यिनले कसुर गरेकै हुन्, तर ओम्नी, सेक्युरिटी प्रेस र बालुवाटारकाे माटाे खाएजति हाेइन

यिनले कसुर गरेकै हुन्, तर ओम्नी, सेक्युरिटी प्रेस र बालुवाटारकाे माटाे खाएजति हाेइन

A+ A A-

अनेक मुद्रण एवं बिजुलीपत्रमा एउटा टीठलाग्दो दृश्य छ । दृश्यमा छन्, टीठ-सर्जक पाँच युवक र एक युवती । मुखमा मास्क लगाएका छन्, शिर छन् तिनका घोप्टा परेका । नूर गिरेका तिनका फुस्रा अनुहारमा मानौँ पछुतो र ग्लानिको क्लेशयुक्त भाव छताछुल्ल छ । तिनका समीपमा छन् पक्राउकारी प्रहरीहरू । ती पनि पक्राउ परेका जनको करुण कथा बुझेर र दारुण दशा देखेर मानौँ त्यसैत्यसै रनभुल्ल मुद्रामा छन् ।

कारण थाहा छैन, यो टीठलाग्दाे दृश्यमा कसुरदार एक युवक भने गयल परेका छन् ।

को हुन् यी हाजिर र गयल गरी टीठलाग्दा ६ जना युवक र एक युवती ? मुद्रण र बिजुलीपत्रहरू भन्छन्, 'यी हुन्- मोहम्मद सिद्दिक वर्ष २८, अखिलेशकुमार देव वर्ष ३१, फराज हुसेन वर्ष २९, सुभाषप्रसाद साह वर्ष २९, पल्लवी सिंह, वर्ष २७ र मोहम्मद साहिद, वर्ष अज्ञात । दृश्यमा उपस्थितहरूमध्ये को को हो, आलस्यमार्गी मुद्रण र बिजुलीपत्रहरू किटानीसाथ तिनको पहिचान खुलाउँदैनन् ।

यी उमेरदार दुःखीजन, जो लाजमर्नु फन्दामा परेका छन्, आखिर के हो यिनको कसुर ? मुद्रण एवं बिजुलीपत्रहरू भन्छन्- यिनको कसुर हो, अङ्क फेर्नु र किर्तेकर्म गर्नु । बालुवाटारको माटो खान अङ्क फेर्ने र किर्तेकर्म गर्ने छट्टु यी होइनन् । गोकर्णको वन खान अङ्क फेर्ने किर्तेकर्म गर्ने अगस्ती यी होइनन् । ओम्नीपथमा कमिसन खान अङ्क फेर्ने र किर्तेकर्म गर्ने फटाहा यी होइनन् । सेक्युरिटी प्रेसको माम्लोमा अङ्क फेर्ने र किर्तेकर्म गर्ने धूर्त यी होइनन् । जो जसले यी यावत् किर्तेकर्म गरे, ती सब उपरवाले ठूलाठालु हुन् । ती पहुँचवाल हुन् । ती पावरदार हुन् । ती सब पक्राउ र दण्डले छुन नसक्ने स्वेच्छाचारी ख्वामित्हरू हुन् ।

यी निम्छरा सात मनुवाको कसुर सार्वजनिक माटो भक्षण वा भ्रष्टाचारको द्रव्य-भक्षण किमार्थ होइन । यिनको कसुर हो- प्रतिष्ठा र पैसा एवं सुख र ऐसआरामको खोजीमा शैक्षिक लब्धाङ्क फेर्नु र किर्तेकर्म गर्नु । पैसा र प्रतिष्ठाको मुहान मानिने मेडिकल डाक्टरीको मोहले यी युवालाई अफिमले झैं लठ्ठ्यायो । र, बंग्लादेश वा अन्यत्र एमबीबीएस पढ्ने रहरले यिनलाई हुनुसम्म उखर्माउलो भयो । दुर्भाग्यवश, एसएलसी र प्लस टुको यिनको लब्धाङ्क एमबीबीएस अध्ययनको लौहद्वारमा प्रवेश गर्न पर्याप्त भएन । अब गर्ने के ? अब निशाचरी जुक्तिले सम्भव भए लब्धाङ्क फेर्ने र किर्ते लब्धाङ्कको घोडा चढेर एमबीबीएसको द्वारमा लुसुक्क छिर्ने ।

छिर्न त छिर्ने तर यो निशाचारी दुई नम्बरी जुक्ति सम्भव हुने कसरी हो ?

बंग्लादेशमा एमबीबीएस पढ्न जीपीए (ग्रेड प्वाइन्ट एभरेज) नामको मानकीय तराजुमा तौलिँइदा अङ्कीय ल्याकत पुग्नुपर्ने रहेछ । जीपीएको माने रहेछ लब्धाङ्कमा हुनुपर्ने न्यूनतम अङ्क । अर्थात् यताको चल्तीको भाषामा डिस्टिङसनभन्दा माथि । जीपीएमा कडिकडाउ विषयगत प्राथमिकता पनि रहेछ । अर्थात् एसएलसीमा अँग्रेजी, गणित र विज्ञानमा अब्बल अङ्क हुनैपर्ने । र, प्लस टुमा पनि भौतिक, रासायनिक र जीवविज्ञनमा दह्रो अङ्क हुनैपर्ने । युवाहरूका देह नेपालमा छन्, चित्त दुर्दम आकांक्षाका पखेटा चाल्दै बेग मागेर बंग्लादेश पुगिसके । लब्धाङ्कमा जीपीएको दुःख छ । जीपीएका पनि दुई खुट्किला छन्, दुईटा शर्त छन् । लब्धाङ्कमा जीपीए सात भए निजी मेडिकल कजेलमा भर्ना हुन पाइने, जीपीए आठ भए सरकारी मेडिकल कजेलमा लुसुक्क छिर्न पाइने । निजी हेरी सरकारी मेडिकल कलेज त गाँठ्ठे, कतिकति सस्तो !

बालकृष्ण समरचित पद्यको एक हरफ भन्छ- तँ चिता म पुर्‍याउँछु, कि चितामा पुर्‍याउँछु । नभन्दै युवाहरूले चिताएको पुर्‍याइदिने किर्ते कारखानाका एक स्वामी फेला परे- मिस्टर अरुण चौधरी । यी चौधरीको किर्ते कारखानाको नाम रहेछ- ज्योतिदीप इन्टरनेसनल कन्सल्टेन्सी, थलो बागबजार । यिनको धन्दा रहेछ- किर्तेकर्मको जादूद्वारा जीपीए पुग्ने गरी लब्धाङ्कमा हेरफेर गरिदिनु ।

यो किर्तेकर्मबापत चौधरीसाहेब आफ्नाे श्रम र सीपको प्रकृति र मात्रा हेरी दस हजारदेखि एक लाख थैलो झ्याप्प असुल्दा रहेछन् । डाक्टरीको स्वप्न-संसारमा विचरण गरिरहेका युवाहरूलाई किर्तेविद् चौधरीले आवश्यकता हेरी दुई थरी किर्तेकर्म गरिदिएछन् । कसैको लब्धाङ्कपत्रको अङ्क साटफेर गरी जीपीए मिलाइदिएछन् । कसैको त नाम, जन्ममिति र सिम्बोल नम्बरसमेत परिवर्तन गरी नयाँ लब्धाङ्कपत्र सिर्जना गरिदिएछन् । चाखलाग्दो कुरा, एसएलसीमा एक युवकको नेपालीमा ८६ र विज्ञानमा ४६ नम्बर आएको रहेछ । धूर्तमति चौधरीको पालो नेपाली र विज्ञानको नम्बर साटफेर गरी ट्याक्क जीपीए मिलाइदिएछन् ।

बस्, डाक्टरीको रङ्गीन आकांक्षाका पखेटा चाल्दै बेग मागेर एमबीबीएस पढ्न जाने युवाहरूको मार्ग अब प्रशस्त भयो । र, उमङ्गले फुरुङ्ग हुँदै ती कोही उडे बंग्लादेशतिर, एकजनाले चीनको बाटो ततायो । पाँच वर्षपछि एमबीबीएसको प्रमाणपत्र बोकेर संसारै जिते झैं पुलकित र गौरवान्वित हुँदै ती स्वदेश फर्केर डाक्टरी जागिरमा लागे । तिनको सबै कुरा ठीकठाक चल्दै थियो । नामको ठाउँमा कति राम्रो नाम थियो- डाक्टर फलानो ! गर्नलाई बिरामीको सेवा थियो, तृष्णाको झोली भर्नलाई सुस्वादु मेवा थियो ।

यसबीच कसैले सीआइबी उर्फ केन्द्रीय अनुसन्धान ब्यूरोमा झोसपोल गर्‍यो- श्रीमान्, कोही सात युवा किर्तेकर्मका कसुरदार छन्, झटपट तिनको खोजी र अनुसन्धान गरी किर्तेकर्म बदर एवं उचित दण्डसजाय गरिपाऊँ । पेशेवर शिकारी सीआइबीले मुर्गा फेला पार्‍यो, तिनलाई पक्राउ गर्‍यो, हिरासतमा राख्यो र थाल्यो कडा केरकार गर्न । मुर्गाहरू गले । र, निहरमुन्टी न हुँदै तिनले भने- सर, निशाचार मिस्टर अरुण चौधरीको दुई नम्बरी कला र कृपाले गर्दाहुँदी......।

सीआइबीले राष्ट्रिय परीक्षा बोर्डसँग प्रमाणपत्रका अभिलेख माग्यो । भिँडाएर हेर्दा युवाहरूको किर्तेकर्मको पोल खुल्यो । र, अब यी उपद्र्याहा र दुखिया युवाहरू अदालती फैसलाको पर्खाइमा छन् । अदालतले किर्तेकर्मको फत्तुर सदर गरे यी दुखियाहरूको हरिबिजोक हुनेछ । यिनका डिग्री चेट् हुनेछन्, यिनका नाक चेट हुनेछन् । अनि यिनलाई हुने के हो ?

अनि यिनलाई हुने जे हो, मानवीय दृष्टिले त्यो अत्यन्तै जटिल र कारुणिक छ । रुढ परम्परागत सोच र सरलीकृत एवं सपाट न्यायविधिका दृष्टिले यी युवा अपराधी ठहरिने छन् । एसएलसी र प्लस टुका किर्ते प्रमाणपत्र झैं यिनका एमबीबीएसका प्रमाणपत्र पनि शायद किर्ते ठहरिनेछन् । र, यिनका जीवनको अवस्था, दिशा र गति बुझिनसक्नु विभ्रमको भुमरीमा फस्ने छ ।

यी युवाहरूको किर्तेकर्मको प्रतिरक्षा गर्नु मेरो वैचारिक धर्म किमार्थ होइन । तर, यिनका एमबीबीएसका प्रमाणपत्र र यिनको चिकित्सकीय सेवाले केही अपरम्परित प्रश्नका उत्तरहरू मागेका छन् । यी प्रश्न शिक्षाशास्त्र, न्यायशास्त्र वा अज्ञातशास्त्र केमा पर्छन् म जान्दिनँ । म केवल यत्ति जान्दछु- यी प्रश्नको मानवीय उत्तर दिन नसके हाम्रो शिक्षा प्रणाली र अदालत विवेक, संवेदना र करुणाशून्य यातनाशाला ठहरिने छन् ।

यी प्रश्नहरू चर्को चित्कारका साथ उठिरहेछन्ः

१. यी युवाहरूको एसएलसी र प्लस टुको लब्धाङ्क निम्छरो देखियो, कुरा साँचो हो । तर यिनै निम्छराहरूले एमबीबीएसजस्तो जटिल र कठिन पाठ्यक्रम पारङ्कत गरे त । यो कसरी सम्भव भयो ? के पठनपाठनको वातारण र विधि रुढ, अरुचिकर र असिर्जनात्मक हुनाले यी युवाले एसएलसी र प्लस टुमा कम लब्धाङ्क प्राप्त गरेका हुन् ? कि अल्लारे स्वभावका अलमस्त र अल्छी हुनाले ?

२. यी युवाहरूको किर्तेकर्मउपर फैसला सुनाउनुअघि अदालतले मेडिकल काउन्सिलद्वारा यिनको एमबीबीएसको योग्यताको परीक्षण गराउँछ ? परीक्षणमा यी खरो उत्रिए यिनको भावी नियतिउपर अदालतको फैसला के हुन्छ ?

३. यी युवाहरूले आफ्नाे ज्ञान, सीप र साधनाद्वारा थुप्रै बिरामीहरूलाई आरोग्य प्रदान गरेका होलान् । अदालतले किर्तेकर्मी ठहर गरी यिनको एमबीबीएस बदर गरे बिरामीहरूले यिनबाट प्राप्त गरेको आरोग्य के हुन्छ ? के त्यो पनि बदर हुन्छ ? अनि यिनले उपचार गरेका ती बिरामी के हुन्छन् ? के ती आरोग्यच्यूत भई मर्छन् ?

४. अदालतद्वारा किर्ते करार गरी एसएलसी र प्लस टुका लब्धाङ्कसँगै एमबीबीएस पनि खारेज गरिए यी युवाको दसाैं लाख रकमको लगानी, कष्टसाध्य यत्नको लगानी र आधा दशक आयुको लगानी पनि खारेजै हुन्छ ?

५. समय-रेखामा यी युवाको शैक्षिक अभ्यास र जीवन अब कुन बिन्दुबाट सुरु हुन्छ ? एसएसली खारेजीको बिन्दुबाट ? यसको अर्थ सदाचार र न्यायको नाममा राज्यले यी युवाको आठ-नौ वर्षको जीवन, कडा यत्नद्वारा आर्जित ज्ञान, सीप र अनुभव पनि शून्यमा शून्य सरी बिलाइदिन्छ ? बिलाइदिन्छ भने, गाँठ्ठे, यो कस्तो राज्य हो ?

(लेखक खगेन्द्र संग्राैलाले शिलापत्रका लागि लेखेका अन्य लेख पढ्न यहाँ क्लिक गर्नुहाेस्- खगेन्द्र संग्राैलाका लेखहरू)

प्रकाशित मिति: बिहीबार, वैशाख २३, २०७८ ०६:५५