दलित विद्यार्थी पढ्ने याे स्कुलमा गैरदलित केटाकेटी भर्ना नै हुँदैनन्

A+ A A-

बझाङ सदरमुकाम चैनपुरमा रहेको नमुना आधारभूत विद्यालयमा ९५ प्रतिशत विद्यार्थी दलित समुदायका छन् । विद्यालयमा हरेक वर्ष ९५ प्रतिशतभन्दा बढी दलित समुदायका विद्यार्थी भर्ना हुने गरेको विद्यालयको तथ्यांकले देखाउँछ । कक्षा ६ सम्म पढाइ हुने उक्त विद्यालयमा परिचरदेखि प्रधानाध्यापक र विद्यालय व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष पनि दलित समुदायकै छन् ।

२०४१ सालमा स्थापना भएको यो विद्यालय दलित समुदायकै लागि मात्र भनेर सञ्चालनमा आएको भने होइन । विद्यालयको स्थापनाकालमा गैरदलित विद्यार्थीको संख्या बढी थियो । विस्तारै समयको परिवर्तनसँगसँगै दलित समुदायका विद्यार्थीको संख्यामा वृद्धि हुन थाल्यो । दलितप्रति हेर्ने दृष्टिकोण र छुवाछुतका कारण हुने अपहेलनाका कारण दलित समुदायका विद्यार्थी बढी भएको यो विद्यालयमा गैरदलितका छोराछोरी भर्ना हुँदैनन् ।

यस विद्यालयमा सदरमुकाम र आसपासका बिक, कामी, सुनार, रसाइली, दमाईं, वादीलगायतका दलित समुदायका बालबालिका अध्ययनरत छन् । यो शैक्षिकसत्रमा १२० जना भर्ना भएका छन्, जसमध्ये १७ जना मात्र गैरदलित समुदायका विद्यार्थी छन् । विद्यालयमा दरबन्दी, राहत, बालकक्षा र परिचर गरेर जम्मा ८ जना कर्मचारी छन् । यसैगरी, पाँच जना दलित समुदायका र ३ जना गैरदलित शिक्षक छन् ।

गैरदलित अभिभावकले नमुनामा पढाइ राम्रो नहुने र भौतिक संरचना पनि राम्रो नभएकोलगायतका विभिन्न बहाना बनाएर छोराछोरी अर्कै विद्यालयमा भर्ना गर्ने गरेको विद्यालय व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष सन्तोष सुनुवार बताउँछन् ।

पुरातनवादी सोच, दलित समुदायप्रति हेर्ने दृष्टिकोण र जातीय छुवाछुतकै कारण गैरदलित अभिभावकले आफ्ना छोराछोरी अर्कै विद्यालयमा भर्ना गर्दै आएको उनको भनाइ छ ।

अभिभावकमा पनि यो दलित समुदायकै विद्यालय हो भन्ने धारणा छ । जातीय विभेदकै कारण गैरदलित अभिभावकले भर्ना गर्न मान्दैनन् । २०५८ सालदेखि प्रधानाध्यापकको जिम्मेवारी सम्हालेर आएको र विगत लामो समयदेखि आफूले यस्तो विभेद भोग्दै आएको विद्यालयका प्रधानाध्यापक गजेन्द्र रसाइली बताउँछन् ।

'गैरदलित अभिभावकले नमुनामा त दलित हेडसर छन्, छोराछोरी अर्कै विद्यालयमा पढाउनुपर्छ भन्ने गर्छन् । अभिभावकको गलत मानसिकताका कारण यस्तो अवस्था आएको हो', रसाइलीले भने, 'विद्यालयमा परिचर, प्रधानाध्यापक र विद्यालय व्यवस्थापनका अध्यक्ष हामी सबै दलित समुदायका छौँ । त्यसैले पनि होला, उनीहरूमा यो दलित समुदायकै विद्यालय हो भन्ने धारणा छ ।'

सानो क्षेत्र भए पनि सदरमुकाम चैनपुरमै मात्र ३ सय मिटरको दूरीमा नमुना आधारभूत र बालमन्दिर आधारभूत विद्यालय गरी दुईवटा सरकारी विद्यालय छन् । तर, नमुनामा भर्ना हुने सबै जना दलित समुदायकै विद्यार्थी छन् भने बालमन्दिरमा गैरदलितका बालबालिका पढ्छन् ।

नजिकै भएकाले दुवै विद्यालयलाई मर्ज गराउन बेलाबेलामा पहल गरेको भए पनि अझैसम्म यो कार्यले पूर्णता पाउन सकेको छैन । नमुनाको पढाइ पनि सदरमुकामआसपासका अन्य विद्यालयको भन्दा राम्रो भएको उनले बताए । आफू पनि भर्ना नगर्ने र अरूलाई पनि दलित समुदायको स्कुल हो भनेर भ्रम छरेका कारण विद्यार्थी भर्ना नहुने गरेको उनको भनाइ छ ।

दुवै विद्यालयका प्रधानाध्यापक र विद्यालय व्यवस्थापन समितिका अध्यक्षहरू मर्ज गर्न तयार छौँ भनेर आएको खण्डमा विद्यालय मर्ज गर्न सकिने जयपृथ्वी नगरपालिकाका शिक्षा संयोजक राजेन्द्र जोशीले बताए ।

'गतवर्ष पालिकाका १० वटा विद्यालयलाई मर्ज गरेका थियौँ । मर्ज भएपछि कुनै एक विद्यालयमा पठनपाठन सञ्चालन गर्नुपर्ने हुन्छ । दुवै विद्यालयमा आवश्यक भौतिक संरचनाको अभाव छ । मर्ज हुँदा सबै विद्यार्थी एकै ठाँउमा अटाउने अवस्था छैन । यसरी झन् पढाइ प्रभावित हुने देखिन्छ', उनले भने ।

आफूले पनि नगरकार्यपालिकाको बैठकमा पनि सत्यवादी माविमा धेरै विद्यार्थी भएकाले यी दुई विद्यालय मर्ज गरी मावि तहसम्म सञ्चालन गर्न प्रस्तावसमेत राख्दै आएको उनको भनाइ छ ।

जयपृथ्वी नगरपालिकाले यस वर्षबाट विद्यालयमा दिवा खाजा कार्यक्रम सुरु गरेको छ । कार्यक्रमअन्तर्गत प्रतिविद्यार्थी १५ रुपैयाँबराबरको दिवा खाजा दिने गरिएको छ । कार्यक्रम लागू भएसँगै विद्यालयमा विद्यार्थीको उपस्थिति बढाए पनि विपन्न परिवारका विद्यार्थी मात्र अध्ययन गर्ने भएकाले स्कुल ड्रेस, कापी, कलमलगायतका शैक्षिक सामग्री नहुँदा पढाइ प्रभावित हुने गरेको छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, चैत १८, २०७७ १४:५२