एटीएम कति सुरक्षित : सिद्धार्थ बैंकको एटीएमबाट कसरी भयो ३४ लाख रुपैयाँ चोरी ?

एटीएम कति सुरक्षित : सिद्धार्थ बैंकको एटीएमबाट कसरी भयो ३४ लाख रुपैयाँ चोरी ?

A+ A A-

राष्ट्र बैंकले एटीएमबाट पैसा निकाल्न दैनिक १ लाख रुपैयाँसम्मको सीमा तोकिदिएको छ । राष्ट्र बैंकको सीमाअनुसार कुनै पनि व्यक्तिले एटीएममार्फत दैनिक बढीमा एक लाख रुपैयाँसम्म निकाल्न सक्छन् ।

तर, सोलुखुम्बुका जगतबहादुर गुरुङले भने एकैदिन लाखौँ रकम निकाले । त्यति मात्रै होइन, उनले पाँच दिनको अवधिमा करिब साढे ३४ लाख रुपैयाँ निकाले, त्यो पनि खातै नभएको बैंकबाट ।

एक पटक निकाल्दा अधिकतम २५ हजारको सीमा छ । तर, उनले ३० हजार रुपैयाँका दरले पैसा निकाल्न सके । जुन ३० तारिखदेखि जुलाई ४ तारिखको अवधिमा उनले कालो पुल, चाबहिलमा र नक्सालको भाटभटेनी क्षेत्रमा रहेका सिद्धार्थ बैंकका एटीएमबाट १ सय पटकभन्दा बढी रकम निकालेका छन् ।

राष्ट्र बैंकले गरेको व्यवस्थाअनुसार बैंकहरूले एक दिनमा एटीएमबाट १ लाख रुपैयाँ र एक पटकमा २५ हजार रुपैयाँको सीमाभित्र रहेर पैसा निकाल्नुपर्ने हुन्छ । तर, गुरुङका हकमा यी कुनै नियम लागू भएनन् । उनले सिस्टमलाई नै माथ खुवाइदिए ।

त्यति मात्रै होइन, उनले नेपाली बैंकबाट विदेशी बैंकको म्याद गुज्रिएको एटीएम कार्ड प्रयोग गरी पैसा निकालेका छन् । पछिल्लो ५ दिनको अवधिमा उनले ३४ लाख ३५ हजार रुपैयाँभन्दा बढी रकम निकाल्न सफल भए ।

माथिका उल्लेखित कुराले नेपालको बैंकिङ प्रणाली कति कमजोर छ भन्ने कुरालाई पुष्टि गरेको छ । उनले विदेशी बैंकको कार्ड प्रयोग गरे पनि पैसा भने सिद्धार्थ बैंकको गएको छ ।

काठमाडौं प्रहरी परिसरका एसएसपी अशोक सिंहका अनुसार उनले पैसा निकाल्न अतिरिक्त मिहिनेत गरेका छैनन् । 'लगातार कार्ड प्रयोग गरेको देखिन्छ । यो विगतका घटनाजस्तो ह्याकिङ गरिएको, पूर्वतयारी गरेको केही देखिँदैन । लगातार जति पैसा पनि आएपछि निरन्तर निकालिएको देखिएको छ,’ सिंहले शिलापत्रसँग भने ।

घटनाका विषयमा सिद्धार्थ बैंक पनि अन्योलमा देखिएको छ र अस्वाभाविक भनेको छ । ‘कसरी यस्तो घटना हुन गयो, हामी आफैँ अन्योलमा परेका छौँ । एटीएम मेसिनभन्दा पनि सिस्टमको नै त्रुटि देखिएको छ । हामीले थाहा पाउँनासाथ प्रहरीलाई खबर गर्‍यौं,’ सिद्धार्थ बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत शम्भुनाथ गौतमले शिलापत्रसँग भने ।

म्याद गुज्रिएको विदेशी बैंकको कार्ड

गुरुङसँग रहेको एटीएम कार्ड लोयड्स बैंक अफ लण्डनको हो । यो कार्ड नवीकरण भएको छैन अर्थात् म्याद गुज्रिएको छ । म्याद गुज्रिएको विदेशी बैंकको कार्ड प्रयोग गरेर उनले नेपालको सिद्धार्थ बैंकबाट सीमाभन्दा बाहिर माथि गएर पैसा निकालेका छन् ।

उनले लण्डनको बैंकको कार्डको म्याद गुज्रिएकाले म्याद थप गर्न आग्रह गरेको र चेक गर्न जाँदा पैसा आएको प्रतिक्रिया दिएका छन् ।

को हुन् गुरुङ ?

सोलुखुम्बुका गुरुङ उमेरले ५७ वर्ष भएका छन् । हाल काठमाडौंको भत्केको पुलमा कोठा लिएर बस्ने उनी पर्सा घर भएकी सावित्री गुरुङसँग लिभिङ टुगेदरमा छन् ।

प्रहरी अनुसन्धानका क्रममा उनी पूर्वब्रिटिस आर्मी रहेको खुलेको छ ।

सूचना पाएको २ घण्टामा पक्राउ

पाँच दिनदेखि लगातार एक व्यक्तिले लाखौँ रकम निकाल्दा पनि सिद्धार्थ बैंकले भने आइतबार दिउँसो २ बजे मात्रै अस्वाभाविक रूपमा पैसा निकालिएको खबर प्रहरीलाई गर्‍यो ।

बैंकले खबर गरेको २ घण्टाको अवधिमा पैसा निकाल्ने गुरुङसहित उनीसँगै बस्ने महिलालाई पनि पक्राउ गरिएको एसपी रमेश बस्नेतले जानकारी दिए । ‘हामीलाई हिजो दिउँसो २ बजे खबर भएको थियो । हाम्रो अनुसन्धान पद्धति प्रयोग गरेर ४ बजेभित्र पक्राउ गरिसकेका थियौँ,’ बस्नेतले भने ।

उनका अनुसार एटीएम बुथमा पैसा निकाल्न छिरेका गुरुङ सीसी क्यामेराको कैद भएको दृश्यका आधारमा पहिचान गरी पक्राउ गरिएको हो ।

कहाँ खर्च गरे साढे ३४ लाख ?

पाँच दिनको अवधिमा निकालिएको साढे ३४ लाख रुपैयाँमध्ये उनको कोठाबाट २१ लाख रुपैयाँ बरामद गरिएको छ । त्यस्तै, उनले साढे १० लाख रुपैयाँ गोमा गणेश सहकारीमा जम्मा गरेको भेटिएको छ ।

साढे १० लाख रुपैयाँ उनीसँगै पक्राउ परेकी सावित्री गुरुङको नाममा जम्मा गरिएको छ । साथै, उनले साढे २ लाख रुपैयाँको सपिङ गरेको प्रहरी अनुसन्धानबाट खुलेको छ । उनीहरूमाथि बैंकिङ कसुरअन्तर्गत मुद्दा दर्ता गरेर कारबाही अघि बढाइएको प्रहरीले जनाएको छ ।

कति सुरक्षित छन् नेपालका बैंक ?

२०७६ भदौमा चिनियाँ ह्याकरहरूले नेपाली बैंकको एटीएमबाट पैसा चोरी गरेका थिए । उनीहरूले त्यतिबेला साढे ३ करोडभन्दा बढी रकम चोरी गरेको पाइएको थियो ।

ती चिनियाँ ह्याकरले प्रणालीलाई नै छक्क्याएर पैसा निकाल्न सफल भएका थिए । यसरी बैंकबाट पैसा चोरी हुन थालेपछि सर्भिस प्रोभाइडर इलेक्ट्रोनिक पेमेन्ट सिस्टम्स (नेप्स) मा छलफल गरेर प्रणालीलाई सुरक्षित गराउन आग्रह गरेका थिए । त्यसबारे केन्द्रीय बैंकले पनि निकै चासो राख्दै अब यस्ता किसिमका समस्या नआउने र सिस्टमलाई व्यवस्थित गरिने प्रतिवद्धता जनाएको थियो ।

नेपाल राष्ट्र बैंकका निर्देशक नारायण पोखरेल अहिलेको प्रकरण पनि प्रणालीलाई नै छलेर गएको बताउँछन् । ‘बैंकहरूले राष्ट्र बैंकको निर्देशन पालना गर्नुपर्ने हुन्छ । हामीले कति पैसा निकाल्न पाउने भन्ने व्यवस्था गरेका छौँ । तर, व्यवस्थाभन्दा बाहिरबाट यति धेरै पैसा निकालिएको छ भने त यो एक प्रकारको ह्याकिङ नै हो,’ पोखरेलले भने ।

कारोबारलाई व्यवस्थित गर्न नेपाल इलेक्ट्रोनिक पेमेन्ट सिस्टम्स लिमिटेड (नेप्स) र भिसा नेटवर्क आवद्ध छन् । विदेशी कार्ड प्रयोग भएपछि सिद्धार्थ बैंकले नेप्सको नेटवर्कलाई खबर गर्नुपर्ने र नेप्सले भिसालाई खबर गर्नुपर्ने हुन्छ । तर, भिसामा खबर नै नगरी सिस्टमले सिधै भुक्तानी छाडिदिएको देखिएको छ ।

सिद्धार्थ बैंकका अधिकारी र प्रहरी प्रशासनले भने यो ह्याकिङ नभई सिस्टममा आएको खराबी भएको संकेत गरेका छन् । ह्याकिङ वा सिस्टममा आएको खराबी जे भए पनि नेपाली बैंक निकै असुरक्षित रहेको यो घटनाले पुन: देखाएको छ । यस विषयमा नियमनकारी निकायले गम्भीर ध्यान दिनुपर्ने देखिन्छ ।

राष्ट्र बैंकले पटक-पटक पूर्वाधार विस्तार र आईटी खर्च बढाउन बैंकहरूलाई निर्देशन दिँदै आएका छन् । तर, बैंकका एटीएमबाट पैसा चोरी हुने क्रम भने रोकिएको छैन ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, असार २१, २०७८ १६:५७