'केही नहुने आसमा बसेका थिए, खोलाले खेदी छोड्यो' (भिडियो)

हर्पन खोलामा आएकोबाट विस्थापित ललिता राई ।

A+ A A-

त्यसै त कम बोल्ने ललिता राई (वर्ष ३५) को बोली बाढीको पीडाले आजकल झनै मत्थर बनेको छ । चार लाख रुपैयाँ जोडजाम गरेर खोलेको ‘राई खाजा घर’ को अस्तित्व गत हप्ता बाढीले मेटाइदियो ।

साढे दुई वर्षअघि पोखरा-१८ चंखपुरमा ललिता र उनका श्रीमान् कर्णबहादुरले खाजा घर खोलेका थिए । १९ असारमा फेवातालको पानीको मुख्य स्रोत हर्पन खोलामा बाढी आयो । छिमेकीको सहयोगमा खाजा घरको कटेज बोकेर जोगाए । २४ असारमा खोला आसपासकै धानखेतसहित संरचना बगर बगेसँगै यो परिवार विस्थापित भएको छ ।

पोहोरको बर्खामा पनि बाढी नआएको होइन । तर, अहिलेको जस्तै सबै खेत नै बगर बनाएको थिएन । केही नहोला भनेर बसिरहे । यसपालि खोलामा आएको बाढीले केही बाँकी राखेन । ‘खोलाले हामीलाई खेद्न खोजेको पोहोरदेखि नै हो । परार केही भएन । पोहोर साल अलिअलि लगेको थियो । अहिलेको साल मज्जाले लग्दियो,’ निराश चेहरासहित ललिता बोलिन् ।

ललिता–कर्णको जोडी तीन वर्ष पहिला खोटाङबाट पोखरा आएको हो । पोखरा आएपछि केही समय जेठाजु मनिष राईसँग बसे । पछि आफैँ व्यापार थाले । वारिको चंखपुर बस्तीबाट हर्पन खोला तरेर धान खेत जान चार वर्ष पहिला पुल बनाइएको थियो । ‘सेल्फी पुल’ को रूपमा चिनिएको पुलमा राम्रै चहलपहल हुने भएकाले पनि व्यापार राम्रै थियो ।

हर्पन खोला छेउमा रहेका संरचना । तीनवटा खाजा घर रहेकोमा बाढीले बगर बनाएको छ ।

पहिलो वर्ष राम्रो चले पनि दोस्रो वर्ष कोरोनाले थिच्यो । अहिले खोलाले फर्कनै नमिल्ने गरी लखेटेको छ । ‘चपपटे, खाजा, खाना सबै पकाइन्थ्यो । बेचिन्थ्यो,’ ललिता निराश देखिन्छिन्, ‘मेरा बच्चाहरू पालेको थियो । राम्रै थियो पछि लकडाउन भइदियो । अहिले खोलाले हामीलाई क्षति गर्‍यो ।’ खोला छेउकै खेतमा तल फलाम गाडेर कर्ण र ललिताले अस्थायी कटेज बनाएका थिए । वडासँग भने कुनै समन्वय गरेका थिएनन् । उनीहरूले जग्गाधनीलाई वार्षिक २५ हजार रुपैयाँ तिर्थे ।

राई परिवार १९ असारयता ‘घर न घाट’ को अवस्थामा छ । लकडाउनले बन्द रहेको चंखपुरकै एउटा रेस्टुरेन्टमा यो परिवार ओत लागेको छ । सात जनाको परिवारलाई स्थानीय गोकर्ण शर्माको जग्गामा बनेको रेस्टुरेन्ट पीडाल्पकको बाटो भएको छ । ललिताको अनुहार बोल्छ – अब कहाँ जाने, के काम गर्ने, ६ जना बच्चालाई कसरी पाल्ने ? पीडा सुनाउन ललितासँग कर्ण, कर्णसँग ललितामात्रै छन् ।

हर्पन खोलामा आएकोबाट विस्थापित ललिता राई ।

भौगोलिक अवस्थिति र सुविधाको हिसाबले प्रदेश नम्बर १ को पहाडी जिल्ला खोटाङ दुर्गम मानिन्छ । सेवासुविधा राम्रै हुने र बच्चालाई राम्रोसँग पढाउने आशमा कर्ण र ललिता साढे चार सय किलोमिटर टाढा पोखरा आएका थिए । ‘बालबच्चालाई पाल्न, राम्रोसँग पढाउन सकिन्छ भनेर आएको । खोटाङ अल्ली दुर्गम नै छ । पोखरा राम्रो ठाउँ हो,’ ललिताले पोखरा आउनुको कारण खुलाइन् ।

सुगम शहर पोखराले राई परिवारलाई बिल्लाबाठ बनाएको छ । बाढीबाट जोगिन तीन पटक ललिता–कर्णले खाजा घरको क्याबिननै बोकेर सारेका थिए । अन्ततः हर्पन खोलाले लखेटेरै छोड्यो ।

कर्ण र ललिताले तत्काल के काम गर्ने भन्ने योजना बनाएका छैनन् । ललिता र कर्णका छिमेकी पहिल्यै सरिसके । पामेमा एउटा कोठा पाएकाले त्यहीँ सर्ने ललिताले सुनाइन् । कटेजको फलाम र सिमेन्टको पर्खाल २४ असारमा आएको बाढीले बगाएको छ । पोहोर पनि बर्खामा खोला बढेको थियो । पोहोर भाँडाकुँडा र केही थान कपडा बगायो । केही नहोला भनेर पोहोर त्यहीँ बसिरहे, भएन पनि । ललिता–कर्णको खाजा घर अरुको भन्दा पछाडिपट्टि, खोलाको नजिकै पर्थ्यो । चार जनाले व्यवसाय गरिरहेकोमा एक जनाले चैतमा गुन्टागुन्टी कसे ।

ललिता–कर्णका छोरा र भान्जा ।

ललिता–कर्णको काँधमा आफ्ना पाँचबाहेक टुहुरा भान्जाको पनि जिम्मेवारी छ । पोखरा-१८, भकुण्डेस्थित शान्त माविमा तीन जना पढ्छन् । अर्कै विद्यालयमा पढिरहेका अरू दुई बच्चालाई पनि भकुण्डेमै पढाउने तयारीमा ललिता छिन् । एउटा छोरा उदयपुर छन् ।

२४ असारमा पोखरा-२३ स्थित हर्पन खोलामा बनाइएको ड्याम भत्कियो । त्यही दिन बिहानदेखि हर्पन खोलामा झनै ठूलो बाढी आयो । हर्पन खोला पोखरा-२३ र पोखरा-१८ लाई छोएर फेवातालमा आइपुग्छ । पोखरा-२३ को कार्कीको तगेरोमा १० घर डुबानको जोखिममा रहेकोमा तत्काललाई टरेको छ ।

चंखपुरमा पनि ठूलो पानी परे बस्ती नै लैजाने जोखिम छ । स्थानीय ६४ वर्षीय गंगाबहादुर भुजेल खोला छेउका सात घर अझै जोखिममा रहेको भन्दै चिन्ता गर्छन् । ३५ वर्षदेखि त्यहाँ बसिरहेका ६४ वर्षीय भुजेल पोहोरदेखि खोलाको धार किन फेरियो भन्नेमा अनुत्तरित छन् ।

‘पहिला त्यो टुँडो (ललितालगायतले खाजा घर चलाइरहेको ठाउँ) घुमेर सेल्फी पुल मुनिबाट भकुण्डेतिर जान्थ्यो,’ उनी सुनाउँछन्, ‘अहिले खेततिर बगर बनायो । पहिला यस्तो भएको याद छैन है ।’

सम्बन्धित समाचार

'बिहानै लाइट बालेर हर्पन खोलामा बाढी हेर्न गएको थिएँ, खेत नै बगर बनाइसकेछ'

चंखपुरमा हर्पन खोला छेउमा १० वटा घर छन् । बर्खाको सुरुवातसँगै भएको क्षति देखेर उनीहरूको मनमा डर पसेको छ । खोलालाई घरभन्दा परै राख्न ढुंगाले धार परिवर्तन गर्न उपाय स्थानीयले लगाएका छन् ।

पोखरा-१८ का वडाध्यक्ष रणबहादुर थापा तत्काललाई जोगाए पनि पानी पर्दा जोखिम नै रहने सुनाउँछन् । ‘ठूला ढुंगा राखेर अहिले चंखपुरमा धार परिवर्तन गरिएको छ,’ उनले भने, ‘त्यहाँ अझै पनि जोखिम छ । बल्ल असार हो । पानी आउने सिजन बाँकी नै छ ।’

भिडियो हेर्नुस् :

प्रकाशित मिति: आइतबार, असार २७, २०७८ २१:४९