माग घटे पनि किन बढ्दै छ निरन्तर पेट्रोलको मूल्य ? कोरोना कहरमै १७ पटक वृद्धि

A+ A A-

नयाँ भेरियन्टको कोरोना संक्रमणदर उच्च भएको भन्दै सरकारले काठमाडौं उपत्यकामा निषेधाज्ञा लगाएको १८ दिन भयो । अहिले देशभरका ७० भन्दा बढी जिल्ला आंशिक तथा पूर्ण निषेधाज्ञा लागू गरिएको छ । निषेधाज्ञाका कारण यातायातदेखि सम्पूर्ण क्षेत्र ठप्प छन् । हवाई उडानदेखि सवारी साधनसम्म ठप्प भएपछि पेट्रोलियम पदार्थको मागमा पनि कमी आएको छ ।

नेपाल आयल निगमका अनुसार बन्दले पेट्रोलको खपत झण्डै ६० प्रतिशतले घटेको छ भने आयातमा पनि कमी आएको छ । यद्यपि, माग घटेपछि बजार मूल्य घट्नु पर्नेमा निगमले पुनः मूल्य बढाउँदै लगेको छ । निगमले भारतबाट आयात गर्ने हुँदा त्यहाँ नै मूल्य बढेकोले नेपालमा त्यसको असर परेको बताउँदै आएको छ ।

चैतयता मात्रै पेट्रोलको मूल्य चार पटक बढेको छ । निगमले ४ चैतमा १ सय १६ रुपैयाँ प्रतिलिटर रहेको पेट्रोलमा २ रुपैयाँ, २२ चैतमा २ रुपैयाँ, ४ वैशाखमा १ रुपैयाँ बढाएको थियो । निगमले अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा मूल्य बढेको भन्दै हप्तामा दुई पटकसम्म मूल्य बढाएको थियो । कोरोना कहरकै बीच मूल्य निरन्तर बढाएको निगमले यसबीचमा अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा मूल्य घट्दा भने नेपालमा मूल्य घटाएको थिएन ।

निगमले भने ४ वैशाखपछि १८ वैशाखमा नै भारतबाट पेट्रोल तथा डिजेलको मूल्य बढेर आए पनि आफूहरूले १७ दिनसम्म नबढाएको तर्क गरेको छ । जसले निगमलाई १ सय करोड रुपैयाँ घाटा रहेको उसको भनाइ छ । तर, निगमले अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा मूल्य घट्दा भने नेपालमा मूल्य समायोजन गर्ने गरेको छैन अर्थात् साबिकको मूल्यमा नै पेट्रोल बिक्री गर्दै आएको छ ।

यसअर्थमा निगमले नाफा लुकाएर घाटा मात्रै देखाउने गरेको उपभोक्ताकर्मी आरोप लगाउँछन् । उपभोक्ता हित संरक्षण समितिका अध्यक्ष प्रेमलाल महर्जन सरकारको मिलेमतोमा नै उपभोक्तालाई मार्ने काम निगमले गरेको बताउँछन् । ‘हिजो प्रतिब्यारेल आठ डलर हुँदा निगमले नेपलमा प्रतिलिटर ९९ रुपैयाँ नै लियो । तीन महिनासम्म उपभोक्ताबाट महँगो मूल्य असुल्यो र आज घाटामा गयो भन्दै विपदको समयमा मूल्य बढाउन मिल्छ ?' अध्यक्ष महर्जन प्रश्न गर्छन् ।

उनले भनेजस्तै निगमले मूल्य बढाउनुअघि उद्योग वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयबाट स्वीकृती लिने गर्दछ । यसर्थ सरकारले विपद्को समयमा नागरिक मरिरहँदा कुनै एक कम्पनीले घाटामा गएँ भनेर मूल्य बढाउन खोज्दा रोक्नुपर्नेमा महँगीलाई सरकारले नै प्रसय दिएको अध्यक्ष महर्जनको भनाइ छ ।

त्यसो त निगममा मूल्य स्थिरीकरण कोष पनि छ भन्ने धेरैलाई थाहा छैन । निगमले विपद्को समयमा मूल्य बढे पनि नेपालमा मूल्य नघटाउने व्यवस्था गर्न स्थिरीकरण कोष खडा गरेको थियो । तर, निगमले आयात निर्यातदेखि मूल्य सबैको तथ्यांक सार्वजनिक गरे पनि स्थिरीकरण कोषको पैसा कति छ भन्ने सार्वजनिक गर्ने गरेको छैन ।

‘कोषमा झण्डै १३ अर्ब रुपैयाँ रहेको जानकारीमा आए पनि न त त्यसको लेखा-जोखा सरकारले राखेको छ न त निगमले विपदमा खर्च नै गरेको छ,' उनी भन्छन्, 'यो त सरासर सरकार र निगमको दादागिरी नै हो ।’

विपदको समयमा निगमले पटक पटक पेट्रोलको भाउ बढाएको छ । भारतीय बजामा नै मूल्य बढेको कारण जनाउँदै आएको निगमले विपदमा प्रयोग गर्न खडा गरेको कोषको भने बेवास्ता गर्दै मूल्य बढाएको हो ।

यातायात व्यवसायी महासंघका अनुसार निषेधाज्ञाले देशभर करिब १० प्रतिशत मात्रै सवारी साधन चलेका छन् । सञ्चालन भएका पनि अत्यावश्यक मानिएका साधन छन् । पेट्रोल खपत गर्ने पनि अहिले एम्बुलेन्स, दमकललगायतका साधन नै हुन् । संकटको समयमा सरकारले नै त्यस्ता सवारीलाई पेट्रोलको मूल्यमा विशेष छुट दिनुपर्नेमा उल्टो निगमलाई मूल्य बढाउन स्वीकृती दिनु नै गलत काम भएको उपभोक्ताकर्मीको भनाइ छ ।

कोरोना संकटका बीच १७ पटक बढ्यो मूल्य

कोरोना संकटका कारण अधिकांश उद्योग व्यवसाय घाटामा जाँदा समेत सरकारलाई विभिन्न माध्यमबाट सहयोग गरिरहेका छन् । कसैले आर्थिक रूपमा त कसैले उत्पादनमा सहयोग पुर्‍याइरहेका छन् । तर सरकारी मातहतमा नै रहेर आफ्ना शेयर होल्डरलाई वार्षिक रूपमा राम्रै नाफा दिइरहेको निगमले भने कहरमा पनि नाफा बढाउन लागिपरेको छ ।

कोरोना कहरमा मात्रै निगमले १७ पटक पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य बढाएको छ । निगमका अनुसार २०७६ वैशाखदेखि अहिलेसम्म एक वर्षमा १७ पटक इन्धनको मूल्य समायोजन गरेको छ । वास्तवमा समायोजन भनेको अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा मूल्य घट्दा नेपालमा पनि घटाउने र बढ्दा बढाउने हो । तर निगमले समायोजनमा घटाउने काम भने विरलै गर्ने गरेको छ ।

यस्तो छ एक वर्षमा निगमले बढाएको पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य तालिका :