'ब्रोकरलाई गाली गर्छौं, समस्या ब्रोकरमा होइन, सिस्टममा छ'

A+ A A-

हिजोआज शेयर किनबेचमा लगानीकर्ताले थुप्रै गुनासाे गरेकाे सुनिन्छ । जस्ताे कि, ब्रोकरले शेयर बेचेको महिना दिनसम्म पनि पैसा भुक्तान नगरेकाे, शेयर किने पनि खातामा शेयर नै नहालिदिएकाे ।

अझ सामाजिक सञ्जालमा त ब्रोकरलाई तथानाम गाली गर्दै समस्या सुनाउनेहरूको कमी हुँदैन । यसरी ब्रोकरबाट सेवा चुस्त दुरुस्त रूपमा पाउन नसकेको गुनोसोको चाङ लागिरहँदा धितोपत्र बोर्ड नयाँ ब्रोकर थप्ने कार्यमा अगाडि बढिरहेको छ । यही परिवेशलाई समेट्दै आज हामीले लगानीकर्ताको गुनासो, ब्रोकरका समस्या र त्यसको समाधान ब्रोकरबाटै लिने प्रयास गरेका छौँ । प्रस्तुत छ, सोही विषयमा स्टक ब्रोकर एसोसिएसन अफ नेपालका अध्यक्ष सन्तोष मैनालीसँग गरिएको अन्तर्वार्ता:

लगानीकर्ताको आक्रोश किन यति बर्सिरहेको छ तपाईंहरूमाथि ?

लकडाउन सुरु भएसँगै लगानीकर्ता थप रुष्ट बनेको देखिएको छ । यो हामी आफैँले अनुभव गरेको कुरा हो । यो समय लगानीकर्ता पनि ह्वात्तै थपिए । कारोबार पनि धेरै भयो कि यसले गर्दा व्यवस्थापनमै समस्या भयो । निषेधाज्ञाको सुरुमा तीन जना स्टाफ राखेर मात्रै काम गर्ने निर्देशन आयो, जसले गर्दा ब्रोकरले सहज रूपमा कामै गर्न सकेनन् । त्यसैको उपज पनि हो । यद्यपि यो एक महिनाअघि नै समाधान भइसकेको छ । अहिले धेरै हदसम्म यस्ता गुनासो कम भइसकेका छन् ।

गाली गर्नेहरूको एउटै गुनासो हुन्छ– शेयर किने पनि छिट्टै खातामा आएन भन्ने ? किन ढिलो भइरहेको छ ?

सामान्यतया राफसाफ दिउँसो १२ देखि १ बजेसम्म मात्र हुन्छ । तर, अहिलेको विषम परिस्थितिमा अलिक ढिलै भएको हो । कहिले ३ देखि ५ बजेसम्म हुन्छ । राफसाफ भइसकेपछि नेप्सेले ७ः३० बजेतिर आफ्नो प्रणालीको इन्ड अफ द डे सुरु गर्छ । त्यो समयमा हामीले सम्पूर्ण खरिद कारोबारमध्ये ज–जसले शेयर बेचेका छन्, तिनको नगद भुक्तानी र किन्नेहरूलाई शेयर हस्तान्तरण गर्नुपर्ने हुन्छ । त्यसका लागि हरेक दिन भएको कारोबारलाई एक/एक गरेर आफ्नो प्रणालीमा हेर्नुपर्छ । भुक्तानी तथा हस्तान्तरण गर्न हाम्रो प्रणालीसहित सीडीएससीको प्रणाली पनि उसै गरी हेर्नुपर्छ । यसले समय लिन्छ । योसँगै हामीले प्रयोग गर्ने प्रणाली र सीडीएससीको प्रणालीको अन्तरआवद्धता नहुँदा समस्या आएको छ ।

शेयर भुक्तानीका लागि लगानीकर्ताबाट पैसा आएको छ कि छैन, हेर्नुपर्छ । अहिले हामीले जुनै माध्यमबाट आए पनि पैसा स्वीकारिरहेका छौँ । विभिन्न माध्यमबाट पैसा आउँछ । यसरी आउने पैसा कतिवटा माध्यमबाट कुन लगानीकर्ताले पठाए भन्ने छुट्याउन सकिएको छैन । हरेक ब्रोकरमा हेर्ने हो भने ठूलो मात्रामा स्रोत नखुलेको (अनक्लियर) पैसा छ, जुन कुन लगानीकर्ताको हो भन्ने ब्रोकरलाई नै थाहा छैन । यता शेयर लामो समयसम्म पनि भुक्तानी पाइएन भन्ने लगानीकर्ताको गुनासो हुन्छ । कतिपय अवस्थामा उता हामीलाई प्राप्त रकम कुन लगानीकर्ताको हो भन्ने पनि थाहा हुँदैन । यसले समस्या पारिरहेको छ । यसले लगानीकर्ता मात्रै होइन, ब्रोकरलाई पनि जोखिममा पार्दै छ ।

शेयर बिक्री गरेको पैसा पाउन लगानीकर्तालाई किन यति मुस्किल ?

हाम्रोमा सुरुदेखि नै कस्तो मोडलको थालनी गरियो भने आज जति कारोबार हुन्छ, ती सबैको भुक्तानी सोही दिन गर्नुपर्ने हुन्छ । यहाँ कतिपय लगानीकर्ताले भने मेरो पैसा नपठाउनू है, म भोलि नै शेयर किन्छु अनि मसँगै विद्युतीय कारोबार छैन भन्ने पनि छन् । उहाँहरूको पैसा रोक्न सक्ने स्थिति पनि छैन । त्यसैले हरेक लगानीकर्ताको पैसा पठाउनैपर्ने व्यवस्था छ । यसले पनि पैसाको मोबिलिटी बढाएको छ । सँगै रकम पठाउने प्रणालीमा पनि समस्या छ ।

जस्तो आजको दिनमा ब्रोकरले लगानीकर्तालाई पैसा पठाउन प्रयोग गर्ने प्रणाली एनसीएचएलको आईपीएस हो । आईपीएसबाट पनि दिनको २ बजेसम्म गरेको भुक्तानी मात्रै त्यो दिनमा जान्छ । त्यसपछि भएका भुक्तानी सो दिनमै जाँदैन । यो नै समयमा भुक्तानी नपाएको गुनासोको कारण हो ।

अर्को हाम्रो आफ्नै प्रणाली हुन्छ । नेप्सेको टीएमएस प्रणाली । दुवैको अन्तरआवद्धता छैन । समस्या यहाँ पनि छ । हाम्रोमा लगानीकर्तालाई कति भुक्तानी गर्नुपर्ने हेर्नुपर्छ भने टीएमएसको प्रणाली पनि चलाउनुपर्छ, यसले समय लिन्छ । दुईवटा प्रणालीले समस्या खडा गरेको छ ।

अर्को नाम मिसम्याच हुँदा पनि रकम जाँदैन । जस्तै; नाबालकको हकमा प्राय: बैंकमा नाम पछाडि ब्राकेटमा माइनर भनेर राखेको हुन्छ । अब टीएमएसमा त्यसरी माइनर राख्दा स्वीकार्दैन । त्यहाँ त्यसको फिचर नै छैन । अझ नाबालकको केसमा टीएमएसबाट भुक्तानी नै हुँदैन । भुक्तानीका लागि संरक्षक आउनुपर्छ । चेकबाट मात्रै भुक्तानी हुनेहुँदा त्यस्ता संरक्षक नजानेर महिनौँदिनसम्म आइदिँदैनन् । कि टीएमएसमा नामको पछाडि माइनर लेख्ने फिचर हुनुपर्‍यो या बैंकबाट हट्नुपर्‍यो । अनि मात्रै समस्या समाधान हुन्छ ।

जुन टीएमएस लगानीकर्ताले चलाउनुहुन्छ, त्यही हामीले पनि चलाउने हो । यसमा धेरै समस्या छन्, कहिले सफट्वेरमा समस्या आउने, कहिले नचल्नेलगायतका समस्या हाम्रा कर्मचारीले पनि भोग्नुपर्छ । यसले पनि भुक्तानी समय लम्बिन पुगेको हो ।

योबाहेक कहिलेकाहीँ लगानीकर्ताको अकाउन्ट अपडेट नहुँदा पनि पैसा आउन सक्दैन । ब्रोेकरले नियतवश भुक्तानी नगर्ने होइन । समस्याकै कारण गर्न नसकेको हो ।

ब्रोकरले लगानीकर्ताको कुरै सुन्दैनन् भन्छन् नि ?

लगानीकर्ताको चाप धेरै छ । व्यस्तता पनि छँदै छ । यसले कहिलेकाहीँ लगानीकर्ताको फोन समयमै उठ्न सक्दैन । यो समस्या निषेधाज्ञाको अवधिमा भएको हो । तीन जना कर्मचारीको केसमा फोन नउठेको हो । अहिले उठ्छ । तर, लगानीकर्ताले ब्रोकरलाई सम्पर्क पनि टीएमएसको माध्यमबाटै गर्दा बढी प्रभावकारी हुन्थ्यो । तर, त्यस प्रकारको सहज फिचर हाम्रो टीएमएसमा छैन । यदि भएको भए अझ लगानीकर्ता र ब्रोकरबीच सहज सञ्चार हुन सक्थ्यो ।

भनेपछि समस्या ब्रोकरमा भन्दा पनि तीनवटै निकायको प्रणालीमा छ ?

हो, समस्या हामीले प्रयोग गर्दै आएको प्रणालीमा नै छ । आजको दिनमा पनि मुख्य समस्या के छ भने हामी ब्रोकरले जम्मा ४ वटा प्रणाली प्रयोग गर्छौं । बाहिरबाट यो देखिँदैन । तर, हामीले कारोबार गर्नका लागि टीएमएस, राफसाफ गर्नका लागि सीडीएससीको प्रणाली र ब्रोकरको प्रणाली र अर्को सीडीएससीकै डिम्याट सिस्टम छ । अब यो चार प्रणाली एकअर्कामा अन्तरआवद्ध छैनन् । समस्या यहीँ छ । यो अवस्थामा एउटै लगानीकर्ताको काम गर्न पनि चारवटै प्रणालीमा निर्भर हुनुपर्छ । एपीआईको माध्यमबाट पनि यी चारै प्रणालीलाई एकै स्थानमा ल्याउँदै अन्तरआवद्ध गराउनुपर्नेछ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, असार २९, २०७८ १२:५७