अर्थशास्त्रीको बजेट सुझावः लगानी प्रवर्द्धन र पूर्वाधार विकासमा जोड

A+ A A-

अर्थशास्त्रीले आगामी आर्थिक वर्षको बजेटले लगानी प्रवद्र्धन र पूर्वाधार विकासमा जोड दिनुपर्ने बताएका छन् । स्वदेशी लगानीकर्ताको मनोबल उच्च बनाएपछि मात्रै विदेशी लगानी आकर्षित हुने भएकोले बजेटको लक्ष्य यसैमा हुनुपर्ने उनीहरुको जोड छ ।

नेपाल आर्थिक संघले आगामी आवको बजेटका लागि सुझाव संकलन गर्ने क्रममा विज्ञले यस्तो सुझाव दिएका हुन् । कार्यक्रममा प्रा. शिवराज अधिकारी र संघका महासचिव गोपालप्रसाद तिवारीले संयुक्त कार्यपत्र प्रस्तुत गरेका थिए ।

कार्यपत्रमा विदेशी लगानीको अवस्था सन्तोषजनक नभएकोले अझै पनि कानुनी, नीतिगत, कार्यगत र प्रक्रियागत सुधार आवश्यक रहेको उल्लेख छ ।
यस्तै, लगानीका लागि स्वदेशी लगानीकर्ताले अझै पनि विभिन्न व्यवधान बेहोर्नुपरेकोले त्यसमा सुधार आवश्यक रहेको उल्लेख छ ।
राष्ट्रिय योजना आयोगका उपाध्यक्ष प्रा. पुष्पराज कँडेलले अर्थशास्त्रीबाट प्राप्त सुझावलाई आत्मसात् गरेर बजेटमा समावेश गरिने बताए । त्यस्तै, संघले सुझाव दिन केही ढिला गरेको उनको गुनासो छ ।

उपाध्यक्ष प्रा. कँडेलले निजी क्षेत्रको सहभागिताबिना आर्थिक विकास सम्भव नभएको भन्दै सरकार त्यही बाटोमा अगाडि बढेको बताए । आर्थिक विकासका लागि सरकारी लगानी बढाउनुपर्ने बाध्यता भए पनि स्रोतको अभावमा चाहेजति वृद्धि गर्न नसकिने बताए ।

‘अपेक्षित आर्थिक विकास हासिल गर्न सरकारी लगानी बढाउनुपर्नेछ । अहिले छुट्टयाएको बजेट पनि खर्च हुन सकिरहेको छैन । राजस्व असुलीले चालू खर्च मात्रै धान्ने अवस्था छ । दातृ निकायसँग पैसा माग्न गयो भने ‘तिमीहरुले बजेट खर्च गर्नै सकेका छैनौं, किन दिनु पैसा’ भन्ने प्रकारको कुरा गर्न थालेका छन् त्यसैले सरकारी खर्चलाई प्रभावकारी बनाउने र स्वदेशी तथा विदेशी लगानी प्रोत्साहन गर्नुपर्ने आवश्यकता छ,’ उपाध्यक्ष कँडेलले भने ।

सरकारले चालू आवको बजेटको मध्यावधि समीक्षामार्फत राजस्वको लक्ष्य १५ प्रतिशतले घटाएको छ । यो लक्ष्य प्राप्त हुनेमा पनि शंका नै रहेको उनले बताए । अहिलेको राजस्व रेमिट्यान्समा आधारित भएकोले कतिन्जेल दिगो हुन्छ भन्ने प्रश्न पनि रहेको प्रा. कँडेलको भनाइ छ ।

पूर्वअर्थमन्त्री शंकरप्रसाद कोइरालाले सरकारी लगानी वृद्धि गर्ने र तोकिएका विकास आयोजना समयमै सम्पन्न गर्नुपर्ने बताए । सरकारले एक तिहाइ लगानी गर्ने र बाँकी दुई तिहाइ लगानी निजी क्षेत्रले गर्ने भएकाले बजेटले निजी क्षेत्रलाई प्रोत्साहन हुने कार्यक्रम ल्याउनुपर्ने सुझाव दिए ।

राजस्व असुलीले चालू खर्च धान्नै ठिक्क हुने अवस्था आएको, आन्तरिक ऋण उठाउन अनुकूल अवस्था नभएको र विदेशी ऋण लिन पनि दाताका कपितय सर्त नेपालको सन्दर्भमा उचित नदेखिएकोले स्वदेशी र विदेशी लगानीकर्तालाई आकर्षित गर्नुको विकल्प नभएको कोइरालाले बताए । उनले सरकारले सुरु गरेको नीतिगत, प्रक्रियागत, कार्यगत र कानुनी सुधारलाई निरन्तरता दिनुपर्ने आवश्यकता रहेको उल्लेख गरे ।

सार्क चेम्बर अफ कमर्सका उपाध्यक्ष तथा नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघका पूर्वअध्यक्ष चण्डीराज ढकालले स्वदेशी लगानीकर्ताको मनोबल उच्च भएपछि मात्रै विदेशी लगानीकर्ता आउने भन्दै स्वदेशी लगानीकर्ता अनुकूल बजेट ल्याउन सुझाव दिए ।

अर्थशास्त्री डा. रमेश पौडेलले बितेका दुई दशकमा प्रत्येक्ष विदेशी लगानीको बढी चर्चा भएको भन्दै प्रत्यक्ष विदेशी लगानी नआउँदैमा आर्थिक विकास हुँदैन भन्ने निष्कर्षमा नपुग्न सुझाव दिए । प्रत्यक्ष विदेशी लगानी आएका कतिपय देशको आर्थिक विकास कमजोर रहेको र यस्तो लगानी कम आएका देशको आर्थिक वृद्धिदर पनि राम्रो भएकोले प्रत्यक्ष विदेशी लगानीलाई मात्रै अचुक अस्त्र मान्न नहुने उनको भनाइ छ ।

डा. पौडेलले प्रत्यक्ष विदेशी लगानी विकासको इन्जिन नभई विकासको लुब्रिकेन्ट मात्रै भएको धारणा राखे । उनले नेपालको प्रतिस्पर्धी क्षमता बढाउनुपर्ने, पूर्वाधार निर्माणमा जोड दिनुपर्ने, ऊर्जा तथा श्रमशक्ति विकासमा लगानी बढाउनुपर्ने, लगानीका लागि आवश्यक वित्तीय स्रोतको सहज उपलब्धता हुनुपर्ने जस्ता सुझाव दिए ।

प्राकृतिक स्रोत तथा वित्त आयोगका सचिव डा. वैकुण्ठ अर्यालले स्वदेशी लगानी पनि प्रतिबद्धताअनुसार नभएको अवस्थामा स्वदेशी र विदेशी लगानी आकर्षित गर्नु अहिलेको प्रमुख चुनौती रहेको बताए ।

व्यवस्थापन संघका पूर्वअध्यक्ष डा. सोम पुडासैनीले सरकारी बजेट खर्चलाई पहिलो प्राथमिकतामा राख्नुपर्ने बताए । सरकारले छुट्याएको बजेट नै खर्च नभएको अवस्थामा बजेटको स्रोत खोज्दै अन्यत्र भौंतारिनु उपयुक्त नभएको बताए ।

सेयर बजारसम्बन्धी जानकार दिलिप मुनकर्मीले पुँजीगत लाभकरको विषयलाई टुंगोमा पुर्याउन सके मात्रै लगानीकर्ता आकर्षित हुने बताए ।

संघका कार्यवाहक अध्यक्ष डा. भवानी ढुंगानाले आगामी आवको बजेटका लागि विज्ञबाट प्राप्त सुझावलाई संकलन गरेर अर्थमन्त्री डा. युवराज खतिवडालाई बुझाइने बताए ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, जेठ ८, २०७६ २२:३६