प्रिय, आदरणीय र सम्माननीय

A+ A A-

बिहानै कवि निस्प्रभ सजीले ट्वीटरमा लेखेका थिए, 'यो त सामान्य कुरा हो । सरकारलाई जनताको सरोकार हुँदैन, जाबा जनताको जीवन जोगाउँदा, नाफाको कुनै कारोबार हुँदैन ।'

यो पंक्ति निकै चित्त बुझ्यो । र, चित्त बुझ्नुको अर्को कारण यो पनि थियो कि हिजो बेलुकी मात्रै मित्र दीपेन्द्र चौलागाईंसँग सरकारको गैरजिम्मेवारीपनबारे चर्चा हुँदै गर्दा उनले भनेका थिए, 'हाम्रो सरकारको आचरण यस्तो छ कि बाख्राले सन्तान पाउँदा आम्दानी बढ्ने भयो भनेर खुसी हुन्छन् । तर, नागरिकको घरमा सन्तान जन्मिँदा भार बढ्यो भन्ने सोच्छन् । यदि मान्छे जन्मिनु देशका लागि भार बढ्नु हो भने त यस्तो सोच्नेहरूले पहिलो आत्महत्या त आफूबाटै सुरु गर्दा हुन्छ नि ।'

तर, सरकार बनाउन मतदान र सरकार चलाउन करदान गर्ने नागरिक कसरी भार हुन्छ त ? व्यवहार हेरौँ न, त्यस्तै लाग्दैन ?यही सप्ताहान्तमा सामाजिक सञ्जालमा प्रख्यात दुई कुरा सम्झौँ- सन्दीप क्षत्रीले अभिनयमार्फत गरेका दुई प्रश्नहरू । एक, धरहरा उद्‍घाटन गर्न हतार गर्ने सरकारले सबै थाहा पाउँदापाउँदै अस्पताल किन बनाउँदैन ? दुई, हामीले देखिरहेको यत्रो पीडा सरकार र राजनीतिज्ञले किन देख्दैन ? र, सञ्जालमा चर्चामा आएको अर्को कुरा रह्यो- यदि देशको जनताले तिरेको करले सजिएको मञ्चमा उभिन सकिन्छ भने त्यही देशको जनताका नाममा प्रतीज्ञा गर्नुपर्दा 'त्यो पर्दैन' किन भनिन्छ ? हुन त प्रधानमन्त्रीका केही सीमित कार्यकर्ताभन्दा अरुलाई यस पटकको शपथले कतै पनि छोएको छैन र 'त्यो पर्दैन' प्रसंग नभएको भए कैयौँले थाहा नि पाउँदैन थियो होला ।

किनकि देश अर्कैतिर कहरमा छ र प्रधानमन्त्रीको व्यस्तता अर्कैतिर । यो सरकारले गत वर्षदेखि नै कोरोना कहरलाई आवश्यकताअनुसारको प्राथमिकता दिएको पाइँदैन । वर्ल्डो मिटरको तथ्यांकअनुसार आजको दिनसम्म नेपालमा कोरोनाले ५ हजार २ सय १५ को ज्यान लियो । यस दौरान प्राय:जसो सबै मृत्‍यु अकालको नै रह्यो र केही त अप्रत्याशित । मैले यो एक वर्षमा मृत्‍यु कहिल्यै पनि राम्रो हुँदैन भन्ने अनुभव गरेँ । आफ्नको मृत्‍यु नजिकबाट हेर्ने भनेको मृत्‍युलाई नजिकबाट हेर्ने हो । नेपालमा यो १ वर्षमा धेरैले मृत्‍युलाई नजिकबाट हेरे होलान्, जुन निकै नै दु:खद हुन्छ । तर, सरकारले जनताको दु:खलाई नजिकबाट हेरेन ।

राजनीतिक सम्मान तीन किसिमको हुन्छ । प्रिय, आदरणीय र सम्माननीय । केहीले कुनै एउटा सम्मान पाउँछ, केहीले यी तीनवटै किसिमका सम्मान पाउने मौका पाउँछन् भने केहीले तीनवटै किसिमका सम्मान पाउने पटकपटक मौका पाउँछन् । प्रधानमन्त्री ओली त्यस्तो भाग्यमानी हुन्, जसले तीनवटै किसिमका सम्मान पाउने मौका पाउँछ भने केहीले तीनवटै किसिमको सम्मान पाउने पटकपटक मौका पाइरहेका छन् ।

नेपाली समाज यस्तो कोमल हृदयको छ कि सद्दाम हुसैन, ओसामा बिन लादेन, बिरप्पन र तामिल नाइके भेलुपिलाई प्रभाकरण मारिँदा त मनमनै सहानभुति व्यक्त गर्दा हुन्, आफ्नै नेताको कुभलो त के चिताऊलान् र ? तर, कोमल हृदयको नागरिक जो सानो उपलब्धिमै ठूलो खुसी खोज्छ, जो अपूरो परियोजनाको उद्घाटनमै हौसिन्छ र जो विकल्प खोज्ने जोखिम धरी लिन चाहँदैन, उनीहरूलाई पटकपटक ठगिरहनु पनि त पाप हो नि । यस्तै नै हो भने त पटकपटक पाएको मौकाको पनि के अर्थ ?

फेरि फर्किऔँ, त्यत्ति तीन प्रकारका नेताहरूको चर्चामा । दशकौँदेखि स्थिरताका लागि अस्थिरता झेलेको देशले केही साता फेरि अनिश्चितता झेल्यो र सबैलाई थाहा छ, त्यसको कारण प्रम ओली र उनकै दल हो । भिभिन्न मञ्चमा उभिँदा प्रधानमन्त्रीले दिनुभएको अभिव्यक्तिले नै हामीले प्रम ओलीलाई कुन प्रकारको नेतामा राख्ने भन्ने मूल्यांकन गर्ने मौका दियो ।

प्रिय

सन् २००२ को विश्वकप फुटबलको तयारी हुँदै थियो तर साढे सात हप्ता मात्र बाँकी हुँदा अप्रिल ११ को दिन युरोपियन च्याम्पियन लिगको खेलअन्तर्गत स्पेनिस टोली दिपओर्टिभो लाकारुनियाविरुद्धको खेलमा त्यसबखतका फुटबल स्टार डेभिड बेकह्यामको देब्रे खुट्टामा चोट लाग्यो । इङ्ल्यान्ड सरकारले पूरै शक्ति लगायो र चिकित्सक टोलीले आठ हप्ता लाग्ने भन्यो तर जून २ का दिन स्वीडेनसँगको खेल साढे सात हप्तापछि थियो । इङ्लिस टोलीको कप्तान बेकह्यामले खेल खेल्न नसक्ने सम्भावनाबीच इङ्लिस जनता निक्कै चिन्तित भए ।

इङ्ल्यान्डमा चिन्ता अझै बढ्नुको कारण थियो– जून ७ का दिन इङ्ल्यान्डले चिर प्रतिद्वन्द्वी अर्जेन्टिनासँग खेल्नु थियो । इङ्लिस जनता यो विश्वासमा थिए कि बेकह्यामले अर्जेन्टिनासँग विगतको हारको बदला लिनेछ । तर, उनी घाइते भएपश्चात् सबै निराश भए । सडकदेखि मन्दिरसम्म सबै प्रार्थनामा जुटे, जनस्तरमा रहेको उत्साह आँसुमा बदलिन थाल्यो । द सन पत्रिकाले अप्रिल १२, २००२ को संस्करणको कभर पेजमा बेकह्यामको पैतालाको नाङ्गो तस्वीर छाप्यो र लेख्यो, 'दिउँसो बेकह्यामको खुट्टामा हात राखेर प्रार्थना गर्नुहोस् र यसलाई अझ राम्रो बनाउनुहोस् ।'

देशका लागि राम्रो गर्नेहरूको मायाले गर्दा त्यहाँका पत्रपत्रिकाले पनि सबैलाई प्रार्थना गर्नका लागि आह्वान गरे । त्यो ससंस्कार, त्यो सरोकार र त्यो सम्मान लोभलाग्दो थियो । त्यसबेला म भर्खर कलेज पढ्न सुरु गरेको थिएँ, सोच्थेँ कि हाम्रो देशमा यो आस्था जित्न सक्ने सबैको प्रिय हिरो कहिले होला ? तर, सबैको प्रिय कस्तो हुँदोरहेछ भन्ने कुरा भने बुझेँ ।

आदरणीय

२२ वर्षको निरन्तर प्रधानमन्त्री कार्यकालपश्चात् सन २००३ देखि राजनीतिमा अली कम सक्रियताको अवस्थामा रहेका थिए मलेसियाका नेता महाथिर मोहम्मद, उनी २०१३ मा छातीमा समस्या आएपश्चात् अस्पतालमा भर्ना भए ।

हेर्नुस् सम्माननीय प्रधानमन्त्रीज्यू, गुगलले पनि सम्माननीयहरूको नाम लेख्छ तर प्रिय र आदरणीयको नाम त गुगल सञ्चालकले होइन, गुगल प्रयोगकर्ताहरूले लेख्ने हो । त्यसका लागि न कुनै उजुरीले काम गर्छ, न त कुनै निवेदनले त्यसका लागि त नम्र बोली र सन्तुलित व्यवहार आवश्यक रहन्छ ।

एक दशक भइसकेको थियो, उनी प्रधानमन्त्रीबाट हटेको, तथापि उनीप्रतिको आदर यति थियो कि सबैले उनको स्वास्थ्यलाभका लागि प्रार्थना गर्न थाले, उनको कार्यकालमा उप–प्रधानमन्त्री रहेका विपक्षी दलका नेता अनवर इब्राहिम जसलाई महाथिरले नै भ्रष्टाचार तथा यौन दुराचारको अभियोगमा बर्खास्त गरेका थिए, उनले समेत सार्वजनिक रूपमा प्रार्थना गरे । र, देखियो कि उनी सबैका लागि आदरणीय थिए ।

सन् २००९ मा गणतान्त्रिक भारतका १३औँ प्रधानमन्त्री मनमोहन सिंहको ७६ वर्षको उमेरमा प्रधानमन्त्रीको रूपमा दोस्रो कार्यकालमा हुँदा उनको छातीको बाइपास सर्जरी गर्नुपर्ने भयो, केही दिनका लागि भारतका पूर्वराष्ट्रपति प्रणव मुखर्जी जो तत्कालीन परराष्ट्रमन्त्री थिए, उनले निमित्त सरकार प्रमुखको जिम्मेवारी सम्हालेका थिए । प्रधानमन्त्री सिंह सन् १९९० को भारतको आर्थिक परिवर्तनपश्चात्‌को निकै आसलाग्दो र लोभलाग्दो भारतको संवाहक नेताको रूपमा परिचित हुँदै गर्दा भारतको खेलकुद, सूचना प्रविधि, संचारजगत्, औद्योगिकीकरणले एक नयाँ परिचय बनाउँदै गर्दाको प्रधानमन्त्री र शायद त्यसैले गर्दा होला, उनी शल्यक्रियाका लागि अस्पताल भर्ना हुँदै गर्दा नयाँ पुस्ताका भारतीयदेखि मिलेनियम पुस्तासम्मका सबै चिन्तित थिए र उनको शीघ्र स्वास्थ्यलाभका लागि प्रार्थना गर्दै थिए । उनी सबैका लागि आदरणीय थिए ।

सिङ्गापुरका राष्ट्रपिता तथा ३ दशकसम्म रहेका (पूर्व) प्रधानमन्त्री लि क्यान यु सन् २०१५ मा बिरामी हुँदा पूरै देश नै दु:खी थियो । उनले सन् १९९० मा प्रधानमन्त्रीको पदत्याग गरेका थिए तर सन् २०१५ मा उनी बिरामी हुँदा सामाजिक सञ्जालमा सिङ्गापुरका नागरिकहरू लेख्दै थिए कि हाम्रा प्रधानमन्त्री बिरामी हुनुहुन्छ । केहीले लेखे– हाम्रा राष्ट्रपिता बिरामी हुनुहुन्छ । केहीले पूर्वप्रधानमन्त्री बिरामी हुनुहुन्छ भनेर लेखेको देखेर बाँकी केहीले 'पूर्वप्रधानमन्त्री' ।

त्यसो भए हाम्रो अहिलेको प्रधानमन्त्री को हो भनेर पनि सोधे, जबकि उनले प्रधानमन्त्री पद त्यागेको २५ वर्ष भइसकेको थियो । उनी यति प्रिय र आदरणीय थिए कि कत्ति पनि सिङ्गापुरियनका लागि अझै पनि उनी नै सरकार प्रमुख हुन्‌झै लाग्दै थियो । नेल्सन मन्डेलाको देन नै सम्झौँ एक पटक, उनले गरेको कामले गर्दा आज विश्वले नै उहाँलाई सम्झिन्छौँ ।

'सम्बन्धमा नयाँ सुरुवातको पहिलो सर्त नै पुरानो तिक्तता बिर्सने हो' भन्ने संस्कार थियो तर तपाईं त हरेक सन्दर्भमा झन् नयाँ–नयाँ तिक्तता खोज्नुहुन्छ र घोचपेचको भाषामा व्यक्त गर्दै हिँड्नुहुन्छ । हुन त यहाँसम्मको यात्रामा पनि तपाईंले राजनीतिक तिक्तता नबिर्सेको भने होइन तर त्यो केवल आफूलाई फाइदा हुने अवस्थामा मात्र बिर्सनुभयो, आफू सुध्रिने अवस्थामा होइन ।

मन्डेलाले आफ्नो २७ वर्ष लामो जेलयात्रालाई 'एक लामो बिदा, जसले सोच्ने र सम्झिने मौका दियो' भनेर भन्ने गर्नुहुन्थ्यो । तर, आफू '२७ वर्ष जेल बसेकै कारण महान् भए' भन्ने कुरा कहिल्यै पनि राजनीतिक फाइदाका लागि प्रयोग गर्नु भएन । त्यसैले होला, सन् १९९४ देखि १९९९ सम्म पाँच वर्षका लागि सम्माननीय राष्ट्रपति रहेपश्चात्, सधैँका लागि प्रिय र आदरणीय नेता भएर अलप भए । र, मन्डेलाको अन्त्यष्टि डिसेम्बर ५, २०१३ मा ११४ राष्ट्रका प्रमुखहरूको उपस्थितिले यो पनि देखायो कि उनी केवल आफ्नो दलको एक गुटका लागि मात्र होइन, विश्वकै लागि प्रिय र आदरणीय थिए ।

विगतमा प्रख्यात नेताहरूको मात्र कुरा नगरेर अब हाल कोरोना कहरको बेला काम गर्दै गरेका केही पीडित राज्य र राष्ट्रका प्रमुखहरूकै कुरा गरौँ । अहिले जुन जोस र रफ्तारले काम गरिरहेका छन् र सबैको केन्द्र बिन्दु जनताको सुरक्षा रहेको छ, के तपाईंले त्यो पद्धतिमा निस्पक्षता र कानुनी प्रक्रियामा सन्तुलन देखाउन सक्नुभएको छ ? के तपाईंको मन्त्रिपरिषद्‌का कुनै पनि सदस्यमा त्यो डर देखिन्छ ? जेसुकै गरौँ, प्रधानमन्त्रीज्यूले बचाइहाल्नुहुन्छ नि भन्ने किसिमको दम्भ देखिन थालेको छ । बरु तपाईं र तपाईंको दललाई मत दिने जनता नै तपाईंदेखि डराउन थालेका छन् । अदालतभन्दा अगाडि आफैँ निर्णय सुनाउनुहुन्छ, कानुनभन्दा पहिले फैसला सुनाउनुहुन्छ, सबुत जगजाहेर भइसक्दा तपाईं त्यसबारे टिप्पणी गर्न थाल्नुहुन्छ ।

हेर्नुस् सम्माननीय प्रधानमन्त्रीज्यू, गुगलले पनि सम्माननीयहरूको नाम लेख्छ तर प्रिय र आदरणीयको नाम त गुगल सञ्चालकले होइन, गुगल प्रयोगकर्ताहरूले लेख्ने हो । त्यसका लागि न कुनै उजुरीले काम गर्छ, न त कुनै निवेदनले त्यसका लागि त नम्र बोली र सन्तुलित व्यवहार आवश्यक रहन्छ ।

पटकपटक संविधान र राजनीतिक व्यवस्थाको विकल्प खोज्ने क्रममा हामीभन्दा अघिल्लो पुस्ता नेपालीले सात दशकमा छ राजनीतिक व्यवस्था र सात संविधान खोजिसक्यो, अब पनि अर्को विकल्प मात्र खोज्नु उपयुक्त नहोला । पटकपटक विकल्प खोज्नु पनि त उपयुक्त विकल्प होइन नि । तर, त्यसका लागि हामीलाई संविधान र कानुनले दिएको सम्माननीय ओहदामा बसेको व्यक्तिले मात्र पुग्दैन, हामीलाई त सबैका बारेमा सन्तुलित विचार राख्ने प्रिय र सबैलाई समान व्यवहार गर्ने आदरणीय व्यक्ति चाहिन्छ ।

तपाईंको आफ्नै दाबीलाई मान्दै तपाईं अझै केही वर्ष १८ घण्टा काम गर्न सक्नुस् र देश र जनताका लागि राम्रो काम गर्न सक्नुस् भन्ने कामना गर्दछु । तपाईंको विकल्प खोज्न नपरोस् र तपाईं हाम्रा लागि सम्मानित, प्रिय र आदरणीय पनि रहनुहोस् भन्ने कामना गर्दछु ।

तेस्रो कार्यकालको शुभकामना ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, जेठ ४, २०७८ १०:२८