कोरोनासँगै यस्ता मिथ्या सूचनाबाट बच्नुहाेस्

A+ A A-

१० वर्षअघि रिलिज भएको मेडिकल थ्रिलर मुभि कन्टेजन (Contagion) सन् २००९ को फ्लू आउटब्रेकको बारेमा थियो । फिल्मको कथा लेखेका स्कट बर्न्सले त्यो बेला नै कोरोनाजस्तै घातक भाइरस एमईबी–वानको परिकल्पना गरेका थिए । स्टिभन सोडरवर्घले निर्देशन गरेको यो चलचित्रमा संसारभर एमईभी प्रकोपले मान्छे मरिरहेका बेला कतिपय मानिस त्यो परिस्थितिको फाइदा लुटिरहेको देखाइएको छ । त्यस्ता मानिसको प्रतिनिधिका रूपमा एलन नामको पात्रलाई प्रस्तुत गरिएको छ, जो झण्डै १० मिलियन फलोअर्स भएको ब्लगर हुन्छ ।

महामारीमा मानिसहरू ज्यान जोगाउन भौतारिरहेका बेला एलनले एमईभीको औषधि पाइएको दाबी गर्दै एक फार्मेसीसँग मिलेर पैसा कमाउने र फलोअर्स पनि बढाउने युक्ति निकाल्छ । उसको यो चाल धेरै समयसम्म कसैले बुझ्दैनन् । जब उसलाई प्रहरीले पक्राउ गर्छ, तब मात्र उसले स्वीकार गर्छ, ‘मैले फार्मेसीसँग मिलेर पैसाका लागि छल गरेँ ।’ उसको यो बदमासीका कारण लाखौं स्वस्थ मानिस पनि भाइरसको सिकार हुन्छन् । धेरै मानिस मृत्युको मुखमा पुग्छन् ।

यो चलचित्र हलमा देखाइएको १० वर्षपछि संसार एमईभीजस्तै खतरनाक भाइरसविरुद्ध युद्धरत छ । केही सातायता बेगसँग फैलिरहेको कोरानाका कारण नेपालको संघीय राजधानी काठमाडौंसहित विभिन्न जिल्लामा निषेधाज्ञा, कतैकतै लकडाउन गर्नुपरेको छ ।

एम्बुलेन्सदेखि अस्पतालमा बेड, आइसीयू, भेन्टिलेटर, अक्सिजनसम्मको अभाव छ । यो मानवीय संकटको घडीमा नेपालमा पनि एलनजस्ता पात्र देखिएका छन् । कसैले व्यापारकै लागि कोरोना ठीक गर्ने औषधि भन्दै आफ्ना उत्पादनको प्रचार गरिरहेका छन् भने फलोअर्स बढाउने उद्देश्यले अन्दाजको भरमा खानेकुराहरूबारे रायसहितका फेसबुक पोस्ट, ट्वीट गरिरहेका छन् । त्यो पत्याएर समाजमा गनेमानेकै मानिसले शेयर गरिरहेका छन् ।

आफूलाई ज्योतिषी बताउने आचार्य पण्डित उर्फ पुष्कर खतिवडा कोरोना निको पार्ने औषधि बनाएको दाबी गर्दै हिजो फेसबुक लाइभमा आए । औषधि लिन चाहनेहरूले सिधै आफूलाई फोन गर्नसक्ने भन्दै उनले नम्बरसमेत दिएका छन् । भिडियोको कमेन्ट बक्समा कतिपयले ‘अति राम्रो’ भन्दै उनको तारिफ गरेका छन् । अन्य केही फेसबुक पेजमा यी ज्योतिषीको भिडियो पोस्ट गरिएको छ ।

बायोमा ‘समाजमा फैलाइएका झुट, भ्रमबाट नेपालीलाई बचाउनुपर्छ’ भनी लेखिएको अम्रित आर्य नामको फेसबुक पेजबाट पनि उक्त भिडियो लाइभ भएको देखिन्छ । शीर्षक लेखिएको छ, ‘कोरोनाको औषधि बनाएर निको पारेका गुरु एक्कासि आए आक्रोशमा, नेपालभरिका कोरोना रोगी मलाई देऊ, म उपचार गर्छु, सरकार तँ भ्रष्टाचार गरेरै बस् ।’ यही भिडियोलाई केही युट्युब च्यानलले चोरचार गरेर अपलोड गरेका छन् ।

कोरोनाको औषधि बनाएको दाबी गर्ने खतिवडाको फेसबुकमा राखेको दुईमध्ये नेपाल टेलिकमको नम्बर अफ छ । ९८०७९६०४६८ मा पनि धेरै पटक कल गरेपछि मात्र फोन उठ्यो । औषधिबारे सोध्दा उनले मैतीदेवीछेउको सेतोपुल आउनू भने । औषधि निशुल्क हुने र यसले कोरोना निको हुने दाबी गरे ।

कटु सत्य के हो भने कोरोनाको औषधि नबनेका कारण शक्तिराष्ट्र अमेरिकासहित विश्वका धेरै देशले ठूलै मानवीय क्षति बेहोर्नुपरेको छ । यी कथित ज्याेतिषीले चर्चित हुन वा फलोअर्स बढाउनकै लागि औषधिको दाबी गरेको देखिन्छ । आफूलाई गुरु भन्न रुचाउने खतिवडाले भिडियोमा ‘चोर’ शब्दको प्रयोग गरेका छन् । उनले दिएको नम्बरमा फोन गर्दा हत्तपत्त उठाउँदैनन् । उठाइहाले धेरै बोल्न खोज्दैनन् । ‘मैतीदेवी आउनुहोला, थप कुरा त्यतै बुझ्नु’ भनेर फोन राखिहाल्छन् ।

०००

यस्तै अर्को एक सूचना अहिले फेसबुक र ट्विटर प्रयोगकर्ताहरूमाझ शेयर भइरहेको छ, जहाँ दाबी गरिएको छ, ‘कपुर, ल्वाङ, ज्वानो, निलगिरीको सहयोगमा अक्सिजन लेभल बढाउन सकिन्छ ।’

अस्पतालहरूमा अक्सिनको अभाव छ । यही बेला घरमै अक्सिजन बनाउन सकिने खालको सूचना पाएपछि कतिपय मानिसले त्यसको तथ्य नबुझी धमाधम शेयर गरिरहेका छन् ।

जनस्वास्थ्यविद् सुजन मरहट्ठा यस्ता दाबी अप्रमाणित रहेको बताउँछन् । ‘माथिका केही खानेकुरा रोगप्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउन प्रयोगमा आउन सक्छन् तर शरीरमा अक्सिन लेभल नै बढाउँछ भन्नुचाहिँ असत्य र अप्रमाणित कुरा हो’, उनले शिलापत्रसँग भने ।

फेसबुक, ट्विटरलगायतमा कोरोनाको औषधि भन्दै प्रचार गरिएका कुराप्रति विश्वास नगर्न र चिकित्सकको सुझावअनुसार खानपानमा ध्यान दिन उनी सुझाउँछन् । ‘सामाजिक सञ्जालमा कोरोनासँग सम्बन्धित भ्रामक, असत्य र अप्रमाणित पोस्टहरू सेयर भइरहेको देख्छु । समाजलाई जोखिमतिर लग्न खोज्नेहरूलाई म आग्रह गर्न चाहन्छु, क्षणिक फाइदा हेरेर लाखौं मानिसको स्वास्थ्यमा खेलवाड नगरिदिनुहोस् ।’

उनका अनुसार कोरोनाको औषधि नभएकै कारण भ्याक्सिनको साहारामा एन्टीबडी बनाएर भाइरसलाई निरुत्साहित गर्ने प्रयास भइरहेको हो । ‘कोरोना भाइरस तीव्र गतिमा म्युटेन्ट भइरहेको छ । यसले मानव शरीरको सेलमा गएर असर गर्छ’, उनले भने, ‘यसको औषधि पनि बनिनसकेकाले भ्याक्सिनको विकास गरिएको हो ।’ चिकित्सकको सुझावअनुसार रोगसँग लड्ने शक्ति प्रदान गर्ने खालका खानेकुरा खान, दैनिक व्यायाम गर्न उनी सुझाव दिन्छन् ।

उसो त, प्रधानमन्त्री केपी ओलीले नै छद्य विज्ञानको साहारामा अप्रमाणित तर्क गर्ने गरेका छन्, ‘बेसार पानी खाने, हाच्छ्युँ साच्छ्युँ गरेर कोरोना उडाइदिने ।’ जनस्वास्थ्यका जानकारहरू प्रधानमन्त्रीको यसखाले अभिव्यक्तिको नकारात्मक असर नागरिकमा परेकाे हुनसक्ने बताउँछन् । उनीहरूका अनुसार अप्रमाणित नै भए पनि प्रधानमन्त्रीका कुरामा विश्वास गर्ने अनि सिको गर्नेहरू हुन्छन् ।

प्रधानमन्त्री ओली जसरी आफू धेरै कुरा जान्दछु भन्ने आशयमा विज्ञानलाई चुनौती दिँदै भाषण गर्छन्, अहिले सामाजिक सञ्जालमा उसैगरी फलोअर्स र क्षणिक फाइदाका लागि भ्रम फैलाउनेहरूको बिगबिगी छ ।

कन्टेजनमा देखाएको एलन चलचित्रको खलपात्र हो । उसको बदमासीले मरेका मान्छे क्यामेरा अफ नभइन्जेलका लागि मात्रै हो । तर, विद्यमान कोरोना महामारीमा एलनको जस्तो बदमासीको सिकार वास्तवमै धेरै मानिस बन्न सक्छन् । ‘यो काललाई कसैले खेलाँची ठान्न हुँदैन’, जनस्वास्थ्यविद् मरहट्ठा भन्छन्, ‘थोरै मिसइन्फर्मेसनले धेरै ठूलो क्षति गर्न सक्छ ।’

प्रकाशित मिति: बिहीबार, वैशाख १६, २०७८ १६:१५