प्रधानमन्त्री ओलीको गृहनगरको बजेट : ‘निरोगी शहर’देखि ‘मनमोहन भत्ता’सम्म

A+ A A-

प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको गृहनगर दमकलाई स्वास्थ्य, शिक्षा, कृषि र पर्यटन विकासका दृष्टिले मुलुककै नमुना बनाउन लोभलाग्दा नीति तथा योजना अघि सारिएको छ । नगरको वर्तमान जनप्रतिनिधिको कार्यकालको अन्तिम बजेट भएको हुँदा यसअघिका सबै अधुरा विकासे परियोजना नयाँ आर्थिक वर्षभित्रै सम्पन्न गर्ने लक्ष्यका साथ विकास निर्माणमा बजेट विनियोजन गरिएका छन् ।

निरोगी शहर दमक

दमक नगरपालिकाले हालै सार्वजनिक गरेको आर्थिक वर्ष २०७८/७९ को वार्षिक नीति तथा बजेटमा नगरलाई ‘निरोगी शहर’ बनाउने प्रण गरिएको छ । पच्चीस शय्यामा सञ्चालन भइरहेको दमक अस्पताललाई आगामी आवमा ५० शय्यामा विस्तार गरिने र त्यसको सञ्चालनमा लाग्ने ११ करोड रुपैयाँ नगरपालिकाको आन्तरिक स्रोतबाट व्यहोर्ने नगर उपप्रमुख गीता अधिकारीले बताइन् ।

कोभिड–१९ को सङ्क्रमणबाट नगरवासीलाई जोगाउन विपद् व्यवस्थापन कोषमा २ करोड ५० लाख बजेट छुट्याइएको र अग्रपङ्क्तिमा रही काम गर्दै आएका स्वास्थ्यकर्मी तथा कर्मचारीलाई सुविधा र प्रोत्साहन दिइने उहाँले बजेटमा उल्लेख गर्नुभएको छ । घरमै सुत्केरी गराउने कार्य शून्यमा पुर्‍याउने लक्ष्य लिएर सुत्केरीलाई अस्पताल पुर्‍याउन निःशुल्क एम्बुलेन्सको व्यवस्था नगरपालिकाले मिलाउने भएको छ । अशक्त र ज्येष्ठ नागरिकलाई आधारभूत स्वास्थ्य सेवा घरघरमै पुर्‍याउने जनाइएको छ ।

महिलाको पाठेघर र स्तन क्यान्सर परीक्षणका लागि निःशुल्क व्यवस्था मिलाइएको र विपन्न, दलित तथा आदिवासी जनजातिका लागि मुटु, मिर्गौला र क्यान्सरसम्बन्धी रोगको उपचारमा नगरपालिकाले आर्थिक सहयोग प्रदान गर्ने नीति लिएको उपप्रमुख अधिकारीले बताइन् । नगरवासीलाई निःशुल्क रूपमा कोरोनाविरुद्धको खोप छिटो लगाउन सङ्घीय र प्रदेश सरकारसँग पहल गर्ने तथा नयाँ आवमा ७ सय गरिब परिवारको स्वास्थ्य बीमा गराउन लाग्ने शुल्क नगरपालिकाले व्यहोर्ने भएको छ ।

महिला स्वास्थ्य स्वयंसेविकालाई ६० वर्षे उमेर हद पूरा गरेपछि एकमुष्ट ६० हजार निवृत्तिभरण उपलब्ध गराउने बजेटमा उल्लेख गरिएको छ । नगरपालिकाले नगरभित्रका सञ्चारमाध्यममा कार्यरत सबै पत्रकारको स्वास्थ्य बीमा गरिदिने र सञ्चारमाध्यमलाई लोककल्याणकारी विज्ञापन उपलब्ध गराएर मासिक रकम प्रदान गर्ने भएको छ ।

‘कच्ची सडकमुक्त’ नगर दमक

नगरभित्रका सबै कच्ची सडकलाई आउँदो आवभित्रै ग्राभेल गरिसकेर नगरलाई ‘कच्ची सडकमुक्त’ बनाउने नगरपालिकाको महत्वाकाङ्क्षी योजना छ । नगर प्रोफाइलअनुसार दमकक्षेत्रभित्र अझै पनि १९ दशमलव ४७ प्रतिशत परिवार सहज प्रकारको सडक पहुँचमा छैन । नगरभित्र ग्राभेल सडक ३२० किलोमिटर, पक्की सडक ५५ किलोमिटर र कच्ची सडक १४३ किलोमिटर छ ।

उपप्रमुख अधिकारीका अनुसार आव २०७८/७९ को बजेट कार्यान्वयन भइसक्दा नगरका सबै कच्ची सडक ग्राभेल भइसक्नेछन् भने सहज प्रकारको सडकको पहुँचमा सबै नगरवासीलाई पुर्‍याउने कार्य सम्पन्न हुनेछ । नयाँ बजेटमा २०० किलोमिटर सडकलाई ग्राभेल, २० किलोमिटर ग्राभेलको मर्मतसम्भार र १० किलोमिटर सडक पक्की तथा कालोपत्र गरिने भनिएको छ ।

नगरपालिकाले सडक पूर्वाधार विकासका लागि आव २०७८/७९ का लागि ५२ करोड १० लाख ७६ हजार बजेट विनियोजन गरिएको र ४ करोड वडागत बजेटको व्यवस्था गरिएको छ ।

‘मनमोहन भत्ता’को सुरुवात

सङ्घीय सरकारले सामाजिक सुरक्षा भत्ता दिएजस्तै दमक नगरपालिकाले पनि ७० वर्ष नाघेका ज्येष्ठ नागरिक र पूर्ण अपाङ्गता भएका व्यक्तिलाई वार्षिक २ हजार रुपैयाँका दरले ‘मनमोहन अधिकारी स्मृति सामाजिक सुरक्षा भत्ता’ प्रदान गर्ने भएको छ ।

ज्येष्ठ नागरिकको मोतियाविन्दु र प्रोस्टेटको उपचार नगरपालिकाले निःशुल्क रूपमा गरिदिने भएको छ भने सबै वडामा ज्येष्ठ नागरिकको भेटघाट र बसिबियाँलो गर्ने थलोका रूपमा ज्येष्ठ चौतारी निर्माण गरिने भएको छ ।

नगरभित्र सञ्चालित निजी अस्पताल, स्वास्थ्य क्लिनिक, होमियो र आयुर्वेदिक क्लिनिकमा परिचयपत्रका आधारमा ज्येष्ठ नागरिकको स्वास्थ्य परीक्षण निःशुल्क बनाइने भएको छ ।

‘नगर स्कुल बस’ सञ्चालन

निजी विद्यालयमा पढ्ने विद्यार्थी स्कुल बस चढेर पढ्न जाने गरेकोमा नगरपालिकाका सरकारी विद्यालयका विद्यार्थीले पनि अब निःशुल्क रूपमा स्कुल बस प्रयोग गर्न पाउने भएका छन् । नगरपालिकाले सामुदायिक विद्यालयका लागि तीनवटा नगर स्कुल बस सञ्चालनमा ल्याउने जनाएको छ । यसबाट विद्यालय छाड्ने प्रवृत्ति निरुत्साहित हुने र सामुदायिक विद्यालयप्रतिको आकर्षण पनि बढ्ने अपेक्षा गरिएको उपप्रमुख अधिकारीको भनाइ छ ।

शिक्षा पाउनबाट कोही पनि बालबालिका वञ्चित नहोऊन् भनेर नगरपालिकाले नगरभित्रका सबै अनाथ तथा असहाय बालबालिकाको अभिभावकत्व लिने निर्णय गरेको छ । नगरले शिक्षाक्षेत्रको विकासका लागि ‘सबैका लागि शिक्षा उपप्रमुख कार्यक्रम’ लागू गरिने जनाएको छ ।

नगरपालिकाले त्यस्ता बालबालिकाको आवास, खाना, शिक्षा, स्वास्थ्य र हेरचाहको सम्पूर्ण व्यवस्था मिलाउने भएको छ । मातृभाषामा शिक्षा दिने उद्देश्यले धिमाल र लिम्बू भाषामा पठनपाठनको व्यवस्था मिलाइने भएको छ । सामुदायिक विद्यालयको शैक्षिक गुणस्तर वृद्धि गर्दै प्रविधिको प्रयोगमा जोड दिनका लागि सबै सरकारी विद्यालयमा विद्युतीय हाजिरी र स्कुल म्यानेजमेन्ट इन्फरमेसन सिस्टम लागू गरिने भएको छ ।

सामाजिक सुरक्षा कोषमा आवद्ध भएका निजी विद्यालयलाई व्यवसाय करमा २५ प्रतिशत र पूर्वाधार सेवा उपयोग करमा ५० प्रतिशत कर छुट दिने नगरपालिकाले घोषणा गरेको छ । सामुदायिक विद्यालयमा निःशुल्क स्यानिटरी प्याडको व्यवस्था नगरपालिकाले गर्ने भएको छ ।

कोरोना महामारीका कारण शैक्षिकक्षेत्रमा भएको क्षतिको पुनःभरण गर्दै विद्यालयमा भवन, फर्निचर, खानेपानी र शौचालयलगायतका पूर्वाधार निर्माणका लागि बजेटमा २५ करोड ५१ लाख २७ हजार विनियोजन गरिएको छ ।

कृषिमा अनुदा नै अनुदान

कृषिक्षेत्रमा बढ्दो निराशालाई आशामा बदल्न दमक नगरपालिकाले व्यावसायिक तथा सामूहिक खेतीमा प्रशस्त अनुदान दिने कार्यक्रम ल्याएको छ । ‘कृषिमा प्रोत्साहन, अनुदानै अनुदान’ कार्यक्रमअन्तर्गत नगरभित्रका कृषि समूह तथा कृषि सहकारीलाई सिँचाइका लागि खपत भएको विद्युत् महसुलमा शतप्रतिशत अनुदान दिने भएको छ ।

कृषि चुन र माटो परीक्षण सेवा निःशुल्क पाइने तथा जैविक मलमा ५० प्रतिशत अनुदान प्रदान गर्ने नगरको नीति छ । वैदेशिक रोजगारीको साटो स्वदेशमै कृषि उद्यममा लाग्न प्रोत्साहित गर्ने उद्देश्यले सामूहिक खेतीमा नगरपालिकाले प्राथमिकता दिएको छ । यसका लागि नगरपालिकाकाले ‘खनौँ आफ्नो माटो, छोडौँ विदेशको बाटो’ नारा तय गरेको छ । ‘बालीमा विषादी, स्वास्थ्यमा बर्बादी’ अभियान सञ्चालन गरी नगरले विषादीको प्रयोग न्यूनीकरण गर्ने र जैविक खेतीलाई प्रोत्साहित गर्ने नीति लिएको छ ।

शिविरमा ‘शरणार्थी सङ्ग्रहालय’

भुटानी शरणार्थीले बसोबास गरेको बेलडाँगी शिविर क्षेत्र अहिले खाली भएको छ । तेस्रो मुलुकमा उनीहरू पुनर्वास भएर गएपछि खाली रहेको शिविर क्षेत्रलाई पर्यटकीय आकर्षणको केन्द्र बनाउन नगरपालिकाले ‘शरणार्थी सङ्ग्रहालय’ बनाउने घोषणा गरेको छ ।

सो शिविर क्षेत्रमा कुनै समय करिब १ लाख भुटानी शरणार्थीले आश्रय लिएका थिए । विदेशमा गएका पूर्वशरणार्थी, विदेशी दातृ संस्था र सरोकारवाला सङ्घसंस्थासँग साझेदारी गरेर सङ्ग्रहालय बनाउने नगरको योजना छ । दमकमै विश्वको अग्लो बुद्धमूर्तिसहितको ‘विराट् बुद्धपार्क’ निर्माणका लागि यस वर्ष डीपीआर र वातावरणीय प्रभाव मूल्याङ्कनको कार्य सक्ने लक्ष्य लिइएको छ ।

यसैगरी, दमक–८ मा बहुुजातीय सङ्ग्रहालय, दमक–१० स्थित सिंहबाहिनी माविको जग्गामा नेपाल विज्ञान प्रतिष्ठानसँग सहकार्य गरी ‘साइन्स पार्क’ निर्माणका लागि डीपीआर सक्ने भएको छ । दमक क्षेत्रमा सङ्घीय सरकारले निर्माण गरिरहेको दमक भ्युटावर, दमक सभाहल, नेपाल चीनमैत्री औद्योगिक पार्क, मदन भण्डारी रङ्गशालालगायतका राष्ट्रिय गौरवका आयोजना तोकिएकै समयमा सम्पन्न गर्न नगरपालिकाले समन्वय र पहल गर्ने भएको छ ।

१ अर्ब ३८ करोडको बजेट

नगरपालिकाले आगामी आव २०७८/७९ का लागि १ अर्ब ३८ करोड ४५ लाख ९९ हजारको बजेट निर्माण गरेको छ । नगरले भौतिक पूर्वाधारका साथै आर्थिक, सामाजिक विकासका गतिलाई अघि बढाउने उद्देश्यले कृषि, उद्योग, वाणिज्य तथा पर्यटन, सहकारी, पशुपक्षी विकास, शिक्षा, युवा तथा खेलकुद, स्वास्थ्य तथा सामाजिक सुरक्षा र संरक्षण, खानेपानी, सरसफाइ, लैङ्गिक समानता र सामाजिक समावेशीकरणलगायत क्षेत्रका लागि ४२ करोड ५२ लाख ६९ हजार बजेट विनियोजन गरेको छ ।

त्यसैगरी, वातावरण संरक्षण, विपद् व्यवस्थापन र सुशासनलगायतका क्षेत्रमा नगरले ८ करोड ९७ लाख ६८ लाख बजेट छुट्याएको छ । नगरपालिकाले सङ्घीय सरकारले तोकेअनुरुप नै विद्यालयमा कार्यरत बालशिक्षिका र कर्मचारीलाई प्रतिव्यक्ति मासिक ७ हजार उपलब्ध गराउने गरी बजेट विनियोजन गरेको छ । सामाजिक सुरक्षा कोषमा आवद्ध नहुञ्जेलसम्म करारका कर्मचारीले पाएसरह सञ्चय कोषको सुविधामा आवद्ध गराउने गरी बजेटको व्यवस्था गरिएको छ ।

कृषिक्षेत्र जनजीविकाको महत्त्वपूर्ण आधार भएको हुँदा कृषकलाई प्रोत्साहन गर्न अनुदान तथा निःशुल्क सेवाको व्यवस्था गर्न १ करोड ९ लाख बजेट विनियोजन गरेको छ । प्रधानमन्त्री रोजगार कार्यक्रम सञ्चालनका लागि नगरपालिकामा रोजगार सेवा केन्द्र स्थापना भइसकेको हुँदा ‘नजाऊँ विदेशमा, सम्भव छ आफ्नै ठाउँमा’ भन्ने नारा तयार गरी नगरले अभियान नै सञ्चालन गरिरहेको छ ।

नगरपालिकाले पर्यटकीय गन्तव्यमा फ्रि वाइफाइको व्यवस्था गर्ने, नगरक्षेत्रभित्र रहेका धार्मिक, सांस्कृतिक, पुरा तात्त्विक स्थान, मठमन्दिर, गुम्बा, ग्रामथान तथा महाराजथान, माङ्गहिम, मदरसा, चर्च आदिको संरक्षण गरिनुका साथै छुट्टाछुट्टै स्थानको प्रोफाइल तयार गर्ने योजना बनाएको छ । नगरले भाषा, साहित्य, कला तथा संस्कृतिको संरक्षण, प्रवर्द्धन र विकासका क्रियाकलाप सञ्चालन गर्ने तथा भाषा, साहित्य कला र संस्कृतिमा योगदान पुर्‍याउने व्यक्तिलाई नगर साहित्यिक पुरस्कार दिइने घोषणा पनि गरेको छ ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, असार १७, २०७८ १६:३६