काकाकुल शहर आँसु पिएर मक्ख छ

A+ A A-

भन्नु मात्रको हो यो राजधानी शहर ! यो राजधानी शहरमा लखुरलुखुर हिँड्ने सहस्र भुइँमान्छे छन्, टेकेर हिँडने फुटपाथ छैन । प्राणवायु भित्र–बाहिर गर्ने अथक फोक्साहरू छन्, विषाक्त वायुमण्डलमा सास फेर्न पुग्दो अक्सिजन छैन । बाल एवं वृद्ध जनका मनमा विश्राम र मनोरञ्जनको सतत चाहना छ, पार्क र पुष्पबाटिकाहरू छैनन् । सर्वत्र तिर्खा छ, पिउन पर्याप्त पानी छैन । पानी मानौँ यहाँ तेलसरी महँगो छ । अथवा छ यो तेलभन्दा पनि दुर्लभ । र, यो हर दृष्टिले अभागग्रस्त शहरको दुर्गतिसुहाउँदो नाम जुरेको छ– काकाकुल शहर !

यस काकाकुलको हिजोको कथा हो यो । कथा आज नयाँ औतारमा प्रकट भएको छ । हिजोको काकाकुल शहरमा आज पानी छेलोखेलो छ । पानी टनाटन भरिएका थोत्रा पाइप कतै चुहेर, कतै फुटेर सडक, गल्ली र गल्छिँडा जलाम्य छन् । शहरका तृषित काकाकुलहरू पानीले तृप्त भई विस्मयबोधी आनन्दको नशामा मानौँ, त्यसैत्यसै लट्ठ छन् । हिजो शहर त्यस्तो जर्जर थियो, आज शहर यस्तो रसमय भयो ! दशकौँको पट्यारलाग्दो पर्खाइपछि यो काकाकुल शहरमा मेलम्चीको पानी आयो ।

आयो वास्तवमा पानी कि आँसु ?

नाङ्गा आँखाले देख्नलाई शहरमा पानी आयो । वास्तवमा आएको पानीको औतारमा आँसु हो । तिनका आँसु, जो यो जलप्रवाहमा बिलाए । तिनका आँसु, जो यो जलप्रवाहमा शहीद भए, र अहिले जो कसैको सम्झनामा छैनन् । ती शहीद भए, ती उपेक्षित भए, ती शून्यमा विलुप्त भए । र, कृतघ्नताको वेदीमा ती विस्मृत भए ।

ती दुई जना थिए । इन्जिनियर सतीश गोइत र चालक रामकृृष्ण थापामगर । मेलम्ची सुरुङको जगमार्ग परीक्षणको परीक्षामा बसेको थियो । बेत्तोडको जलप्रवाहको बेजोडको धक्काले १७ नम्बरको गेट भत्कियो, र यी दुई कर्मशील मनुवाको प्राणपखेरु उड्यो । चरम लापर्बाहीको कथा भन्छ– द्वारमा नटबोल्ट कस्नुपर्थ्यो भित्रबाट, कसियो बाहिरबाट । यो अक्षम्य प्राविधिक हेलचेक्र्याइँको सिकार भए मिस्टर गोइत र मिस्टर थापामगर । कार्यथलोमै भएको दुर्घटनामा अकालमा दुई गरिखाने जनले ज्यान गुमाए, त्यसबापत कोही दण्डित भएन । न सत्तासीन कमिसनभक्षी ख्वामित् दण्डित भयो, न लापर्बाहीकर्ता मक्खीचुस ठेकेदार दण्डित भयो ।

अहिले भूतपूर्व काकाकुल शहरमा पानी छेलोखेलो छ । तर, सतीश गोइत र रामकृष्ण थापामागर न अस्तित्वमा छन्, न स्मृतिमा छन् । शहर मेलम्चीको पानीका नाउँमा गोइत र थापामगरका आँसु पिउँदै त्यसैत्यसै मक्ख छ । राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीका बाहुलीबाट मेलम्ची जलको तीन पटक उद्घाटन भयो । जल आगमनको खुसियालीमा एक पटक । जल अवतरणको खुसियालीमा अर्को पटक । र, जल वितरणको खुसियालीमा झन् अर्काे पटक ।

पटकैपिच्छे विद्याका समीपमा उभिएर खड्गप्रसाद शर्मा ओलीले हर्षातिरेकले थप्पडी बजाए । यी सत्तासीन मानवद्वयका अनेक मुद्राका अनेक तस्वीर खिचिए । र, इतिहासको भित्तामा यिनका गरिमामय नाम अङ्कित भए । तर, सतीश गोइत र रामकृष्ण थापामगर न यिनको सम्झनामा आए, न यीसँगै कतै चर्चामा आए । मानौँ, मेलम्चीको जल राजधानीमा ल्याइपुर्‍याउन प्रविधि, श्रम, सीप र बलिदानको लगानी गर्ने गोइत र थापामगरहरू होइनन्, सिंहासनवासी विद्यादेवी भण्डारी र खड्गप्रसाद शर्मा ओलीहरू हुन् ।

सञ्चारको संसारमा सनातनी कर्मकाण्डको पुनरावृत्ति गर्दै वर्षव्यक्तिहरू रोजिए । वास्तवमा यसपाला रोज्नलाई वर्ष–कर्म मेलम्ची सुरुङको पूर्णता थियो, वर्ष–विषय मेलम्चीको जल थियो, र वर्ष–व्यक्ति थिए उक्त सफल कर्मका पौरखीद्वय सतीश गोइत र रामकृष्ण थापामगर ।

मेलम्ची जलका आदि स्रष्टा किसुनजीको सम्झना नगरिएकोमा कांग्रेसी जनले दुखेसो प्रकट गरे । सोचिल्याउँदा यो दुखेसो ठीकै थियो । तर, यी गनगने कांग्रेसीले पनि जलशहीद सतीश गोइत र रामकृष्ण थापामगरलाई सम्झिन बिर्से । सत्ताधारीको कृतघ्नतामा प्रतिपक्षीको कृतघ्नता थपिँदा इतिहासको भित्तामा कृतघ्नताको विकृत विम्ब अङ्कित भयो ।

हिजोका राजाको भद्दा नक्कल गर्दै महारानीतुल्य राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीका बाहुलीबाट लगभग ६ हजार मान–पदवी बाँडिए । थोरैतिनो होइन, राज्यकोषको अर्बौंको थैलोका मान–पदवी ! दुर्लभ अपवादलाई छाडेर प्रतिगमनका सारथिहरूका छाती मान–पदवीले चिरिच्याँट्ट विभूषित भए । बिचौलिया, दलाल, चोर, चैते, औतारी र अवसरवादीहरू मान–पदवी पाएर मखलेल भए । तर, त्यत्रो ६ हजारको कोलाहलमय भीडमा सतीश गोइत र रामकृष्ण थापामगर परेनन् । किन ? किनभने ती शासकका भजनकर्मी थिएनन् । ती सत्तासीन दलका दलाल थिएनन् । ती अनाम कोही न कोहीलाई मान–पदवी प्रदान गर्दा दातालाई हात लाग्ने कुनै लाभ थिएन ।

सञ्चारको संसारमा सनातनी कर्मकाण्डको पुनरावृत्ति गर्दै वर्षव्यक्तिहरू रोजिए । वास्तवमा यसपाला रोज्नलाई वर्ष–कर्म मेलम्ची सुरुङको पूर्णता थियो, वर्ष–विषय मेलम्चीको जल थियो, र वर्ष–व्यक्ति थिए उक्त सफल कर्मका पौरखीद्वय सतीश गोइत र रामकृष्ण थापामगर । तर, वर्ष–व्यक्ति रकमी जाली–फटाहा रोजिए । यो कुरूप रोजाइमा भ्रष्टताप्रेमी सञ्चारले भ्रष्ट शासकहरूका भ्रष्ट पदचिन्ह आँखा चिम्लेर पछ्यायो ।

खड्गप्रसाद शर्मा ओली गर्धन तन्काएर मेलम्चीतिर हेर्दै क्रूद्ध मुद्रामा गनगन गर्दा छन्– 'मैले गर्दा मेलम्ची आयो । खै यो अनुपम उपलब्धिको प्रशंसा ?' ओलीसरको यो उन्मत्त ‘मैले'को अन्तर्यमा ठूलो अर्थ लुकेको छ । मानौँ, मेलम्ची सुरुङमार्गको निर्माणमा बालुवा, गिट्टी र छड ओसारेको ओली सर स्वयम्‌ले हो । मानौँ, सुरुङमार्गका चट्टान फोरेको ओली सर स्वयम्‌ले हो । मानौँ, सुरुङमार्गका भुइँ, भित्ता र सिलिङ ढलान गरेको ओली सर स्वयम्‌ले हो । मानौँ, जगमार्गका अन्य यावत् अगडम– बगडम कार्य कष्टसाध्य यत्नद्वारा तुरेको ओली सर स्वयम्‌ले हो । मानौँ, मेलम्ची परियोजना निर्माण गरेको ओली सरले आफ्ना पिताजीका गाडधनको अमूल्य थैलो खर्च गरेर हो । मेलम्चीको जल यो काकाकुल शहरमा उतार्ने पुनीत कर्ममा ओली सरको यत्रो योगदान छ, तैपनि यस मुलुकका गुणग्राही भावनारहित सकल मूर्खहरू मेचीदेखि महाकालीसम्म लाम लागेर मुक्त कण्ठले ओली सरको प्रशंसा गर्दैनन् ! तब ओली सरले ती सबलाई ‘धिक्कार’ किन नभनून् ?

यो देशमा अन्य उदात्त मूल्यहरूझैँ शहीद नामक संज्ञा हुनुसम्म सस्तो र चुत्थो भएको छ । गुटबन्दी, गुण्डागर्दी, गिरोह ताण्डव, मार्ग अवरोध, उन्मत्त हुङ्कार र फुङ्कारको भरमा सहस्र लम्पटहरूका नाम शहीदको महलमा अङ्कित भएका छन् । यी अङ्कनकर्ताहरू हुन् शासनको उच्चासनमा वा दलको बुर्जामा विराजमान ठालुहरू । ‘शहीद' र ‘दश लाख' यी दुवै चीज मूल्यच्यूत संस्कृतिका विद्रूप पर्याय बनेका छन् ।

मेलम्ची जलमार्गमा कुनै ठालु दलको सांसद वा मन्त्री वा छटेल चाटुकार वा उच्च पदस्थ निजामती वा जङ्गी हाकिमको चोला उठेको भए के हुँदो हो ? ठालुमार्गी नजिर भन्छ– जे पनि हुँदो हो । शहीद घोषणा, परिवार जनलाई १० लाख क्षतिपूर्ति, सालिक, मान–पदवी, स्तुतिगान, स्मृतिग्रन्थ...बस् .जे पनि....। सतीश गोइत र रामकृष्ण थापामगर यी केही थिएनन् । त्यसैले तिनको मृत्युको कुनै मूल्य भएन । मानौँ, चल्तीको सडाउ सत्ता–संस्कृतिमा ती मूल्यवत्ताशून्य भुसुना थिए । र नै ती शून्यमा विलुप्त र विस्मृत भए ।

राजधानी शहर मेलम्चीको पानीमा शहीदका आँसु पिउँदै मक्ख छ । शहीद भनिने सौभाग्यबाट वञ्चित शहीदद्वय सतीश गोइत र रामकृष्ण थापामगरमाथि आश्रित प्रिय जनहरूका क्लेशयुक्त आँसु निख्रिए कि अझै बग्दै होलान् ?

प्रकाशित मिति: आइतबार, वैशाख १२, २०७८ १६:२५