'नेपालकाे स्वास्थ्य प्रणालीले धान्नै नसक्ने स्थिति बन्याे, जनता बचाउन अन्तर्राष्ट्रिय समुदाय गुहाराैँ’

'नेपालकाे स्वास्थ्य प्रणालीले धान्नै नसक्ने स्थिति बन्याे, जनता बचाउन अन्तर्राष्ट्रिय समुदाय गुहाराैँ’

A+ A A-

कोरोना महामारीको दोस्रो लहर द्रुत गतिमा चलिरहँदा अहिले खासगरी सार्कक्षेत्रका विभिन्न राष्ट्रमध्ये संसारको आँखा भारतमा छ । जनसंख्या र देशको आकारकाे हिसाबले संसारको ध्यान त्यता गएको हाे । तर, नेपालको संकट पनि भारतको भन्दा कम आँक्न मिल्दैन । किनकि काेराेना संक्रमणको वेगलाई हेर्ने हो भने भारतमा भन्दा हाम्रोमा अवस्था अझ जटिल छ ।

भारतमा संख्याको हिसाबले धेरै देखिएको मात्र हो । हाम्रोमा दैनिक ७ हजार संक्रमित हुनु र भारतमा ४ लाख हुनु उस्तै हो । दैनिक ५५ जनाको मृत्यु हुनुलाई हामीले सामान्य रूपमा लिनु हुँदैन । अर्थतन्त्रको हिसाबले सम्पन्न भएर पनि भारतले यो महामारीको त्यत्रो पीडा भोग्नुपरेको छ । हाम्रोमा केही दिन यस्तै स्थिति रह्यो भने झन् के होला ?

त्यसैले भारतजस्तो देशले त यो महामारीमा जनताको ज्यान जोगाउन सकेको छैन र अहिले त्यस्तो हाल ब्यहोर्नुपरिरहेको स्थिति छ भने नेपालमा सरकार चुप लागेर बस्ने बेला अब छैन ।

अब अन्तर्राष्ट्रिय समुदायसँग गुहार माग्ने बेला भइसक्यो । मद्दत माग्नुपर्छ पनि । भारतलाई अमेरिका, बेलायतबाट अक्सिजन आउन थालेको छ । आउनु पनि पर्छ । यो विश्वको समस्या हो । एउटा देशलाई समस्या पर्दा अर्को देशले टुलुटुलु हेरेर बस्ने कुरा हुँदैन । अहिले हामी पनि भारतकै जस्तो विपद् ब्यहाेरिरहेका छौँ । त्यस्तै अप्ठ्यारोमा परेका छौँ ।

स्रोत साधनले भ्याउँदैन भनेर सरकारले नै भनिसकेको छ । सरकारले अब अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलाई डाक्नुपर्‍यो । बढाइचढाइ गरेर हुँदै नभएको समस्या पो देखाउनु भएन । जे देखिएको छ, त्यो अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलाई भन्न सरकारले लाज मान्नु पर्दैन । जुन परिस्थितिमा गुज्रेका छौँ, यसलाई रोक्नै पर्‍यो । नत्र बिजोग हुन्छ ।

कोरोना भाइरसको संक्रमण रोक्ने स्टेप दुईवटा हुन् । एउटा संक्रमणको विस्तारलाई रोक्नुपर्छ । संक्रमणको विस्तारलाई रोक्ने भनेको सीमाको व्यवस्थापन गर्ने हो । धेरै आयातीत केस छन् । यसको तत्काल व्यवस्थापन गर्नुपर्छ । सीमामा सबै नेपालीको निगरानी हुनुपर्छ । परीक्षण, क्वारेन्टाइनको व्यवस्था हुनुपर्‍यो । नाकामा स्क्रिनिङ नगरेसम्म समुदायमा घुलमिल हुन दिनु भएन ।

अर्को भनेको संक्रमितको व्यवस्थापन हो । संक्रमित भएकाहरूबाट नै संक्रमण फैलिने हो । सबै मापदण्ड मिल्छ भने घरमै राख्न सकिन्छ । तर, पापदण्ड पालना गर्न सकिँदैन भने संस्थागत आइसोलेसनको व्यवस्था हुनुपर्‍यो । धेरैभन्दा धेरै परीक्षण गर्नु आवश्यक छ । जति पहिचान गर्न सकियो, त्यति सुरक्षित भइने हो । अहिलेको स्थितिमा परीक्षण हुन सकेको छैन, परीक्षण नि:शुल्क गरेर यसको दायरा बढाउनुपर्‍यो । निजीमा परीक्षण गराएर कति नेपालीले शुल्क तिर्न सक्छन् र ? सबै वर्गका नागरिकले परीक्षण गर्न सक्ने स्थितिको निर्माण हुनुपर्‍यो ।

अब अन्तर्राष्ट्रिय समुदायसँग गुहार माग्ने बेला भइसक्यो । मद्दत माग्नुपर्छ पनि । भारतलाई अमेरिका, बेलायतबाट अक्सिजन आउन थालेको छ । आउनु पनि पर्छ । यो विश्वको समस्या हो । एउटा देशलाई समस्या पर्दा अर्को देशले टुलुटुलु हेरेर बस्ने कुरा हुँदैन ।

संक्रमितको स्वास्थ्यको व्यवस्थापन महत्त्वपूर्ण विषय हो । कोभिडका बिरामीका लागि कोभिड अस्पताल नै हुनुपर्छ । सबै रोगका बिरामी मिसमास गरियो भने थप जटिल हुन्छ । सरकारी, निजी, नयाँ जस्तो हस्पिटल होस्, कोभिडका बिरामीका लागि छुट्टै हुनुपर्छ । अहिलेको संरचनाले पुगेको छैन । संरचना पनि थप गर्नुपर्छ । थप्ने भनेको प्रधानामन्त्रीले शिलान्यास गरेर होइन । अहिले भइरहेका संरचनालाई अस्पतालमा रुपान्तरण गर्ने हो ।

निजीक्षेत्रका पार्टी प्यालेस, स्कुल, कलेज, होटललाई रातारात अस्पताल बनाउन सकिन्छ । यो काम केन्द्र, प्रदेश र स्थानीय सरकारको हो भनेर एकले अर्कोलाई पन्छाउने होइन । तीनै तहका सरकारको बीचमा कामको विभाजन त हुन्छ तर विभाजन भनेको जिम्मेवारी पन्छाउने होइन । स्थानीयले यो गर्ने प्रदेशले केन्द्रले यो यो गर्ने भनेर कामको विभाजन गर्ने हो । यो समयमा व्यक्ति समुदाय सबैको भूमिका उत्तिकै आवश्यक छ ।

यतिखेर को सरकारी, को गैरसरकारी, राष्ट्रिय संकटमा सबै एकै ठाउँमा आउनुपर्छ । कसैको विरोध र कसैको समर्थन गर्ने समय यो होइन । तर, कमीकमजोरीलाई ल्याउनु पनि पर्छ । कमजोरीलाई भूमिगत गराउन मिल्दैन । कमजोरी देखायो भने विरोध गरेको भनिन्छ, त्यो होइन ।

दोस्रो विश्वयुद्धताका स्वभियत संघले मेडिकलका अन्तिम वर्षका विद्यार्थीलाई डाक्टरको सर्टिफिकेट दिँदै फ्रन्टलाइनमा पठाएको थियो । नर्सहरूलाई पनि यसैगरी खटाउन सकिन्छ । यो संकट हो । जसले जे गर्न सकिन्छ, त्यो गर्ने हो ।

अहिले जनशक्ति कम भए भोलेन्टियर खटाउनुपर्छ । जनशक्ति भनेको स्वास्थ्यकर्मी मात्र होइन । जस्तै: अहिले एम्बुलेन्स चाहियो, त्यो एम्बुलेन्स लेखिएको ब्रान्ड नै चाहिन्छ भन्ने छैन । चालकलाई तालिम दिएर घरघरमा, ग्यारेजग्यारेजमा थन्क्याएर राखिएका सवारीसाधनलाई प्रयोग गर्न सकिन्छ । महामारीमा जुनसुकै सवारीसाधनले पनि एम्बुलेन्सको काम गर्न सक्छ । जसले अस्पताल पुर्‍याउँछ, त्यही एम्बुलेन्स हो ।

प्रत्येक वडामा एउटा एम्बुलेन्स रिजर्भ राख्नुपर्छ । सामाजिक संघसंस्था छन्, तिनलाई पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ । हामीसँग भएका सबै स्रोत साधन र जनशक्तिलाई अधिक प्रयोग गर्न सक्यौँ भने कोही पनि मानिस अस्पतालमा बेड नपाएर ज्यान गुमाउने अवस्था आउँदैन ।

यो महासंकटको समयमा सुविधासम्पन्न अस्पताल नागरिकले खोजेको पनि होइन । आवश्यक पर्दा अक्सिजन लगाउने र आईसीयूसम्म जान सकिने अवस्था सिर्जना भयो भने पुग्छ । यदि गाह्रो भयो भने तत्काल अर्को अस्पतालमा रिफर गर्न एम्बुलेन्सको व्यवस्था भयो भने पुग्छ । यति व्यवस्था गर्न सकियो भने धेरै संक्रमितलाई सामान्य उपचारले पुग्छ ।

(शिलापत्रकर्मी दिनेश गौतमसँगको कुराकानीमा आधारित )

प्रकाशित मिति: बुधबार, वैशाख २२, २०७८ १७:१४