टुरिस्ट गाइडको सुझाव मानेर ३० वर्षअघि टेकबहादुरले खोलेका थिए पहिलो चियापसल, अहिले होटेलै होटल

टुरिस्ट गाइडको सुझाव मानेर ३० वर्षअघि टेकबहादुरले खोलेका थिए पहिलो चियापसल, अहिले होटेलै होटल

A+ A A-

डेढ दशकअघि भैँसीगोठ मात्रै थियो, त्यही ठाउँमा अहिले १२ वटा होटल बनिसके । ७१ वर्षीय टेकबहादुर गुरुङलाई एकाध पाहुना जंगलहुँदै मर्दी हिमालतिर उक्लिएको देख्दा कोकारमा पर्यटकको यति सारो धुइरो लाग्ला भन्ने कल्पनै थिएन ।

तीन दशकपहिला उनले पर्यटककै सुझावमा कास्कीको मर्दी हिमाल पदमार्गअन्तर्गत पर्ने कोकारमा चिया पसल खोलेका थिए । कोकारका भैँसीगोठलाई टेकबहादुरले विश्रामस्थल पनि बनाए । पछि, पर्यटकलाई रात कटाउन बस्ने व्यवस्था मिलाए ।

७१ वर्षीय टेकबहादुर गुरुङलाई एकाध पाहुना जंगलहुँदै मर्दी हिमालतिर उक्लिएको देख्दा कोकारमा पर्यटकको यति सारो धुइरो लाग्ला भन्ने कल्पनै थिएन ।

घन्टौँ हिँडेर थाकेका पाहुना त्यहीँ थकाइ मार्थे । भैँसी गोठमै रमाउँथे । ‘एक दिन गोरासित नेपाली आयो । उसले यहाँ खान के पाइन्छ भनेर सोध्यो । दूध, मोही छ भनेपछि यहाँ चियाको पसल बनाउनू भन्यो’, टेकबहादुर तीन दशक पुरानो दिन सम्झन्छन्, ‘पछि चिया बेच्नलाई कटेरो बनाएँ ।’

पदयात्रामा आएका पर्यटकहरू पछिपछि कोकारमा क्याम्पिङ बस्न थाले । त्यो बेला टेकबहादुर रातभर सेवा गर्थे । ‘उनीहरू सेवा गर्न भन्थे । पानीको साह्रै दुःख थियो । पानी लिएर आउँदा १ घण्टा लाग्थ्यो’, टेकबहादुरले सुनाए ।

टेकबहादुर भैँसी लिएर आउँदाको ठाउँ त्यही (कोकार) भए पनि नाम फेरिएको छ । जंगलको बीचमा भएको र क्याम्पिङ बस्न राम्रो ठाउँ भएकाले पर्यटकले ‘फरेस्ट क्याम्प’ भन्न थाले । गर्दागर्दै अहिले कोकारको पहिचान फरेस्ट क्याम्प बनिसक्यो । भैँसी चराउन आउने बाउबाजेले पहिल्यै कोकार भनेर ठाउँको नाम राखेका थिए ।

कोकारस्थित होटल कोकारका सञ्चालक राम गुरुङका अनुसार गुरुङ भाषामा कोकारको अर्थ सुकेको रगत हो । उनका अनुसार पहिला भैँसी गोठ र अहिले होटल रहेको ठाउँमा कुनै बेला लडाइँ भएको र त्यहाँ रगत सुकेको किंवदन्ती छ ।

‘एकीकरणअगाडि दुवैतर्फका रजौटाहरू लड्दालड्दै, कतैबाट जित हासिल भएन । धेरै जनाको ज्यान गयो । अब नलडौँ भन्ने सम्झौता भयो र त्यहाँ रगत सुक्यो । त्यसले गर्दा यो ठाउँको नाम कोकार भयो’, गुरुङले किंवदन्ती सुनाए ।

टेकबहादुरले कोकारमा गोठ बनाउनुभन्दा पहिल्यैदेखि पर्यटक जंगलको बाटोहुँदै मर्दी र माछापुच्छ्रे हिमाल हेर्न पुग्थे । त्यो बेला पर्यटकले खानेबस्ने व्यवस्था आफैँ गर्थे । सेवा गर्नलाई उनीहरूले मान्छे पनि ल्याउँथे । टेकबहादुर कोही पर्यटक आए दूध–मोही खुवाउँथे । कोकारमा अहिले भैँसी गोठ नै नभएको होइन । तर, त्यहाँ भएका भैँसी गोठका संरचना विकासले नजिकै जंगलतिर सारिएका छन् ।

आफू भैँसीकै पछि लाग्ने भएकाले घरको सबै जिम्मा श्रीमतीको काँधमा छोडेका थिए उनले । ‘म खालि वस्तुको पछि हिँड्ने, घरको काम, खेतीपाती श्रीमतीले गर्थिन् । दिउँसो चरनको बेला गाउँका साथी आउँथे’, टेकबहादुरले सुनाए, ‘राति भैँसीबाख्रा बाँध्यो अनि बस्यो । बेलुका जंगलको बीचमा एक्लै बस्थेँ ।’ टेकबहादुर त्यतिबेला कहिले दिन बिराएर त कहिले हप्ता/हप्तामा घर जान्थे ।

भक्तबहादुर गुरुङ ।

जंगलमा सधैँ एक्लै बस्नुभन्दा गाउँका अरु साथीभाइलाई पनि बेलाउँछु भन्ने लाग्यो । साथी होमबहादुर र भक्तबहादुरलाई बोलाए, उनीहरू पनि कोकार आए । दुवैले कोकारमा अहिले होटल चलाइरहेका छन् । ‘साथी चाहिएन ? एक्लै कति बस्नु भनेर जाऊँ साथीहरू भनेर उनीहरूलाई बोलाएँ’, टेकबहादुरले थपे, ‘भए गोरा नै राखौँला, नभए भैँसी पालौँला, बाख्रा पालेर बसौँला भनेको अहिले गाउँ नै बनिसक्यो । यस्तो राम्रो हुन्छ भन्ने नै भएन ।’ होटलै होटल भएपछि टेकबहादुरलाई कोकार अहिले गाउँ लाग्न थालेको छ ।

आफू भैँसी गोठमा बस्दा पर्यटक दुई/तीन दिनको फरकमा जंगलको बाटो ओहोरदोहोर गर्ने गरेको उनले सुनाए । त्यो बेला आक्कलझुक्कल मात्रै नेपाली आउँथे । अहिले परिस्थिति ठ्याक्कै उल्टो छ– कोरोना महामारी आएपछि अचेल विदेशी एकाध मात्रै भेटिन्छन् । एक दशककै अन्तरालमा कोकारमा यो ट्रेकिङ रूटभर होटल र टि–हाउस प्रशस्तै खुलिसके ।

होमबहादुर क्षत्री ।

पदयात्रीलाई सुविधा कसरी दिने भन्नेमा कोकारसहित पदमार्गका व्यवसायी लागेका छन् । जंगलको बीचमा पाहुना राख्ने व्यवस्था गरेका टेकबहादुर पोहोरदेखि प्यारालाइसिससँग जुधिरहेका छन् । बिमार भए पनि उनी अझै ‘फरेस्ट क्याम्प’मै छन् । उनले १२ वर्षपहिला खोलेको होटल ग्रीन भ्यु आजकल छोराबुहारीले हेर्छन् ।

टेकबहादुरसँगै सुरुमा होटल खोलेका ५१ वर्षीय भक्तबहादुर गुरुङले अहिले पानी र बिजुलीको समस्या रहेको सुनाए । ‘सोलारबाट धानेका छौँ । घाम नलागे त्यो पनि जान्छ’, उनले थपे, ‘नेट छ, पैसा तिर्दा पनि चल्दैन । कुन सरकारलाई भन्ने हो ? एमाले, कांग्रेससँग गर्ने कि माओवादीसँग ?’

होटल फरेस्ट क्याम्प चलाइरहेका भक्तबहादुर कोकारसहित मर्दी हिमाल पदमार्गले चर्चा पाउँछ भन्ने कल्पनै नगरेको बताउँछन् । ‘अहिले यस्तो बन्छ भन्ने हामीलाई थाहै थिएन । तीन जना बसेको २७/२८ वर्ष भइसक्यो । नयाँहरू कोही दुई वर्ष भयो, कोही एक वर्ष भयो’, उनले भने ।

पोखरा—बागलुङ राजमार्गको काँडेहुँदै हाई क्याम्प पुग्ने धेरैले पदयात्राको पहिलो रात कोकार (फरेस्ट क्याम्प) मै बिताउँछन् । समुद्री सतहबाट १७ सय ७० मिटर उचाइमा रहेको काँडेबाट ६ घण्टा हिँडेपछि कोकार (२६०० मिटर) पुगिन्छ । त्यसपछि भोलिपल्ट ६ घण्टा हिँड्दा हाई क्याम्प (३५५० मिटर) पुगिन्छ ।

हिँड्न सक्नेहरू एक दिनमै हाई क्याम्प पुग्छन् । भोलिपल्ट बिहान भ्यु पोइन्ट (४२०० मिटर) पुगेर दुई दिनमै यो पदयात्रा सक्छन् । खासमा मर्दी पदयात्रा पाँच दिनको हो । काँडेदेखि हाई क्याक्प पुग्दा ६० भन्दा बढी होटल छन् । अधिकांश पर्यटकले हिँडाइको पहिलो रात बिताउने कोकारका सबै १२ होटल प्रत्येकले २० देखि ५० जनाका दरले पाहुना राख्न सक्छन् ।

कोकारसहित सबै मर्दी पदमार्ग अन्नपूर्ण संरक्षण क्षेत्र (एक्याप) अन्तर्गत पर्छ । पदमार्गको जंगलक्षेत्रमा बनेका घरधनीसँग पुर्जा छैन । उनीहरू कतिले एक्यापबाट अनुमति लिएका छन्, कतिले नलिई संरचना बनाइरहेका छन् । वार्षिक निश्चित शुल्क भने बुझाउँछन् ।

कोकारका व्यवसायीले पानी ल्याउन अन्नपूर्ण संरक्षण क्षेत्रसँग हारगुहार गरे । ‘पानी व्यवस्थापन गर्दिन भनेर एक्यापलाई नौ पटक चिट्ठी लेख्यौँ । २०६७/६८ सालतिर बल्ल पाइप ल्याउन पाइयो । पानी ल्याउन ५०/५० हजार पनि उठायौँ’, कोकारमा होटल चलाइरहेका ७१ वर्षीय होमबहादुर क्षत्रीले भने ।

७२ सालको भूकम्पपछि नेपाली पदयात्रीको संख्या मर्दी पदमार्गमा बढेको छ । अहिले कोरोनाको बेलामा पनि नेपालीहरू पहिलाको भन्दा कम भए पनि पदयात्रामा आइरहेको होमबहादुरले सुनाए । माछापुच्छ्रे, मर्दी, अन्नपूर्ण साउथलगायत हिमाल पोखराबाट दुई दिनको हिँडाइमा नजिकबाट हेर्न पाइने भएकाले पछिल्लो समय मर्दी पदमार्ग नेपालीको रोजाइमा छ ।

तस्वीरहरूः अनुप पौडेल/शिलापत्र

प्रकाशित मिति: शनिबार, चैत १४, २०७७ १२:१३