माधवले अडान देखाए भन्दैमा बीपी–मदनसँग दाँज्न किन हतार ?

A+ A A-

लामो समय संसदीय मामिला रिपोर्टिङ गरेका हरिबहादुर थापाले आफू सम्पादक रहेकाे अनलाइन इकागजमा 'संसदीय संवाददाता डायरी' नामक एउटा शृंखला चलाइरहेका छन् । हालसम्म प्रकाशित शृंखलामा २०५० को दशकको पूर्वार्द्धमा नेपालको संसदभित्र र बाहिर (दलहरूभित्र वा स्वतन्त्र रूपमा सांसदहरूले) भइरहेका क्रियाकलापहरूबारे तत्काल समाचारमा नआएका वा प्राथमिकतामा नपरेका घटनाहरूबारे चर्चा गरेका छन् । ती लेखले नेपालको संसदीय व्यवस्थालाई कसरी विद्रुप बनाइयो र यसरी विद्रुप बनाउने प्रमुख पात्र निःसन्देह गिरिजाप्रसाद कोइराला नै हुन् भन्ने प्रस्ट हुन्छ ।

यो वास्तविकता पनि हो । भारी बहुमतसहित २०४८ सालमा सत्तासीन हुन पुगेका कोइरालाले अर्को एक दशक नेपाली राजनीतिलाई आफ्नैवरिपरि रिङ्ग्याउने दाउमा पार्टी फुटाउन पनि पछि परेनन् । आफ्नै पार्टीका सभापतिलाई चुनावमा हराएर आफैँ प्रधानमन्त्री बन्ने सुनिश्चित गरे । आफ्नो छवि धुलिसात भएपछि पुनः कृष्णप्रसाद भट्टराईलाई देखाएर चुनाव जिते । चुनावपछि स्वाभाविक रूपमा प्रधानमन्त्री बनेका उनै भट्टराईलाई १० महिनामै बेइज्जतीपूर्वक गलहत्याएर फाले र आफैँ प्रधानमन्त्री बने ।

पार्टीभित्र र बाहिरका विरोधीहरूलाई तह लगाउन उनले अनेकौँ हतकण्डा प्रयोग गरे । पञ्चेहरूलाई पुनर्जीवन दिएर राजनीतिमा फर्काए । माओवादीलाई बलपूर्वक नै तह लगाउनुपर्छ भन्नेमा राजासित कुरा नमिलेपछि सत्ताबाट हटेर बदलामा होमिए । २०४७ सालको संविधानबाट स्थापित शिशु प्रजातन्त्रलाई सकेसम्म कुरुप बनाउने, पञ्चायतले विसंगति हुन्छन् भनेरै दलीय व्यवस्था प्रतिबन्ध गरेकोमा त्यसमा विकृति भित्र्याएर बरु पञ्चायतै राम्रो भनेर पुष्टि गर्ने खलनायक बने गिरिजाप्रसाद कोइराला ।

५० को दशकसँगै कोइरालाको राजनीतिबाट बहिर्गमन वा अवसान भएको भए उनी खलनायक नै रहिरहन्थे । तर, उनले ६० को दशकमा आफ्नो छविलाई पूरै धुलाइ गरे । राजा ज्ञानेन्द्रको तानाशाहीविरुद्धका जोदाहा योद्धा बने । २०६२/६३ को आन्दोलनका निर्विकल्प नेता बने । गणतन्त्रका वाहक र संघीयता र धर्मनिरपेक्षताका संवाहक बने । उनको हक लाग्ने नेपालको पहिलो राष्ट्रपति बन्ने मनसुवा पूरा हुन नसके पनि आधुनिक नेपालको इतिहासमा कुनै पनि राष्ट्रपतिको भन्दा अग्लो कदका साथ उनी इतिहासमा अंकित हुनेछन् । शनै:शनै: उनका कुकृत्यमाथि इतिहासले नै नजरअन्दाज गर्नेछ र राजनीतिक परिवर्तनको नेताको रूपमा उनको छवि अझै उज्यालिँदै जानेछ । आखिर इतिहासमा व्याख्याभन्दा तथ्य र लडाइँभन्दा जितकै बढी महत्त्व हुन्छ ।

माधव नेपालको राजनीतिक अबिच्युअरी

अहिले नेकपा एमालेका नेता माधवकुमार नेपाल सम्भवतः त्यस्तै दोबाटोमा उभिएका छन् । करिब २८ वर्षदेखि राजनीतिको केन्द्रमा रहेका उनको बहिखातामा पनि राम्राभन्दा नराम्रा कामकै सूची लामो छ । उनका ती कुकृत्यहरूबारे केही समयअघि यही अनलाइनमा एउटा लेख लेखेको थिएँ र आग्रह गरेको थिएँ–एमालेबाट बहिर्गमन र सक्रिय राजनीतिबाट बिदा लिनु नै तपाईं र देशका लागि सर्वोत्तम विकल्प हो । यसमा अर्को एउटा आग्रह पनि थियो– दोस्रो पुस्ता भनिएका नेताहरूले गतिलो गरी खुट्टा टेकून्, नेपाललाई बिदा गरून् । ओलीको तानाशाही त यसै पनि धेरै दिन टिक्नेवाला थिएन ।

तर, परिणाम ठीक उल्टो भइदियो । दोस्रो पुस्ताका भनिएका नेताहरूका खुट्टा झन्‌झन् लुला हुँदै गए । केपी ओलीको तानाशाहीलाई फाल्ने निर्णायक बेलामा ती खुट्टा लल्याकलुलुक भएर भुइँमै थचक्क बसे । कसैले राजीनामाको नाटक गरे । कोही खेल सुरु नहुँदै संसदको खेलमैदानबाट सुइँकुच्चा ठोके । कसैले राजीनामा नामको प्रहसन गरे ।

व्यक्तित्व टकरावले उनलाई यहाँसम्म पुर्‍याएको हो भने त नेकपा एमाले आगामी चुनावमा पनि ठूलो पार्टी बन्नेछ । केपी ओलीले नै सरकार बनाउनेछन् । अनि नेपाल यस्तै पटके बदलामै सन्तुष्ट हुनुपर्ने दिन आउनेछन् ।

ती कथित् दोस्रो पुस्तेहरूको निरस नाटकपछाडि नेकपा एमाले नामको दोहनकारी संयन्त्र, जुन निःसन्देह रूपमा माधव नेपालले सिर्जना र संस्थागत गरेका हुन्, बाट अकन्टक लाभ लिने मौका फुस्किने भयले काम गरेको थियो । डेढ महिनाअगाडि मात्रै देउवालाई प्रधानमन्त्री बनाउन आफूले सही गरेर दिएको लिखत र प्रतिबद्धता त्याग्न परे पनि दोस्रो पुस्ते तयारै थियो । म्याराथुन बैठकहरूमा अल्झाएरै राखेर भए पनि देउवालाई ३० दिनभित्र विश्वासको मत लिन नदिने र त्यसपछि खल्तीकी राष्ट्रपतिलाई प्रयोग गरेर पुनः ७६(२) हुँदै ३ बमोजिम पुनः केपी ओलीलाई प्रधानमन्त्री बनाउने योजनामा दोस्रो पुस्ते नेतृत्व लगभग तयार भइसकेको थियो ।

तर, यस पटक वयोवृद्ध नेपालले भने बलियोसँग खुट्टा टेके । आफ्नो प्रतिबद्धता सम्झिए र सम्झाउन खोजे । दोहनकारी संयन्त्रमा प्रत्यक्ष वा ठूलो लाभ नलिएका केही युवानेताहरूको साथ लिएर संसद् जोगाए । यसको तात्कालिक परिणाम संसदको आयु बढेको मात्रै देखिए पनि यो कदमले २०७२ सालको संविधान र त्यसले प्रबन्ध गरेका लोकतन्त्र, संघीयता, धर्मनिरपेक्षता, समावेशिकरण र शक्ति पृथकीकरणलाई बचाएको मात्रै छैन, थप सवल पनि बनाएको छ ।

धेरैले उनको यो साहस र दृढताको सम्मान गरेका छन् र प्रशंसाका पुलिन्दा पनि भर्न थालिएको छ । केहीले त उनलाई बीपी, मदन भण्डारी, गिरिजाप्रसाद कोइराला आदि बराबरको कदमा पुगेको पनि भनिसके । तर म भने अझै संशयमा नै छु । के माधव नेपालले साँच्चै यो संविधान जोगाउनकै लागि दृढता देखाएका हुन् त ? वा केपीसँगको व्यक्तित्व टकरावले उनलाई यहाँसम्म पुर्‍याएको हो ?

यदि दोस्रो हो भने त नेकपा एमाले आगामी चुनावमा पनि ठूलो पार्टी बन्नेछ । केपी ओलीले नै सरकार बनाउनेछन् । अनि नेपाल यस्तै पटके बदलामै सन्तुष्ट हुनुपर्ने दिन आउनेछन् ।

तर यदि पहिलो हो भने उनले आफ्नो कित्ता छिट्टै स्पष्ट गर्नुपर्नेछ किनकि उनले सिर्जना गरेको र हाल केपी ओलीले नेतृत्व गरेको एमाले नामको पार्टी संविधान र त्यसका जनमुखी व्यवस्थाविरुद्ध तलदेखि माथिसम्म गोलबद्ध भएर बसेको छ । अन्तिम समयमा आएर आफ्नै पक्षका भनिएका वार्ता टोलीका सदस्यहरूले समेत साथ छाडेबाट के देखिन्छ भने संविधानविरोधी र दोहनकारी संयन्त्रबाट नाता तोड्न उनीहरू तयार छैनन् ।

उसै पनि लैङ्गिक र सामाजिक समावेशीकरणविरोधी उग्र राष्ट्रवादी भीम रावललाई आफ्नो पक्षबाट वार्ता समितिको नेता बनाउँदा नै पनि नेपालको दुविधा देखिएको हो । त्यसैले नेपालले आफ्ना प्रतिवद्धतालाई साकार गर्न कठिन बाटो हिँड्नुपर्नेछ । हालसम्मका सारथि त्याग्नुपर्नेछ । नयाँ सारथि खोज्नुपर्नेछ ।संसदबाट बाहिर जानुपर्नेछ । रिङरोड काटेर जनतालाई आफ्नो एजेण्डामा गोलबद्ध गराउन संघर्ष गर्नुपर्नेछ । ओलीका कुकर्मलाई थप भण्डाफोर गर्नुपर्नेछ । र, यो क्रममा आफैँले सिर्जना गरेको एमाले नामको दोहनकारी संयन्त्रसितै भिड्नुपर्नेछ । लामो लडाइँ लड्नुपर्नेछ ।

उनले कुन बाटो रोज्नेछन् भन्ने कुरा आगामी दिनले पुष्टि गर्नेछ । उनको अडानले यो संविधान र संसद् बचेको कुरामा दुविधा छैन । उनकै दृढताले केपी ओलीको तानाशाही प्रवृत्ति पनि परास्त भएको हो । तर, उनलाई अहिल्यै बीपी वा जीपी वा मदन भण्डारीसित तुलना गर्नु हतारो हुनेछ ।

शिलापत्रमा प्रकाशित परिचय क्षत्रीका अन्य लेखहरू पढ्न यहाँ क्लिक गर्नुहोस् ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, साउन ६, २०७८ १०:१६