कपडामा विदेशी ब्राण्डको मोह- उपभोक्ताको रोजाइमा किन पर्दैनन् नेपाली उत्पादन ?

कपडामा विदेशी ब्राण्डको मोह- उपभोक्ताको रोजाइमा किन पर्दैनन् नेपाली उत्पादन ?

A+ A A-

नेपाली बजारमा थाइल्याण्ड, जापान, भारत, फिलिपिन्सलगायत देशबाट आयात गरिएका तयारी पोशाकहरू प्रशस्तै पाइन्छ । उपभोक्ताको रोजाइमा पनि पर्छन् । बिक्रेताहरू पनि ग्राहकलाई विदेशी ब्राण्ड बढी महत्त्वका साथ देखाउँछन् । ठूला पसलहरूमा नेपाली ब्राण्डका लुगा देखाउन न पसले उत्सुक हुन्छन्, न त उपभोक्ताहरू हेर्न नै ।

बानेश्वरमा शिवम् कपडा पसल सञ्चालन गर्दै आएका राकेश मानन्धरको अनुभव पनि त्यस्तै छ । उनी भन्छन्, ‘सुरुमा नेपाली ब्राण्डको लुगा राखेको थिएँ । अरुभन्दा केही महँगो पर्थ्यो । तर, नेपालीलाई थाइल्याण्ड, जापानजस्ता देशका लुगा चाहिने । नेपालीमा त पैसा नै हाल्न मान्दैनन् ।’

राकेशले पनि उपभोक्ताको रोजाइ पछ्याउँदै अहिले विदेशी ब्राण्डका लुगा बेच्न राखेका छन् । नेपाली ब्राण्डका कपडालाई विकल्पमा राखेको बताउँछन् उनी ।

राकेशका अनुसार विदेशी ब्राण्डका कपडा खोज्ने ग्राहक दुई थरी छन् ।पहिलो ब्राण्ड र गुणस्तर हेरेर महँगो मूल्य तिरेर किन्ने उपभोक्ता र दोस्रो चीन, भारतलगायतकादेशबाट आउने सस्ता लुगा किन्ने । उनका अनुसार महँगो र सस्तो खोज्ने दुवै प्रकारका उपभोक्ता ब्राण्ड हेरेर विदेशी लुगा किन्छन् ।

चाबहिल बस्ने अस्मिता शाक्य आफूलाई चाहिने फेसनेबल लुगा नेपाली ब्राण्डका नहुने भएकाले विदेशी नै रोजाइमा पर्ने बताउँछिन् । ‘चलेका ठूला ब्राण्डकै लुगा लगाउने इच्छा हुन्छ । नेपालमा हामीलाई चाहिने फेसनेबल लुगाको चलेको ब्राण्ड खासै भेटिँदैन । भेटिहाले पनि महँगो हुन्छ ।’ आफूले चाहेको थरीथरीका लुगा नेपाली ब्राण्डमा नपाइने भएकाले विदेशी किन्नुपरेको अस्मिताको भनाइ छ ।

विदेशी नाममा नेपाली उत्पादन

शाक्यले भनेजस्तै अधिकांश पसलदेखि 'मार्ट'सम्म नेपाली ब्राण्डका तुलनामा विदेशी लुगाहरू धेरै पाइन्छ । नेपाली ब्राण्डका कपडा किन्ने उपभोक्ता पनि कमै छन् । नेपाली उत्पादनले नेपाली उपभोक्ता नै पाइरहेको छैन ।

तर, कोरोना भाइरसको महामारीयता बजारमा नेपाली कपडाको माग बढेको छ । नेपाली तयारी पोशाक संघका अनुसार बजारमा कोरोनाको महामारीयता ६० प्रतिशतले नेपाली तयारी पोशाकको माग बढेको छ । बजारमा नेपालमा उत्पादित कपडाको माग बढेको भए पनि ब्राण्ड भने विदेशी नै छन् ।

नेपाली उत्पादनको माग केही बढेको भए पनि बजारमा विदेशी ब्राण्डकै 'राज' छ । कोरोना संक्रमण सुरु भएसँगै केही समय लत्ताकपडालगायत सबै सामानको आयात-निर्यात ठप्प भयो । अहिले आयात सुरु भए पनि पहिले जस्तो सामान्य भइसकेको छैन । कोरोना संक्रमणका कारण विदेशबाट आयात गर्न गाह्रो हुने तथा ढुवानी खर्च पनि बढी लाग्ने भएकाले कमै मात्र आयात भइरहेको छ । नेपाली उत्पादनहरू पनि केही बढीरहेको छ । तर, पनि बजारमा विदेशी उत्पादनकै बाहुल्य छ ।

तयारी पोशाक संघका अनुसार अहिले विदेशबाट जिन्सका कपडा तथा ब्याग खासै आयात हुँदैन । ३० प्रतिशत विदेशबाट आयात भए पनि ७० प्रतिशतको हिस्सा भने नेपालमा उत्पादित विदेशी ब्राण्डले ओगटेका छन् ।

गार्मेन्ट व्यवसायी सालिकराम सुवेदी कोरोना महामारी सुरु भएसँगै उत्पादन बढाइएको बताउँछन् । उत्पादन बढाए पनि अझै नेपाली ब्राण्ड राख्ने आँट भने नआएको बताउँछन् उनी । ‘अहिलेसम्म यसरी नै चलेको छ,' सुवेदी भन्छन्, 'केही नयाँ अनलाइन व्यपारीहरूले नेपाली ब्राण्डमा नै कपडा तयार गर्न लगाउन थालेका छन् । तर, यो निकै थोरै छ ।’

विदेशी ब्राण्डको मोह

नेपालमा पाइने चाइनिज, थाइल्याण्डलगायत देशका ब्राण्डका तयारी पोशाकको उत्पादन नेपालमै हुन्छ । नेपाली ब्राण्डमा उत्पादन गरिएका तयारी पोशाक उपभोक्ताको रोजाइमा नपरेपछि उत्पादनकर्ताहरूले आफ्नो उत्पादनमा विदेशी ब्राण्डको नाम राख्ने गरेका छन् ।

चाइनिज ब्राण्डको नाममा आउने 'युज एण्ड थ्रो' खालका लुगाहरू नेपाली बजारमा सस्तोमा पाइन्छ । ५० रुपैयाँदेखि १ हजार रुपैयाँसम्ममा यस्ता लुगाहरू पाइन्छन् । उपभोक्तामा यस्ता लुगाको आकर्षण बढेसँगै सोही मूल्यमा नेपालमा पनि उत्पादन हुन थाल्यो । संघका अनुसार यस्ता लुगामध्ये करिब ७० प्रतिशत नेपालमै उत्पादन हुन्छ ।

प्रचारमै गल्ती

व्यवसायीले नेपाली उत्पादनलाई पनि विदेशी भनेर बेच्दै आएका छन् । गुणस्तरीय भन्दै विदेशी उत्पादनको गुणगान गाउँदा ग्राहकको विश्वास पनि विदेशी उत्पादनमै बढेको उत्पादनकर्ताहरूको भनाइ छ ।

नेपाल गार्मेन्टका सञ्चालक चन्द्र प्रसाद कपाली भन्छन्, ‘गुणस्तर उस्तै भए पनि नेपाली भन्नासाथ किन्दै किन्दैनन् । विदेशी भनेपछि मात्रै किन्छन् । त्यसैले व्यापारीले पनि विदेशी ब्राण्डकै गुणगान गाउँदै नेपाली उत्पादन बेच्छन् ।’

नेपाली ब्राण्ड बेच्ने पसलको अभाव

बजारमा विदेशी ब्राण्डका महँगा सामान खरिद गरेर सामाजिक सञ्जालमा 'शेयर' गर्ने धेरै छन् । रिना गुरुङले भने नेपाली ब्राण्डको तयारी लुगा किन्न पसल पसल चहार्नु परेको दुखेसो फेसबुकमा पोखिन् । उनले लेखेकी छन्, ‘नेपाली ब्राण्डको लुगा बेच्ने पसल खोज्न विदेश नै पुग्नुपर्ला नेपालमा त भेटिएन ।’ उनको व्यंग्यात्मक स्टाटसले नेपाली बजारमा नेपाली ब्राण्डको उत्पादन बेच्ने पसल निकै कम भएको प्रस्ट्याँउछ ।

बजारमा विदेशी ब्राण्ड र ती ब्राण्ड बेच्ने पसलहरू टन्नै भेटिन्छन् । तर, नेपाली ब्राण्ड मात्रै पाउने पसल बिरलै भेटिन्छन् । अझ सस्तो मूल्यमा नेपाली उत्पादन खोज्ने न त उपभोक्ता हुन्छन् न त व्यापारी नै ।

फेसन डिजाइन पढ्दै गरेकी आकृती खनाल नेपाली ब्रान्डमा फेसनेबल, गुणस्तरीय र सस्तो मूल्यमा कपडा पाइन्छ भन्ने उपभोक्तालाई थाह नहुँदा यो समस्या आएको बताउँछिन् । उनी भन्छिन्, ‘म आफैँ पनि नेपाली गार्मेटलाई डिजाइन बेच्छु । गार्मेन्टबाट तयार भएर बजारमा भने विदेशी नाममा पुग्छ ।’

उपभोक्तामा विदेशी ब्राण्डको मोह र उत्पादनकर्तालाई नेपाली नामको भयले गर्दा बजारमा नेपाली उत्पादनले बजार लिन नसकेको खनाल बताउँछिन् ।

नेपाली ब्राण्डलाई स्थापित गर्न युवाहरूको प्रयास

नेपाली उत्पादन पनि विदेशी ब्राण्डमा बिक्री बढेपछि केही युवाहरू नेपाली ब्राण्डका पोशाकलाई चिनाउन लागिपरेका छन् । पछिल्लो समय ट्रेन्डकै रूपमा नेपाली अक्षर भएको टीर्सट, हातले बुनेका र नेपाली ब्राण्डका प्यान्ट, ब्यागहरू आए ।

अहिले उपत्यकामात्रै ३० वटाभन्दा बढी पसलहरू छन्, जो नेपाली उत्पादन नेपाली ब्राण्डमै बजारमा पुर्‍याउन लागिपरिरहेका छन् । तर, यो संख्या न्यून हुँदा उपभोक्ताहरू भने अझै पनि नेपाली उत्पादनमा आकर्षित हुन सकिरहेका छैनन् ।