एमाले कलह : जसको जनाधार छैन, उसैलाई छ पार्टी फुटाउने हतार

A+ A A-

विभाजनको औपचारिक घोषणा हुन मात्र बाँकी रहेको सत्तारुढ एमालेमा यतिबेला दोस्रो तहका केही नेताहरू एकता जोगाउने अन्तिम कसरतमा छन् । तर, केही नेताहरू भने पार्टी एकतामा बखेडा झिक्न र पार्टी फुटाउन हतारिइरहेका छन् ।

असन्तुष्ट माधव नेपाल पक्षका ती नेताहरूले नयाँ पार्टी खोल्न हतार गर्दैछन्, जसको भूगोलमा कुनै जनाधार छैन ।

अहिले एमाले कलहको मूल स्रोत शीर्ष नेताद्वय केपी ओली र माधवकुमार नेपाल हुन् । तर, अरु नेताहरूले त्यसमा मलजल गरिरहेका छन् । एमालेबाट विद्रोह गरिहाल्नुपर्ने अडानमा छन्, भीम रावल, अष्टलक्ष्मी शाक्य, युवराज ज्ञवाली, मुकुन्द न्यौपाने, अमृत बोहोरा, बेदुराम भुसाल, रघुजी पन्त, जगन्नाथ खतिवडा, विजय पौडेल र रामकुमारी झाँक्री । यी नेतामध्ये रावल र शाक्यबाहेक अरु कसैको पनि बलियो जनाधार देखिँदैन ।

नेपाल पक्षका पुराना नेताहरूको विगतमा पार्टी निर्माणमा योगदान त छ, तर वर्तमानमा पार्टी र भूगोल दुबैमा पकड देखिँदैन । उनीहरूकै नेतृत्वमा नयाँ पार्टी हुर्किने अवस्था पनि तत्काल देखिँदैन । नयाँ पुस्ताका लागि यी अनुहार 'आउट डेटेड' भइसकेका छन् ।

युवराज ज्ञवाली यस्ता नेता हुन्, जसले कहिल्यै प्रत्येक्ष निर्वाचन जितेनन् । पञ्चायती कठिन समयमा संगठन बिस्तार गर्न दाङ पुगेका उनी त्यतै बसे । तर, अहिलेसम्म बलियो निर्वाचन क्षेत्र बनाउन सकेनन् । गुटगत प्यानलका कारण आठौँ महाधिवेशनमा सचिव र नवौँबाट उपाध्यक्ष निर्वाचित भएका उनको पार्टी पङ्ती र भूगोलमा पकड देखिँदैन ।

मुकुन्द न्यौपाने तत्कालीन मालेका संस्थापक नेतामध्ये एक हुन् । बहुदलीय व्यवस्था पुनःस्थापनापछि भने उनी मजदूर संगठनमा खुम्चिए । २०५१ यता चुनावी प्रतिस्पर्धामा उत्रिएका छैनन ।

त्यस्तै, अमृत बोहोरा बारम्बार संसदीय निर्वाचनमा उम्मेदवार त भए, तर संसदीय राजनीतिमा सफल हुन सकेनन् । पार्टीका कार्यकारी पदमा पनि उनी पुगेनन् । बोहोरा नवौँ महाधिवेशनबाट पार्टीको अनुशासन आयोग अध्यक्षमा निर्वाचित भए । उनी खारिएका कम्युनिस्ट नेतामा पर्छन्, तर जनाधार भने निकै कमजोर छ ।

बेदुराम भुसाल मार्क्सवादका राम्रा प्रशिक्षक हुन् । तर, न संगठक हुन्, न त जनाधार भएका नेता । उनले अहिलेसम्म प्रत्यक्ष निर्वाचन सामना गरेका छैनन् ।

जनाधार गुमाउँदै गएका अर्का नेता हुन्, रघुजी पन्त । उनी एमालेको नवौँ महाधिवेशनमा उपमहासचिव पराजित भएका थिए । ललितपुरबाट दुई पटक सांसद निर्वाचित भए पनि अहिले उनको जनाधार खुम्चिँदै गयो । माधव नेपाल प्रधानमन्त्री हुँदा पन्त प्रमुख राजनीतिक सल्लाहकार थिए । उनी राम्रा राजनीतिक विश्लेषक त हुन्, तर संगठक बन्ने खुबी देखिँदैन ।

अर्का नेता विजय पौडेल सर्वोच्च अदालतले २३ फागुनमा एमाले र माओवादी केन्द्र ब्युँताउने फैसला गरे पनि माओवादी केन्द्रको पुष्पकमल दाहाल 'प्रचण्ड' र माधव नेपाल पक्ष एकठाउँ उभिनुपर्ने धारणा राख्छन् । उनले असन्तुष्ट समूहको केन्द्रीय कमिटी बैठकमै ढिलो नगरी माओवादी केन्द्रसँग एकता गर्नुपर्ने लिखित प्रस्ताव राखे । उनी बौद्धिक नेतामा दरिन्छन् । तर, उनको पकड भएको भूगोल छैन ।

नेता जगन्नाथ खतिवडा माधव नेपाल पक्षका हार्डलाइनरमा पर्छन्, जो एमाले संस्थापनसँग जतिसक्दो छिटो सम्बन्धविच्छेद गर्‍यो त्यति राम्रो हुने बताउँछन् । एमालेमा उनको उदय २०५३ सालमा तत्कालीन अनेरास्ववियुका अध्यक्ष योगेश भट्टराई र महासचिव भानुभक्त ढकालको गुट लडाइँबाट भएको थियो ।

विवाद मिलाउन अखिल भंग गरिँदा खतिवडालाई महासचिव बनाइयो । उनलाई अध्यक्ष त बन्न दिइएन, तर उदयपुरबाट सांसद उम्मेदवार बनाइयो । २०५६ को आम निर्वाचनमा उनी निर्वाचित भए । कुनै बेलाका लोकप्रिय युवा नेता खतिवडाको जनाधार अहिले खुम्चिईसकेको छ ।

२०६२/०६३ को जनआन्दोलनले जन्माएका युवा नेतामा पर्छिन्, रामकुमारी झाँक्री । युवा पुस्ताका लागि सेलिब्रिटी नेतृ बनेकी उनको पार्टीभित्र भने न बलियो जनाधार छ, न त निश्चित भूगोल नै । एमालेभित्रको अन्तरसंघर्षमा उनी चर्चित छिन् । मिडियामा छाइरहन्छिन् । तर, नागरिक समाजको अगुवाजस्तो छविले चुनाव जित्ने जनाधार बन्दैन भन्ने उदाहरण पनि झाँक्री बनेकी छिन् ।

संयोग, नयाँ पार्टी खोल्न हतार गर्ने माधव समूहका अधिकांश नेता २०५४ को पार्टी विभाजनमा तत्कालीन संस्थापन पक्षमा थिए । ठिक विपरित रामकुमारी झाँक्रीलगायत केहीबाहेक त्यसबेला मालेतर्फ लागेका नेताहरू ओलीको रिसमा तत्कालै पार्टी विभाजन गर्न नहुने पक्षमा छन्

संयोग, नयाँ पार्टी खोल्न हतार गर्ने माधव समूहका अधिकांश नेता २०५४ को पार्टी विभाजनमा तत्कालीन संस्थापन पक्षमा थिए । ठिक विपरीत रामकुमारी झाँक्रीलगायत केहीबाहेक त्यसबेला मालेतर्फ लागेका नेताहरू ओलीको रिसमा तत्कालै पार्टी विभाजन गर्न नहुने पक्षमा छन् । घनश्याम भुसाल र योगेश भट्टराईले नेतृत्व गर्ने पूर्वमालेको यो उपगुटमा ठाकुर गैरे, जीवनराम श्रेष्ठ, गणेश पहाडी छन् । पहाडी बिहीबार संघीय मामिला तथा सामान्य प्रशासनमन्त्री बनेर संस्थापनतर्फ लागिसकेका छन् ।

नेता भुसालले शिलापत्रसँगको लामो संवादका क्रममा आफू अध्यक्ष ओलीसँग आत्मसमर्पण गर्न तयार नभए पनि अहिल्यै पार्टी विभाजन गर्न नहुने पक्षमा रहेको बताएका छन् । अर्का नेता भट्टराईले आन्तरिक छलफलमा एमाले फुटाएर नयाँ पार्टी निर्माण गर्न मुस्किल हुने भन्दै अन्तरपार्टी संघर्षबाटै समाधान खोज्नुपर्ने अडान राख्दै आएका छन् । उनले २०५४ मा अहिलेको अहिलेभन्दा ठूलो समूहसहित माले गठन भए पनि पार्टी निर्माणमा असफल भएको दृष्टान्त दिँदै पार्टी विभाजन हुने स्थितिमा आफू एमालेमै रहने सन्देश दिइसकेका छन् ।

माधव पक्षमा रहेको अर्को उपगुट वरिष्ठ नेता झलनाथ खनालनिकट छ । सो समूहका नेताहरू सुरेन्द्र पाण्डे, राजेन्द्र पाण्डे, भीम आचार्य, पुरुषोत्तम पौडेल, ममता गिरी पनि पार्टी विभाजन गर्न हतार गर्न नहुने पक्षमै छन् ।

यस्तोमा माधव नेपालको कोर टिम मात्र किन हतार गरिरहेको छ ?

‘देशभर र प्रवासमा पनि हजारौँ कार्यकर्ता समानान्तर कमिटी बनाएर बसेको छ । उनीहरूलाई कति अल्मलाएर राख्ने ? जति ढिला गर्‍यो, उति क्षति हुन्छ’ नेतृ अष्टलक्ष्मी शाक्य भन्छिन्, ‘केपी ओलीलाई सच्याउन सकिन्न । संगै बस्न सकिन्न भन्ने निष्कर्षमा पुगिसकेपछि अलमल गरेर बस्नु ती कार्यकर्ताप्रतिको धोका हुन्छ ।’

नयाँ पार्टी नखोल्दासम्म पार्टी एकताको झिनो आशा भने आफूहरूले राखिरहेको तर त्यसको सम्भावना घट्दै गएको उनी बताउँछिन् ।

त्यसो त, चर्को स्वरमा विद्रोहको आवाज उठाउने नेतामा पर्छन् भीम रावल र अष्टलक्ष्मी शाक्य । तर, उनीहरू तुलनात्मक रूपमा जनाधार भएका नेता हुन् । रावलले सुदूरपश्चिम प्रदेशमा एमालेभित्र माधव पक्षको वर्चश्व कायम गरेका छन् । खरो स्वभावका कारण उनी धेरै लोकप्रिय नेतामा पर्दैनन्, तर एमालेको संस्थापनलाई चुनौति दिने सामर्थ्य भने रावलले राखेका छन् ।

एमाले निर्माणमा नेतृ शाक्यको जति योगदान छ, उत्तिकै पार्टी र भूगोलमा पनि जनाधार छ । उनी पटक पटक प्रत्यक्ष निर्वाचित भइसकेकी छिन् भने पार्टीमा पनि थोरबहुत पकड छ । अबको तयारीबारे नेतृ शाक्य भन्छिन्,‘अब ७० लाग्ने बेलामा पार्टी कामबाट विश्राम गरौँला भन्ने ठानेकी थिएँ, झोला बोकेर पार्टी बनाउन हिड्नुपर्ने परिस्थिति आयो । कमजोरी त हाम्रो पनि होला, यसको मुख्य दोषी त केपी ओली हो ।’

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, जेठ २८, २०७८ ०६:११