‘यस पटकको निषेधाज्ञामा बन्द पसलबाटै व्यवसाय गर्छु’

A+ A A-

बानेश्वरकी ३७ वर्षीया रिता सुनार यसपटक निषेधाज्ञा हुने सुने पनि निराश बनेकी छैनन् । गत साल व्यवसाय बन्द गरेर आठ महिनाभन्दा धेरै बेरोजगार बनेकी रिता यस पटक निषेधाज्ञा जारी भए पनि व्यवसाय गर्ने सोचमा छिन् । जसका लागि पसलको मसला बनाउने मेसिन पनि उनले घरमा लगिसकिन् । उनलाई अब न व्यवसाय बन्द भएर खानेकुरा कसरी जोहो गर्ने भन्ने नै चिन्ता छ, न त कोखमा हुर्किंदै गरेको बच्चाको नै ।

रिता ७ वर्षदेखि बानेश्वरमा मसला व्यवसाय गर्दै आएकी छिन् । मासिक ७० हजार रुपैयाँभन्दा धेरैको मसला बेच्ने उनले गत वर्षको लकडाउनभर व्यवसाय गर्न सकिनन्, कमाइ पनि भएन । सबै आत्तिए, उनी पनि आत्तिइन् । यस वर्ष भने सरकारले निषेधाज्ञा जारीगर्नुपूर्व नै उनले उपाय निकालिसकेकी रहिछन्– आफ्ना पुराना ग्राहकलाई अब अनलाइनबाट अर्डर लिएर आफैँ डेलिभरी गर्ने र नयाँ ग्राहकलाई घरघरै सुरक्षित रूपमा सामान पुर्‍याउने । जसका लागि रिताले कम्पनीको फेसबुक पेज बनाएर १२ प्रकारका मसला तयार गरी घरसम्मै पुर्‍याउने गरी मार्केटिङ गरिरहेकी छिन् ।

यसरी अनलाइनबाट मसला बेच्न थालेको एक महिना भयो । जति संक्रमणको दर बढ्दै छ, यता रिताकोमा माग पनि उस्तै बढ्दै छ । उनी भन्छिन्, ‘अहिले त दैनिक २० जनाभन्दा बढीले मसलाको माग गर्नुभएको छ । पसलमा आउनु नपर्ने भएपछि माग पनि बढ्दो रहेछ ।’

हुन त खोटाङको ओख्रे भन्ने ठाउँमा जन्मिएकी उनले कक्षा ८ सम्म मात्रै पढेकी छिन् । उनलाई अनलाइन पेमेन्टबारे जानकारी नभए पनि १४ वर्षे छोरोलाई भनेर अनलाइन बैंक खाता खोलिन् र क्यूआर कोड लिइन् । अनि क्यूआर कोडबारे जानकारी लिइन् । भन्छिन्, ‘उधारोमा त दिनुपर्छ, अब यसबाट त कसरी ठगिएला र ?'

उनी प्रफुल्लित हुँदै भन्छिन्, 'यसमा त झन् खाता नम्बर नै नचाहिने रै'छ । ग्राहकले पैसा हाल्नेबित्तिकै मोबाइलमा म्यासेज पनि आउने । गज्जब रै'छ ।’

त्यसो त गत वर्ष लकडाउन भएसँगै ललितपुरकी सुप्रिया शाक्यले पनि नयाँ शैली अपनाइन् औषधि पसलमा । संक्रमणको डरले पसल बन्द गरे पनि सेवा कसरी जारी राख्ने भनेर उनले व्यवसायीहरूसँग सल्लाह लिइन् । अनि घरघरै पुगेर औषधि बेच्न थालिन् । नभन्दै अहिले उनको पसलमा आउने ग्राहकभन्दा अनलाइन अर्डर गर्ने ग्राहकहरू बढी हुन थालेका छन् । कुनै समय लकडाउनले पसल सुक्छ भनेर चिन्तित बनेकी शाक्य समयअनुसार व्यावसायिक शैलीलाई पनि थोरै परिवर्तन गर्दा व्यवसाय घाटाबाट मात्र जोगिएन, उल्टो नसोचेको नाफा पनि भयो । अनि प्रविधिमैत्री व्यवसायको बाटो पनि कोरियो ।

पढाइ नभए पनि व्यवसाय गर्न चाहने र त्यसमा पनि परिवर्तन चाहनेहरूका लागि शिक्षा नै सबै थोक होइन । गर्ने इच्छाशक्ति नै प्रमुख हो भन्ने उदाहरण रिताले दिएकी छिन् । कहरलाई मोहरमा बदल्ने उनको यो योजनाले पक्कै पनि संक्रमणको पीडालाई सान्त्वनामा ढाल्ला नै ।

तर, कोरोनाको कहरमा पनि इकमर्सहरू फस्टाइरहेको समयमा साना व्यवसायी पनि पुरानो शैलीमा परिमार्जन गर्दै प्रविधिमैत्री बन्नुपर्ने टड्कारो देखिएको छ । र, यो आवश्यकता गत वर्ष व्यवसायीले महसुस गरे, यो वर्ष पनि गर्नेछन् ।

राष्ट्र बैंकले अनिवार्य रूपमा सबै बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूलाई ग्राहकमा अनलाइन पेमेन्टको सेवा पुर्‍याउन निर्देशन दिइसकेको छ र यो लागू पनि हुँदै छ । यता नयाँ सोच र नयाँ शैलीमा नयाँनयाँ इकमर्सहरूले व्यवसायमा ऐतिहासिक छलाङ मारिरहेका छन् । अझ भनौँ, लकडाउनमा जन्मेर लकडाउनमै फोर्ब्सको सूचीमा पर्ने व्यवसायीहरू पनि हामीमाझ छन् ।

यी यावत् उदाहरणलाई अनुसरण गर्दै अहिले पुरानो शैलीमा व्यापार गर्दै आएका केही व्यवसायी परिवर्तनको सोचमा पुगेका छन् भने कोही कसरी गर्ने भन्ने अन्योलमै देखिन्छन् ।

मोबाइलबाटै गर्न सकिन्छ व्यवसाय

यसै विषयमा उद्यमशीलता प्रवर्द्धनमा जोड दिँदै आएको आइडिया स्टुडियो नेपालका सहसंस्थापक रूपेश श्रेष्ठ सडकछेउमा पसल थापेर होस् या सानो सटर भाडामा लिएर व्यवसाय गर्ने हुन्, सबैले आफूसँग भएको मोबाइलको सही प्रयोग गरेमा संकटमा पनि व्यवसाय मज्जाले गर्न सकिने बताउँछन् ।

श्रेष्ठ भन्छन्, 'व्यवसाय चलाउन पुँजीभन्दा पनि इच्छाशक्ति र नयाँ आइडिया प्रमुख हुन्छ । तपाईं पसल बन्द गर्नुको साटो आफ्नो मोबाइलमा टहलिनुस्, ग्राहकको नम्बर राख्नुस्, आफ्नो नम्बर दिनुस्, यसरी ग्राहकसँग सम्बन्ध बनाउनुस् । पसलको ढोका बन्द राखेर पनि मज्जाले व्यवसाय गर्न सकिन्छ ।'

उनले भनेजस्तै हामी सबैसँग मोबाइल फोन त पक्कै होला । हामीले त्यही मोबाइलबाट पनि आफ्नो व्यवसायलाई संकटको आहारा बन्नबाट बचाउन सक्छौँ ।

यता नवउद्यमी अथवा नयाँ उद्यम गर्न चाहनेलाई परामर्श तथा सहयोग गर्दै आएका एल्को नेपालका संस्थापक शिव कँडेल परिवर्तनका लागि यो समय उपयुक्त भएको बताउँछन् ।

आईटीलाई ठूलो रूपमा नलिन र आईटीलाई साथ लिएर व्यवसाय गर्दा जस्तोसुकै कठिन परिस्थितिमा पनि व्यवसाय ठप्प पार्नुपर्ने अवस्था नआउने उनको तर्क छ । उनी भन्छन्, ‘हाम्रो वेबसाइट बनाउने भन्नेबित्तिकै ठूलो पुँजी ठूलो कम्पनी हुनुपर्छ भन्ने सोच छ । यसले साना व्यवसायीलाई पनि प्रविधिबाट उन्मुख गरिराखेको छ । साना व्यवसायीलाई सुहाउने थुप्रै कम्पनीहरू छन्, जसले थोरै पैसामा वेबसाइट बनाइदिने र चलाउन सिकाउने गर्छन् । त्यसका लागि पहिले व्यवसायी सचेत हुनुपर्‍यो ।’

सोचलाई उद्यमसम्म पुर्‍याउन युवाहरूको पथप्रदर्शक बन्दै आएका सह–संस्थापक श्रेष्ठ साना व्यवसायीहरूलाई ग्राहकसँग जोडिन भाइबर ग्रुप बनाउन आग्रह गर्छन् । साना व्यवसायीले आफ्नावरपर छरछिमेकमा रहेका ग्राहकहरूबीच भाइबरमा कुरा गरेर पनि उनीहरूको आवश्यकता पूरा गर्न सकिन्छ ।

श्रेष्ठ भन्छन्, ‘पीपीई लाउनुस्, सरकारको मापदण्ड मानेर हिँड्नुस्, भाइबर, ह्वाट्सअप, म्यासेञ्जरमा ग्राहकसँग कुरा गरिरहनुस्, उनीहरूलाई आवश्यक पर्ने सामान तपाईंसँग छ । सजिलै डेलिभरी गर्न सक्नुहुन्छ भने तपाईंलाई छोडेर ठूला इकमर्समा पुग्दैनन् उपभोक्ता ।

त्यसैले कोरोना संक्रमणले मुलुक ठप्प बन्दा अर्थतन्त्रमा नै ठूलो धक्का पुग्यो । ठूला होटल व्यवसायीहरूले घाटा बेहोर्नुपर्‍यो । यी सबैको तथ्यांक सरकारसम्म पुग्यो तर ग्राउण्ड लेबलमा व्यवसाय गर्दै आएका व्यवसायीमा न त सरकारको राहत पुग्यो, न त उनीहरूको तथ्यांक नै ।

तसर्थ श्रेष्ठ आफ्नो व्यवसाय बचाउन आफैँले वैकल्पिक योजना तयार पार्नुपर्नेमा जोड दिन्छन् । सुरुमा नै वेबसाइट बनाउनुपर्ने अथवा डेलभरी कामदार राख्नुपर्ने या त त्यस्तै किसिमको सफ्टवेयर विकासतर्फ नलागी आफूसँग भएको स्रोत र साधनको पर्याप्त प्रयोगबाट कहरमा पनि व्यवसाय सञ्चालन गर्न सकिने उनको भनाइ छ ।

चोकदेखि टोलसम्म रहेका मासुपसल, फलफूल, किराना पसल, औषधि पसललगायतले यसरी व्यवसाय सञ्चालन गर्न सकेमा ८० प्रतिशत व्यवसाय सञ्चालनमा सहज हुने उनको तर्क छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, वैशाख १५, २०७८ १४:३८