबाही ?
शेयर खरिदबिक्री वा होल्डका लागि उक्साउने, शेयरमूल्यमा प्रभाव पार्ने खालका काम गर्ने अथवा, भ्रामक सूचना सार्वजनिक गर्ने व्यक्तिलाई धितोपत्र ऐन २०६३ को दफा ९५, ९६ र ९७ ले कसुर ठहर्याएको छ । यस्तो अवस्थामा माथि उल्लेखित पाँचवटा काम सर्वसाधारण, शेयर दलाल, विश्लेषक या जोकोहीले गरेमा दफा १०३ बमोजिम कारबाही हुनेछ ।
दफा १०३ मा यस्ता कसुरबारे बोर्डमा उजुरी परेमा वा बोर्डले त्यसबारे जानकारी पाएमा त्यस्तो कसुर तहकिकात गर्न बोर्डले अधिकृत वा कमिटी गठन गर्नेछ । यस्तो टिम वा व्यक्तिले सो कसुरबारे ३५ दिनभित्र अध्ययन सकेर जिल्ला अदालतमा त्यस्ता व्यक्ति, समूह वा संस्थाविरुद्ध मुद्दा हाल्नुपर्छ ।
यसरी हालिने मुद्दामा सरकार वादी रहने व्यवस्था छ । यसरी अदालती प्रक्रियामा गएपछि पनि कसुर ठहरिएमा भने किनबेच गराउनेलाई ५० हजारदेखि १ लाख ५० हजार रुपैयाँसम्म जरिवाना र एक वर्षसम्म जेलसजायय भोग्नुपर्नेछ । योबाहेका यदि दफा ९७, ९८ र १०० अनुसार कसुर गरेमा ३ लाख रुपैयाँसम्म जरिवाना र २ वर्षसम्म कैदसजाय हुने व्यवस्था छ ।
प्रकाशित मिति: बिहीबार, साउन ७, २०७८ १६:५१
