युवालाई धनेको चुनौती, बने उदाहरणीय कृषक

A+ A A-

वरिपरि घना जंगल र डाँडामा एउटा चिटिक्क परेको घर । घरको बाहिरी भित्तामा लेखिएको छ, ‘प्राण जाए प्रभु वचन नजाए, रघु कुल सदा चलिआए ।’

घरवरिपरि फलफूल र तरकारी बारीकोे हराभराले देखाएको सौन्दर्य । बझाङको दुर्गाथली गाउँपालिका–३ स्थित बिजाडा गाउँमा बस्ने ७२ वर्षीय धने रोकायाको फलफूल तथा तरकारी बारीमा देखिएको दृश्य हो यो । उनी गाउँको मात्र नभएर जिल्लाकै नमुना किसान हुन् ।

धने रोकायाले १५ वर्ष भारतका विभिन्न ठाउँमा चौकीदारी र भाँडा माझेरै भए पनि बिरुवाको कलमी गर्ने काम सिकेर घर फर्किए ।

पाखो जमिनमा तरकारी र फलफूल फलाउने उनको सपना सजिलै पूरा हुने कुनै छाँटकाँट थिएन । तर, मिहिनेतीले एक दिन अवश्य सफलता दिलाउँछ भनेझैं उनको निरन्तरको परिश्रम सार्थक बन्यो ।

खाने मुखलाई जुँगाले छेक्दैन भनेझैं बुढ्यौलीले छोए पनि उनी काम गर्न कुनै युवाभन्दा कम छैनन् ।

अहिले रोकायाले १२ रोपनी जमिनमा स्वदेशी र विदेशी जातका फलफूल र तरकारी लगाएका छन् । फलफूलमा जापनिज नासपाती, काँकड किल्या नासपाती, गोला नासपाती, गडमेल नासपाती, आलुबखडा, काबिल आरु, खुरपानी, चेरी, लप्सी, दाँते ओखर, कागती, अंगुर, चियापत्ती र अमिलो छन् । त्यस्तै, ताङ्खुवा रायो, चुकुन्दर, पालुंगो, बकुल्ला, बेथे, भोटे लसुन, परिङ्गाल लसुनलगायतका तरकारी छन् ।

त्यस्तै, अकबरे खुर्सानी, भक्तपुरे काँक्रा, मेथी, धनियाँ र मूला पनि उनको बारीमा छन् ।

विदेशबाट बेर्ना ल्याएर गाउँमा खेती

बझाङमा घरवरपर रुखविरुवा भए अनिष्ट हुन्छ भन्ने मान्यता छ । तर, रोकायाले फलफूल तथा तरकारीका लागि देश–विदेश धाए । उनले भारतको सिम्ला, निरुवा, नैनी ताल, कुमाउ, गडुवाल, कसेलेकलगायतका स्थानमा पुगेर फलफूलका बेर्ना ल्याएर रोपे । बिरुवाको कलमी गर्ने सिप सिके ।

उनले कास्कीबाट ताङ्खुवा रायो र ललितपुरबाट लप्सी ल्याए । अझै पनि उनी बदामको खेती गर्न चाहन्छन् । मर्नुअघि रुखवाला बदामको खेती गर्ने उनको सपना छ ।

आँगनमै आउँछन् तरकारी र फलफूल किन्नेहरु

फलफूल तथा तरकारी खेतीले ढाकिएको धने रोकायाको घरमा छिर्दा हुरुक्क नहुने कमै होलान् । हेर्नै पनि आएकाहरु केही न केही किनेरै लग्छन् । लगभग सडक पनि रोकायाकै घर नजिक पुग्न लागेको छ । दैनिक १२ जनाले रोकायाको बारीमा अवलोकन गर्ने गरेका छन् । वार्षिक १ लाख बढी आम्दानी हुने गरेको उनी बताउँछन् । दुई छोरामध्ये एक छोराले व्यापार गरिरहेकाले त्यहाँबाट पनि फलफूल तथा तरकारी निर्यात हुने गरेको छ ।

त्यो ठाउँमा कृषक हुन सजिलो छैन

भिरालो जमिन, पानीको हाहाकार र मलिलो माटो नभएको ठाउँमा खेती गर्नु सामान्य कृषकका लागि धेरै चुनौती भएको रोकाया बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘मैले आधा घण्टाको बाटो हिँडेर गाग्रीमा बोक्दै बेर्ना उब्जाएँ । यहाँ यति धेरै मिहिनेत कसैले गर्दैनन् । मैले भेडा बसालेका ठाउँबाट मल बोकेर ल्याएँ । यति राम्रो उब्जनी होला त सोचेको थिइनँ । परिश्रमको फल पाउँदा सन्तुष्ट नै छु ।’

उनी पानीकै लागि आधा घण्टाको बाटो हिँड्न बाध्य छन् । टाढाबाट ल्याएको पानीलाई ट्यांकीमा जम्मा गरी बेर्नालाई बिहान बेलुका दिने गरेका छन् । आफ्नो काममा छोराले पनि वास्ता नगरेको रोकाया बताउँछन् ।

जिन्दगीका कथैकथा

सानैमा बाआमा गुमाए धने रोकायाले । उनी जेठा छोरा हुन् । भाइहरुलाई जुनसुकै पनि हालतमा पढाउनुपर्छ भन्ने उनको मान्यता थियो । उनले आफू १५ वर्ष भारत बसेर भाइहरुलाई पढाए पनि । दुई–तीन परिवार भएकाले रोकायाको गाउँमा पहुँच छैन । उनले १६ वर्षमा बिहे गरे । अज्ञात समूहबाट श्रीमतीको अपहरण गरी बलात्कार गरे हत्या भयो । त्यतिबेला उनी भारतमा थिए ।

भारतबाट घर आउन खर्च थिएन । दुई तोला सुन थियो साथमा । भारतको सिम्लामा आफन्तसँग पैसा ऋण मागेर घर फर्किंदै थिए । बाटोमै उनको पैसा र लुगाकपडा चोरी भयो । रोकायालाई आत्महत्या गर्ने हुटहुटी आयो । तर, उनी मर्न सकेनन् । उनी ६ दिन लगाएर हिँड्दै नेपालको कञ्चनपुर पुगे । कञ्चनपुरबाट फेरि हिँडेर बझाङ पुग्दा उनी शिथिल भइसकेका थिए ।

केही समयपछि उनले सालीसँग विवाह गरे । त्यसपछि घर छोडेर जान उनको मनले दिएन । दुवै बूढाबूढीले सुखदःुख गरेर घरबार दरबारजस्तै बनाए ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, जेठ ६, २०७६ ०३:५४