कोभिड महामारीमा गाउँगाउँमा धुलिखेल अस्पताल: बिरामी घर फर्किंदा सबै दुःख बिर्सन्छन् डाक्टर र नर्स (भिडियोसहित)

कोभिड महामारीमा गाउँगाउँमा धुलिखेल अस्पताल: बिरामी घर फर्किंदा सबै दुःख बिर्सन्छन् डाक्टर र नर्स (भिडियोसहित)

A+ A A-

एकोहोरो मेसिनबाट आउने टिङटिङ ध्वनि । मेसिनको स्क्रिनमा अक्सिजनको लेभल कसैको ९४, कसैको ८०, कसैको ६०.....मा पुग्छ ! प्रत्येक बेडमा डाक्टर र नर्स हाजिर छन् । हरप्रयास गर्छन्, अक्सिजनको लेभल ९० माथि पुर्‍याउन ।

‘आमा कस्तो छ तपाईंलाई ?

धुलिखेल अस्पतालको आईसीयू वार्डको बेड नम्बर ७ मा रहेकी एक आमालाई डा. प्रकाश सापकोटा सुमसुम्याउँछन् । आमाको अक्सिजन लेभल तलमाथि भइरहन्छ । सास फेर्न साह्रै गाह्रो भएको छ, आमालाई । तर पनि भन्छिन्, ‘अहिले त ठीक छ ।’ डाक्टरको हातले उनको शरीरमा न्यानो स्पर्श हुन्छ ।

‘आमालाई अलि गाह्रो छ । एक्लै छोड्नु हुँदैन । भिजिटरलाई बोलाइदिनू’, डा. प्रकाश सिस्टरलाई सुझाउँछन् ।

डाक्टर श्रीया श्रेष्ठ र नर्स रश्मी महर्जन हतारमा छन् । बेड नम्बर १५ मा पुग्छन् । ‘दाइ कोल्टे फेर्न सक्नुहुन्छ ?,’ डा. श्रीया सोध्छिन् । जवाफ फर्काउन खोज्छन् तर ती दाइको बोली प्रस्ट आउँदैन । मुखमा राखिएको अक्सिजनले उनको बोलीलाई छेक्छ । सास फेर्न गाह्रो भएर निसास्सिएका छन्, उनी । डाक्टर र नर्स मलिन अनुहार लगाउँदै ढाडस दिन्छन्, ‘राम्रो भइरहेको छ । नआत्तिनू ल दाइ ।’

बिरामीलाई हौसला दिइरहने र कस्तो छ भनेर प्रश्न गर्ने डाक्टर/नर्सका लागि भने यही प्रश्न भारी हुन्छ । अघिल्लो साता अक्सिजनको हाहाकार भयो । ड्युटीमा थिइन् डा. श्रीया । १ सयभन्दा बढी बिरामी अक्सिजनको सहारामा छन् । अक्सिजन सकियो ।

‘अब के गर्ने ?,’ उनी विकल्प खोज्न थालिन् ।

सबै ठाउँमा हारगुहार गरिन् । बिरामीको अवस्था देखेर उनको आँखा थामिएन । एक्लै उनी रोएर बसिन् । भन्छिन्, ‘फेरि त्यो दिन सम्झन चाहन्नँ ।’ सँगै रहेका डाक्टर राजेन्द्र कोजू डाक्टर/नर्सलाई हौसला दिन्छन्, ‘डाक्टर नर्स नै हिरो हुन् ।’

शरीर पीपीईले ढाकिएको छ । मास्क र भाइजरले बाफिएको अनुहार । ७–८ घण्टाको लगातार ड्युटी । बिरामीलाई हेरर आफ्नो दुःखलाई भुल्छन्, उनीहरू ।

‘पानी पिउने, बाथरूम जाने त कुरै भएन । ६/७ घन्टा ड्युटी त्यसमाथि पिरियड हुँदाचाहिँ साह्रै अप्ठेरो’, एक नर्स आफ्नो पीडा व्यक्त गर्छिन् ।

‘बिरामीलाई सजिलो गराउन पाए त, हामीले दुःख पाएर के भयो र ?’, ड्युटीमा रहेका डाक्टर थप्छन् । बिरामीलाई ठीक पारेर घर पठाउन पाए त सबै दुःख बिर्सिन्छ’, ती नर्स अर्को बिरामी हेर्न लाग्छिन् ।

डाक्टर नर्सको एउटै स्वर थियो, ‘कोभिडपछि आराम गरौँला ।’ तर, कहिले सकिएला कोभिड ? र, कहिले आराम पाउलान् स्वास्थ्यकर्मीले ? यसको उत्तर स्वयम् डाक्टर/नर्सहरूसँग नै छैन ।

आईसीयू वार्ड भिजिट र डाक्टर नर्सलाई हौसला दिन पुगेका डा. विराज कर्माचार्य भन्छन्, ‘यहाँ सबै स्टाफ कोभिड बिरामीको उपचारमा खटिएका छन् । अस्पतालका सबै विभागका कर्मचारी बिरामीको सेवामा हुनुहुन्छ ।’

सिकिस्त बिरामीको संख्या धेरै र मृत्युदर बढिरहेकोमा डा. विराज चिन्तित हुन्छन् । वार्डमा रहेका उनी भन्छन्, ‘हिजो मात्र ३१ वर्षको युवा गुमाउनुपर्‍यो । अधिकांश बिरामी सिकिस्त छन् ।’

एकपछि अर्को वार्ड देखाउँदै लगे डा. कोजूले । प्रत्येक बिरामीको स्वास्थ्यबारे चासो राख्छन्, उनी । सबै बिरामीको अवस्था उस्तै छ । आईसीयू भेन्टिलेटर खाली छैन । बेड भरिभराउ छ । एकपछि अर्को बिरामी थपिँदै जान्छन् ।

नेपाली सेनाको गाडी कोभिड वार्डअगाडि आएर टक्क रोकियो । अघिल्लो दिन बितेका एक जनाको शव लिएर सेनाको गाडी हुइँकियो । सिमसिम परेको पानीमै मिसिएको थियो, मृतकका आफन्तको आँसु ।

‘दिनमा कति जनाको मृत्यु भइरहेको छ ?’

हाम्रो प्रश्नमा डा. कोजू मौन बस्छन् । ‘यसको उत्तर दिन बहुत गाह्रो छ । यति जनाको मृत्यु भयो भन्न मन मान्दैन’, छोटो उत्तर दिन्छन् उनी ।

फेरि डा. विराज थप्छन्, ‘केही दिनअघि दिनको सात जना पनि गुमाएका थियौँ । औसतमा दुई/तीन जनालाई गुमाउनुपरेको छ । यहाँ मात्र होइन, सबै अस्पतालमा यस्तै छ । गाह्रो स्थिति छ ।’

निको भएर घर फर्किएका बिरामी डाक्टर नर्सलाई भगवान् ठान्छन् । ‘कोभिड भएपछि फोक्सोमा पानी भरिएको रहेछ’, निको भएर घर फर्किएकी भक्तपुरकी मैया निरौला पोखरेल भन्छिन्, ‘अस्पतालमा डाक्टर नर्सले मनोबल उच्च बनाउन सहयोग गर्नुहुन्थ्यो । छ दिनमै निको भएर घर फर्किएँ । डाक्टर नर्सको खटाइको जति प्रशंसा गरे पनि कम हुन्छ । कोभिडलाई कसैले पनि हेल्चेक्य्राइँ नगरौंँ ।’

०००

अब्बल व्यवस्थापन

धुलिखेल अस्पताल डे वान्‌देखि नै खटिएको छ, कोभिडका बिरामीको उपचारमा । ‘टेकुपछि पीसीआर यहीँ सुरु भएको हो’, डा. विराज भन्छन्, ‘नेपालमा एउटा केस हुँदा हामीले आइसोलेसन सेन्टर बनाइसकेका थियौँ ।’ १ जेठ २०७७ ! धुलेखेल अस्पताल । एकाएक चर्चामा रह्यो । कारण कोभिडबाट एक सुत्केरी महिलाको मृत्यु । यो नै नेपालको पहिलो कोभिडबाट मृत्यु भएको केस थियो ।

त्यो दिनलाई सम्झन्छन् डा. रामकण्ठ माकाजू, ‘कोभिडबाट मृत्यु भएको पहिलो बिरामी बाह्रबिसेबाट यहीँ ल्याइएको थियो । सानो बच्चा अहिले पनि खेलिरहेको छ । तर, आमालाई जोगाउन सकिएन । सेनासँगको समन्वयमा हामीले पशुपति पुर्‍यायौँ ।’

नर्स सुवास्ना श्रेष्ठको स्मृतिबाट पनि त्यो दिन ओझिलिएको छैन । ‘सानो बच्चा, बच्चाको बुबा, हजुरआमा र एक जना बहिनीलाई हाम्रै आइसोलेसनमा राखेका थियौँ’, उनी भन्छिन्, ‘बच्चाका लागि दूधको व्यवस्था गर्‍यौँ । तेल हजुरआमाले लगाइदिनुभयो । त्यो पीडादायी क्षण थियो ।’

डा. माकाजू कोरोनालाई ख्यालठट्टा गर्न नहुने बताउँछन् । ‘कोभिडले मागेको केही छैन । ख्यालठट्टा नगर । मलाई नछोउ, टाढै बस । म घुमेको ठाउँमा छोए हात पखाल । मसँग नजिक भएकाले १२ दिन आइसोलेसन क्वारेन्टाइनमा बस भनेको छ । मलाई देख्न सक्दैनौ । थाहा पाउने हो भने पीसीआर गर भनेको छ’, उनी भन्छन्, कोभिड वार जित्ने हो भने भ्याक्सिन, भ्याक्सिन भ्याक्सिन....पीसीआर पीसीआर... !’

कमरेड ! समाजवाद हेर्न धुलिखेल अस्पताल जाऔँ

५ सयमा पीसीआर

गरिब नागरिकलाई मध्यनजर गरेर नै धुलेखेल अस्पतालले पीसीआर ५ सय रुपैयाँमा गराउँदै आएको छ । ‘खाली खुट्टा आउने । चप्पल लगाएर आउने मानिसले कहाँबाट २ हजार तिर्न सक्छन् ? चप्पल नभएको मानिसलाई पहिले उपचार गर्ने हो’, डा. माकाजू भन्छन् ।

पीसीआरभन्दा लकडाउन महँगो हुने उनको तर्क छ । ‘ पीसीआरभन्दा लकडाउन महँगो पर्छ । जति सक्दो पीसीआर गर्ने र खोप लगाउने हो । नाकामा बाहिरबाट आएकालाई क्वारेन्टाइनमा राख्ने हो’, उनी भन्छन् ।

व्यवस्थापन कसरी गर्नुभएको छ त भन्ने प्रश्नमा उनी भन्छन्, ‘जहाँ सिर्जना हुन्छ, त्यहाँ व्यवस्थापन कम हुन्छ । जहाँ सिर्जना हुँदैन, त्यहाँ व्यवस्थापन धेरै हुन्छ । यहाँ कोही ठूलो कोही सानो छैन । डाक्टर, नर्सलगायत सबै कर्मचारी समान छन् । सबैले आ–आफ्नो काम डटेर गर्नुभएको छ ।’

४० रुपैयाँमा उपचार, ६० रुपैयाँमा भात

आफ्नै ल्याब

धुलिखेल अस्पतालमा आफ्नै पीसीआर र जिन सिक्वेन्सिङ गर्ने ल्याब छ । ‘यही ल्याबबाट यूके र भारतीय भेरियन्ट पत्ता लगाएका हौँ’, औषधिविज्ञ डा. राजीव श्रेष्ठ भन्छन्, ‘१ लाखभन्दा बढी पीसीआर गरिसक्यौँ । १४ वटा स्याम्पलको जिन सिक्वेसिङ गरेका छौँ । सुरुमा छवटा गर्दा दुईवटामा यूके भेरियन्ट र अरुचाहिँ म्युटेन्ट भएको देखियो । पछि आठवटा गर्दा सबैमा भारतीय भेरियन्ट देखिएको थियो ।’

अस्पतालले भारतीय भेरियन्ट भएको रिपोर्ट स्वास्थ्य मन्त्रालयलाई पठाएको थियो तर सार्वजनिक भएन । डब्लूएचओले मान्यता दिएको ल्याबमा गर्नुपर्ने भएकाले भारतमा लगेर गरेपछि मात्र नयाँ भेरियन्ट भएको पुष्टि सरकारले सार्वजनिक गरेको उनी बताउँछन् ।

२०१८ देखि नै धुलिखेल अस्पतालमा जिन सिक्वेन्सिङ हुँदै आएको छ । यसका लागि जनशक्तिको अभाव छ । डाक्टर श्रेष्ठको नेतृत्वमा निशान कटुवालसहित चार जनाले काम गर्दै आएका छन् ।

गाउँगाउँमा धुलिखेल अस्पताल

कोभिड महामारी नियन्त्रण तथा रोकथामका लागि धुलिखेल अस्पताल गाउँगाउँमा पुगेको छ । १८ वटा ठाउँमा कतै अस्पताल त कतै आइसोलेसन सेन्टर बनाएर कोभिड बिरामीको उपचारमा खटिएको छ । तनहुँ, दोलखा, सिन्धुपाल्चोक, काभ्रेका विभिन्न ठाउँमा अस्पतालले आइसोलेसन सेन्टर बनाएर जनशक्ति परिचलान गरेको छ । ‘पछिल्लो समय गाउँगाउँमा संक्रमण फैलिएको छ । हामीले पनि सबै निकायसँग समन्वय गरेर आइसोलेसन सेन्टर बनाएका छौँ’, डा. कर्मचार्य भन्छन् ।

होम आइसोलेसनमा बसेकालाई फोनबाट परामर्श

अस्पतालले होम आइसोलेसनमा बसेका बिरामीका लागि २० जनाको टोली नै बनाएर खटाएको छ । ‘होम आइसोलेसमा बसेका बिरमालाई ध्यान दिनु आवश्यक छ । फोनबाट नियमित परामर्श दिन्छौँ । गाह्रो भएमा अस्पतामै बोलाउँछौँ’, उनी भन्छन्, ‘कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ, पीसीआर परीक्षणमा पनि कमी गरेका छैनौँ ।’

घरमै गएर स्वाब संकलन

अस्पतालको प्राङ्गणमा थिए श्रिजेश पराजुली । उनी गाउँगाउँ पुगेर अस्पताल आउन नसकेका र कन्ट्याक्ट ट्रेसिङमा परेकाको स्वाब संकलन गरेर ल्याउँछन् । उनी भन्छन्, ‘१५ वर्ष भयो यही काम गरेको । कोभिड सुरु भएदेखि घरघरमै पुगेर स्वाब संकलन गरेर ल्याउने गरेको छु ।’