स्पष्टीकरणको आक्रामक सवाल-जवाफपछि कति सम्भव छ एमालेमा पुनर्मिलन ?

A+ A A-

चामत्कारिक परिस्थिति पैदा नभए एमालेको जीवनमा अब अध्यक्ष केपी ओली र वरिष्ठ नेता माधव नेपाल तथा झलनाथ खनालहरूको बाटो अलग-अलग हुने संकेत देखिएको छ । ७ चैतको निर्णयअनुसार जसरी १० आक्रामक प्रश्न नेता नेपाललाई सोधियो, त्यसरी नै आक्रामक जवाफ नेपालले बिहीबार बुझाए । त्यसले ओलीसँगका ४९ वर्षे मायापिरती छुट्टिने संकेत मिलिरहेको छ ।

बालुवाटार बैठकबाट अध्यक्ष ओली आक्रमक भइरहँदा अर्याल होटलबाट नेपालहरू झनै प्रतिक्रियात्मक भइरहन्थे, जसले एमाले पुनर्मिलनको मूलढोका बन्द भइरहेको संकेत गर्थ्यो ।

आज शुक्रबार ११ बजे बस्ने खनाल-नेपाल पक्षको केन्द्रीय समिति बैठक र ३ बजे बालुवाटारमा बस्ने एमाले संसदीय दलको बैठकले पनि एमाले जीवनको दिशा समाउनेछ । बालुवाटारमा बस्ने बैठकमा नजाने खनाल-नेपाल समूहले पहिला नै निर्णय लिएको भए पनि संसदीय दलको बैठकमा भने सहभागी हुने मत बलियो छ । यद्यपि, आजको बैठकमा के गर्छन् भन्ने टुंगो लागेको छैन । खनाल-नेपाल समूहले केन्द्रीय समिति बैठक बोलाएको चाल पाएलगत्तै ओलीले संसदीय दलको बैठक बोलाएका हुन् ।

७ चैतको केन्द्रीय समितिको बैठकको निर्णयअनुसार नेपाल, भीम रावल, घनश्याम भुसाल र सुरेन्द्र पाण्डेलाई तीनदिने स्पष्टीकरण सोधिएको थियो । त्यसको जवाफ १२ चैतमा नेताहरूले बुझाए । स्पष्टीकरणको सीधा जवाफभन्दा बढ्ता स्पष्ट पार्नुपर्ने तर्कसहित दर्जनौँ प्रश्न उल्टै ओलीमाथि तेर्स्याए ।

ओलीलाई माधव नेपालको प्रश्न- पार्टी विभाजनको रेखा कोर्ने काम किन गर्नु भयो ?’ (पूर्णपाठसहित)

६ चैतमा कालीमाटीको एक पार्टी प्यालेसमा आफूपक्षीय महिलाहरूको भेलामा नेता नेपालले ओलीसँग ४९ वर्षे लामो मायापिरतीको व्याख्या गरिरहँदा बालुवाटारमा अध्यक्ष ओली एकल रूपमा संसदीय बोर्ड गठन मात्र होइन, विधान फेर्दै थिए ।कारबाहीको डण्डा चलाउन सुरु गरिसकेका थिए । र, भन्दै थिए- डढेलो लागेका ठुटाहरू फेरि रोप्नतिर लागिँदैन, पालुवाकै संरक्षण गरिनेछ । अर्थात् माधव नेपाल र झलनाथ खनालसहितको समूह ओलीका लागि डढेलो लागेका ठुटा मात्रै हुन्, जसलाई बिदा गरेपछि मात्रै एमाले मुर्झाउने ओलीको बुझाइ देखिन्थ्यो ।

एमाले अध्यक्ष ओली हिजोआज पार्टीभित्र, बाहिर सबतिरका आलोचकप्रति चरम निषेधको मनस्थिति र प्रतिशोधले प्रेरित देखिन्छन् । त्यसैले ओली नेता नेपालसहितको एउटा टिमप्रति असहिष्णु देखिएका हुन् । र, उनीहरूलाई कारबाही गरेर बिदा गर्ने पक्षमा छन् । नेपालनिकट नेता युवराज ज्ञवाली पनि अध्यक्ष ओली निषेधको राजनीतिमा रहेको अस्वीकार गर्दैनन् ।

ओलीलाई भीम रावलको जवाफ- तपाईं नै प्रचण्डकाे सबैभन्दा ठूलाे मतियार हाे किन नभन्ने ? (पूर्णपाठ)

त्यसै कारण एमालेभित्र खनाल–नेपाल पक्ष निरन्तर चेपुवामा पर्दै छ । उनीहरूसमक्ष विकल्प साँघुरो बन्दै गएको छ । एमाले पुनर्मिलन गर्ने हो भने नेता नेपालले विगतका गल्ती स्वीकार गरेर जानुपर्नेछ, आजसम्म ओलीलाई लाएका आरोप फिर्ता लिनुपर्नेछ र गल्ती स्वीकार गरेर दण्डित हुन तयार हुनुपर्नेछ । ओलीले निरन्तर सञ्चारमाध्यमलाई दिएका अन्तर्वार्तामा यिनै प्रसंग उप्काएका छन् ।

नेता नेपालले त्यो हदमा ओर्लिएर आत्मसर्मपण गर्ने सम्भावना कम छ । बरु एमाले ओलीले कब्जा गरे फरक ढंगले सोच्नुपर्ने मनोविज्ञानमा उनी छन् । त्यसको संकेत १० चैतको विद्यार्थी भेलामा उनले गरिसकेका छन् । भेलामा नेपालले कानुनी रूपमा एमाले कब्जा गरे बेग्लै कुरा, नत्र एमाले हाम्रो हो । ओली बीमाले सीमाले हुन् भन्दै टिप्पणी गरेका थिए । र, १२ चैतमा बुझाएको स्पष्टीकरणले त झनै टाढा पुर्‍याएको संकेत मिल्छ ।

अर्को विकल्प भनेको ओली र नेता नेपाल दुवै आत्मालोचित हुने हो । दुवै नेता आत्मालोचित हुने र पुनर्मिलनको मध्यविन्दु खोज्ने हो । त्यसको मेसो पनि देखिँदैन । किनभने ओलीले नेता नेपालसामु झुक्ने झिनो संकेत पनि गरेका छैनन् । ओलीका निरन्तरका एक्सनले त्यही पुष्टि गर्छ ।

त्यसबाहेक अर्को सम्भावना भनेको महाधिवेशनसम्म नेपाललाई कारबाही नगर्ने र समानान्तर गतिविधिलाई बेवास्ता गर्ने । तर, त्यो स्वीकार गर्ने पक्षमा ओली देखिँदैनन् । गुटसँग डिल हुँदैन भन्दै ओलीले नेपाल पक्षका व्यक्ति विशेष नेताहरूसँग मात्रै डिल गर्ने बताइरहेका छन् । त्यसको अर्थ सामान्तर गतिविधि नियन्त्रण गर्ने मात्र होइन, त्यसमा संलग्नलाई कारबाही गर्ने भन्ने नै हो । माथिल्लो तहका केही नेतालाई कारबाही गर्नेबित्तिकै एमालेभित्रको परिस्थिति सङ्लिने बुझाइमा ओली पक्ष छ ।

ओली नेता नेपाललाई जसरी पनि कारबाही गर्नुपर्ने पक्षमा देखिएका कारण पार्टीभित्रै अन्तरसंर्घष गर्ने सम्भावना कम देखिँदै छ । बरु, उल्टै जतिदिन ढिला हुन्छ त्यति धेरै नेपाल समूहले पार्टीमा खेल्ने मौका पाउने ओली पक्षको बुझाइ छ । अर्कातिर नेपाल पक्षलाई पनि अहिलेझैँ पार्टीभित्रै अन्तरसंर्घषको नाममा एमालेमा बसिरहँदा कतिपय नेता/कार्यकर्ता ओली समूहतिर आकर्षित हुन सक्ने डर पनि छ ।

राजनीतिक जोडघटाउमा लागेर नेता/कार्यकर्ताले गुट फेरबदल गर्ने सम्भावना बढ्ता हुन्छ । जसको संकेत चितवनका सांसद कृष्णभक्त पोखरेलले देखाइसकेका छन् । अघिल्लो दिनसम्म माधव नेपालको समूहको भेलामा रहेका पोखरेलले भोलिपल्ट अचानक संस्थापन पक्षमा जोडिएको प्रतिक्रिया दिए । त्यसैले दुवै पक्ष चाँडो वारपारको पक्षमा छन् ।

माधव नेपाल पक्षका स्थायी समिति सदस्य युवराज ज्ञवालीले एमाले पुनर्मिलनको सम्भावनालाई माया मारिसकेका छैनन् । तर, ज्ञवाली केपी ओलीले नेपाल पक्षका नेताहरूलाई एमालेमा छिर्नै नदिने गरी तगारो तेर्स्याएको बारेमा भने भलीभाँती जानकार छन् । शिलापत्रसँग कुरा गर्दै ज्ञवालीले भने, ‘केपीजीले हामीलाई एमालेमा छिर्न नदिने सुनियोजित प्रयास गर्नुभएको छ, हाम्रा गुनासहरू भए पनि एमाले हाम्रो पनि हो ।’

नेपालनिकट नेता ज्ञवालीले त्यसो भनिरहँदा अर्का नेता योगेश भट्टराईले पनि ट्वीट गरेर एमाले पुनर्मिलनको पक्षमा उभिनुपर्ने मत जाहेर गरेका थिए । त्यसका लागि भट्टराईको सहज विकल्प थियो, दुवै पक्ष एक स्टेप ब्याक हुने ।

आज नेपालनिकट उपत्यकामा उपलब्ध केन्द्रीय सदस्यको बैठकमा आउने नेताहरूको सुझाव पनि अर्थपूर्ण हुनेछ । ४ र ५ चैतको कार्यकर्ता भेलामा अधिकांशको मत ओलीसँग मिलेर जान नसकिने थियो । भलै, त्यतिबेला नेतृत्व नै प्रस्ट थिएन । एमालेभित्रै संर्घष गर्ने कि नयाँ पर्टी गठनसम्म जाने भन्ने प्रस्ट लाइन त्यस भेलामा आएन र कार्यकर्ताहरूले ओलीबाट माग सुनवाइ नभए के विकल्प छ भन्दा नेताहरूले विकल्प सुझाउन सकेका थिएनन् । त्यसैले आजको केन्द्रीय समिति बैठकमा आउने सुझाव र उनीहरूले गर्ने निर्णयकै आधारमा ३ बजेको एमाले संसदीय दलको बैठकमा नेता ओलीले निर्णय लिनेछन् ।

नेपालनिकट एक केन्द्रीय सदस्यका अनुसार नेपाल पक्षको केन्द्रीय समितिको बैठकले वैधानिक एमालेको केन्द्रीय समिति र स्थायी समितिको बैठक बोलाउन माग गर्ने निर्णय गर्नेछ । यस्तो माग यसअघि दुईपटक भइसकेको छ, जसको सुनवाइ ओलीले गरेका छैनन् ।

नेपाल पक्षको केन्द्रीय सदस्यको बैठकले वैधानिक बैठकको माग गरेर ३ बजे बालुवाटारमा बस्ने संसदीय दलको बैठकमा सांसदहरू जाने निर्णय लिए ओलीको प्रतिक्रिया के हुन्छ ? र नजाने निर्णय भए कस्तो प्रतिक्रिया आउनेछ ? त्यसबाट एमालेको पुनर्मिलनको खाका कोर्ने अनुमान गर्न सकिन्छ ।

संसदीय दलको संशोधित विधानमा दलको नेतालाई छ महिनासम्म सांसदलाई निलम्बन गर्न सक्ने व्यवस्था छ । त्यसैलाई टेकेर ओलीले माधव नेपालनिकट केही सांसदलाई कारबाही गर्न सक्छन् । नेपालनिकट ३८ सांसदमध्ये १२ जना समानुपातिक सांसद छन् । पहिलो निशानामा उनीहरू पर्न सक्छन् । संसदीय दलको संशोधित विधान र पार्टीको संशोधित विधानले समानुपातिक सांसद हटाउने र नियुक्त गर्ने अधिकार केन्द्रीय समितिबाट झिकेर अध्यक्ष ओलीलाई सुम्पिएको छ ।

त्यही अधिकार प्रयोग गरेर नेपालनिकट समानुपातिक सांसदहरूमाथि ओलीले कारबाहीको डण्डा चलाउन सक्छन् । त्यसरी डण्डा चलाउनुअघि ओलीले उनीहरूलाई तर्साउनेछन् ताकि ती सांसदले नेपाल पक्ष छोडून् ।

त्यसबाहेक २६ जना प्रत्यक्ष निर्वाचित सांसदमध्ये कतिपय सांसदलाई आफूतिर तान्न सकिने अनुमान ओलीले गरेका छन् । त्यसको प्रयास पनि नभएको होइन तर, अहिलेसम्म प्रष्टैसँग ओलीमा खुल्न सक्ने सांसदहरू यकिन भइसकेको छैन ।

ओली पक्षको बुझाइमा माधव नेपालसहित केही नेतालाई कारबाही गरिएको अवस्थामा वा नेपालले पार्टी फुटाएर गएको अवस्थामा नेपालको साथमा भएका ७० प्रतिशत नेता कार्यकर्ता एमालेमा रहन्छ भन्ने अनुमान छ । त्यो अवस्थामा नेता नेपालसँग खासै नेता कार्यकर्ता हुने छैनन् र पार्टी विभाजनको असर पनि देखिने छैन । एमालेको संस्थापन पक्षले विश्लेषण गरेजस्तै एमालेको ठूलो पंक्ति माधव नेपाल समूहमा गइहाल्ने देखिँदैन । नेपाल पक्षमा खुलेका केन्द्र, प्रदेश र स्थानीय तहमा जनप्रतिनिधिहरूमध्ये अधिकांशले जोखिम मोलेर पद त्याग गर्ने हिम्मत कमैले गर्लान् ।

त्यसको फाइदा पनि ओली पक्षलाई नै हुनेछ । तर, अहिलेकै अवस्थामा नेपालले पार्टी विभाजन गरिहाले भने नेता कार्यकर्ता धेरै नगए पनि एमाले विभाजनको मनोविज्ञान भने तलैसम्म जानेछ, जसरी २०७० सालको निर्वाचनमा माओवादी विभाजित भएको सन्देश तल्लो तहसम्म पुग्दा निर्वाचनमा होमिएका प्रचण्डलाई ठूलै चोट लागेको थियो ।

नेता ज्ञवाली एमालेभित्रको संर्घषमा कसरी अगाडि बढ्न सकिन्छ भन्ने सुझाव केन्द्रीय सदस्यबाट लिइने बताउँछन् । ज्ञवालीको भनाइमा ओलीले तीन चीजलाई धरापमा पारेको प्रस्ट छ । पहिलो- कम्युनिस्ट आन्दोलन । उनीहरूको बुझाइमा ओलीले दुई ठूला कम्युनिस्ट पार्टीको एकता मात्र भत्काएनन्, एमालेसमेत विभाजित बनाउने प्रयासमा लागे । त्यसमा ओलीलाई पर्दा पछाडिबाट अन्तर्राष्ट्रिय शक्तिले आड दिएका छन् ।

दोस्रो- लोकतन्त्र । संसदलाई बेकामे बनाउने र संविधानमाथि गम्भीर प्रश्न उठाउने परिस्थिति निर्माण गर्न ओली उद्यत छन्, संसद विघटन त्यसैको संकेत हो ।

तेस्रो- राष्ट्रियता । जब ५ असोजमा भारतीय खुफिया एजेन्सीका प्रमुख सामन्त गोयलसँग गोप्य मन्त्रणा भयो, त्यसपछि ओली फेरिएका छन् र पश्चिमा र भारतको आडमा शक्ति आर्जनमा लागेको आरोप छ ।

नेता ज्ञवाली भन्छन्, ‘अहिले हामीले यी कुरा भन्दा मान्छेले नपत्याउन पनि सक्छन्, किनभने ओलीसँग असहमत भएर आरोप लगायो भन्ने पर्छ तर हेरिराख्नुहोस्, भोलिका दिनमा यी कुरा पुष्टि भएरै छोड्छन् ।’

ओली पक्षमा दोस्रो तहका नेताहरू पनि माधव नेपालका नेताहरूसँग संवादमा छैनन् । पुनर्मिलनका लागि प्रयास गर्ने नेताहरू नै नभएका कारण पनि ओली र नेपालको दूरी फराकिलो बन्दै गएको विश्लेषण एमालेभित्रै गरिन्छ । र, ज्ञवाली पनि त्यो कुरा अस्वीकार गर्दैनन् ।

ओली पक्षका एक मन्त्री पनि ओली समूहकै दोस्रो तहका नेताहरू पनि एमाले विभाजित हुँदा आउँदो निर्वाचनमा पराजित हुने डरमा देखिन्छन् र पुनर्मिलनको पक्षमा छन् । तर, ओली त्यसको सुनवाइ गर्ने पक्षमा देखिएका छैनन् । त्यसको प्रष्ट संकेतचाहिँ नेता शंकर पोखरेलले फेसबुक स्टाटसबाट गरेका छन् । उनले २०५४ सालमा एमाले विभाजित भएर माले हुँदा धेरै नेता कार्यकर्ताको करिअर समाप्त भएको स्मरण गर्दै अबको विभाजनले पनि त्यही दुःखद स्थिति ल्याउने उल्लेख गरेका छन् ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, चैत १३, २०७७ ०९:५३