बजार खुल्दा पनि खुल्दैन पर्यटन व्यवसाय, १६ महिनामा ३२ अर्बको नोक्सान

A+ A A-

कारोना संक्रमणको दोस्रो लहरले विस्तारै नेपाललाई छोड्दै गर्दा व्यापार व्यवसायदेखि बैंक तथा वित्तीय सस्थाहरूसमेत धमाधम खुल्न थालेका छन् । संक्रमण कम भएसँगै जनजीवन सामान्य हुँदा बजार पुन: चलायमान हुन थाले पनि पर्यटन क्षेत्र भने विगत ढेढ वर्षदेखि नै ठप्पप्राय: छ ।

कोरोना भाइरसको संक्रमणले विश्वलाई गाँजेसँगै त्यसमा बाट उठ्न नसक्दा नेपालको पर्यटनक्षेत्र झण्डै १६ महिना कोमामा पुगेको हो । पहिलो निषेधाज्ञामा नै करिब १० अर्ब गुमाइसकेको पर्यटनक्षेत्रले अहिलेसम्म झण्डै ३२ अर्ब गुमाइसकेको छ ।

नेपाल पर्यटन बोर्डका उपाध्यक्ष चन्द्र रिजाल पर्यटनक्षेत्रमा कोरोनाको पहिलो र दोस्रो गरेर कुल ३२ अर्ब भन्दा बढीको क्षति बेहोर्नुपरेको बताउँछन् । मासिक रूपमा २ अर्बका दरले पर्यटन व्यवसायीको नोक्सानी बढ्दै गएको बताउने उपाध्यक्ष रिजाल यसैलाई यकिन तथ्यांक भने मान्न तयार छैनन् । ‘यो हामीले गरेको अनुमानित रकम हो । अहिलेसम्म सरकारी पक्षबाट पर्यटनक्षेत्रको के कति नोक्सान भयो, कति अर्ब रकम गुमाउनुपर्‍यो भन्ने यकिन तथ्यांक छैन । तथ्यांक नभएपछि अनुमान नै गर्नुपर्‍यो,’ उनले भने ।

करिब ३२ अर्बको नोक्सानी बोहोरिसकेको पर्यटन क्षेत्रका ६५ प्रतिशत कामदारले रोजगार गुमाउन पुगेका छन् । योबाहेक १७ प्रतिशत व्यसायी आफैँ व्यवसाय छोडेर हिँडिसकेका छन् ।

सरकारले कोरोनाको दोस्रो लहरको असर कम भएसँगै अन्तर्राष्ट्रिय उडानदेखि सार्वजनिक यातायातसम्म खोल्ने तयारी गरिसकेको छ । यसरी उडान र यातायात सेवा सञ्चालन भएसँगै पर्यटनक्षेत्रमा चहलपहल बढ्न सक्ने भए पनि सरकार सुरक्षित रूपमा पर्यटन क्षेत्र चलाउन उत्सुक देखिँदैन ।

यसको उदाहरण केही दिनअघि अर्थमन्त्री विष्णु पौडेलले पर्यटन व्यवसायीलाई दिएको अभिव्यक्तिबाटै प्रस्ट हुन्छ । उनले त्यस समय व्यवसायीलाई सरकारले दिएको अहिलेको सुविधामा सन्तुष्ट हुन र त्यही सुविधाबाट लाभान्वित हुन आग्रह गरेका थिए । व्यवसायीको पर्यटनक्षेत्र खोल्न कहिले पाउने भन्ने प्रश्नमा भने अहिलेसम्म विकल्प नखोजिएको भन्दै उनी पन्छिएका थिए ।

यसरी करिब ढेढ वर्षसम्म पर्यटनक्षेत्र ध्वस्त हुन नदिन सरकारले प्रभावकारी कदम नचाल्दा यो क्षेत्र वर्षौंसम्मका लागि थलिने अवस्थामा पुगेको छ ।

होटल एसोसिएसनका प्रथम उपाध्यक्ष विनायक शाह पर्यटनक्षेत्रलाई गरेको बेवास्ताले अबको दशौँ वर्षसम्म व्यवसायीले मूल्य चुकाउनुपर्ने गुनासो गर्छन् । उनी भन्छन्, ‘माग गर्दा मीठामीठा कुरा गर्ने सरकारले बजेटमा पनि पर्यटनक्षेत्र उकास्ने योजना ल्याउँछ । उत्साहित भएर पर्यटन व्यवसायी तयारीमा लाग्छन् तर बजेटमा समेटिएको योजनाले कार्यान्वयन हुनै पाउँदैन । यसको मूल्य हामी व्यसायीले मात्र नभएर समग्र सरकारले नै चुकाउनुपर्छ’ ।

उनले भनेजस्तै चालु आर्थिक वर्षमा तत्कालीन अर्थमन्त्री युवराज खतिवडाले कोरोनाका कारण बाह्य पर्यटक कम हुने बताउँदै आन्तरिक पर्यटक बढाउन योजना ल्याएका थिए । जसमा कर्मचारीलाई देशदर्शन गर्न प्रोत्साहन गरिने भनिएको थियो । आन्तरिक पर्यटकलाई नै देशदर्शनमा सहभागी गराउने खतिवडाको योजना व्यवसायीले प्रशंसा पनि गरेका थिए । तर, योजना पारित भएको एक वर्ष भयो, न त त्यसको कार्यविधि बन्यो, न त देशदर्शनको योजना कार्यान्वयन नै भयो ।

विनायक शाह यसरी यसपालिको बजेटमा पनि सरकारले सरकारी कर्मचारीहरूमा पर्यटन काजबिदाको व्यवस्था गरे पनि कार्यान्वयनमा उत्सुकता नदेखाउँदा व्यवसायीमा त्यसको कुनै प्रभाव नपरेको गुनासो गर्छन् ।

कोरोना संक्रमणले ध्वस्त बनेको पर्यटनक्षेत्रमा योजना आए पनि फेरि लकडाउन वा निषेधाज्ञाको अवस्था आए कसरी सञ्चालन गर्ने भन्ने विकल्प खोजिएको छैन । यद्यपि सरकारले पलायन हुने व्यवसायी र कर्मचारीको भने लेखाजोखाराख्दै आएको छ ।

काठमाडौं लिभिङ ल्याब्सले होटल एसोसिएसन नेपाल, ठमेल पर्यटन परिषदको सहकार्यमा कोरोनाको दोस्रो वेबले पारेको प्रभावको अध्ययन प्रतिवेदन केही दिनअघि सार्वजनिक गरेको थियो । जसमा १७ प्रतिशत व्यवसाय सधैँका लागि बन्द भएको छ भने ७७ प्रतिशत व्यवसाय बन्द हुने तरखरमा छन् । कोरोनाका कारण ९४ प्रतिशत व्यवसाय बन्द हुँदा ६५ प्रतिशत कर्मचारी बेरोजगार हुन पुगेका छन् । त्यस्तै, ९२ प्रतिशत व्यवसायी कोरोनाका कारण ऋण डुबेका छन् भने ऋणमा डुबेसँगै व्यवसाय बन्द हुँदा त्यहाँ कार्यरत ९५ प्रतिशत श्रमिक मनोवैज्ञानिक रूपमा प्रभावित भएका छन् ।

प्रतिवेदनअनुसार ८० प्रतिशत व्यवसायीले यसबीचमा सञ्चालन खर्चसमेत उठाउन सकेका छैनन् भने ३२ प्रतिशतले लगानी थप्ने योजना तत्कालका लागि स्थगित गरेका छन् ।

प्रतिवेदनमा ९५ प्रतिशत व्यवसायीसँग चार महिनाका लागि पनि नपुग्ने बचत रहेको देखिएको छ भने ८७ प्रतिशतले पैसा सापटी लिएको देखिएको छ ।

यसबीचमा ३५ प्रतिशतले व्यवसाय नै बिक्री गर्न खोजेका थिए भने ६५ प्रतिशतले बिक्री गर्न नचाहेको देखिएको छ । तर, बिक्री गर्न चाहेका ३५ प्रतिशतमध्ये पनि ९ प्रतिशत मात्रै सफल भएको २६ प्रतिशत असफल भएको देखिएको छ ।

व्यवसायीमध्ये ६६ प्रतिशतले सहुलियत ऋण लिएको र ३४ प्रतिशतले धितो राखेर बैंक तथा वित्तीय संस्थामार्फत कर्जा लिएको पाइएको छ ।

योबाहेक ६ प्रतिशत व्यवसाय बन्द भएका छन्, जसमा क्वारेन्टाइन बनेका केही होटल तथा आरोहण सम्बन्धित व्यवसायहरू छन् ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, असार १४, २०७८ १६:४०