काेराेना खोप तत्काल नआउने, विज्ञ भन्छन्– छिटो कूटनीतिक पहल गरौँ

A+ A A-

सहमतिअनुसार कोरोना भाइरसविरुद्धको खोप आएको हुन्थ्यो भने यतिबेला नेपालमा खोप अभियान जारी हुने थियो । निकै तामझामका साथ १४ माघदेखि सुरु भएको खाेप अभियान भारतकाे सिरम इन्स्टिच्युट अफ इन्डियाले खरिद गरेको खोप कबाेलअनुसार नदिएपछि अभियान नै रोकिएकाे दुई साता पुगेकाे छ ।

यति हुँदाहुँदै पनि नेपाली पक्षकाे खोप आउने आस मरिसकेकाे थिएन । तर, बिहीबार बिहानै भारतबाट समाचार आयो– ‘कोरोना भाइरसविरुद्धको खोप निर्यातमा रोक’ । संक्रमण दर ह्वात्तै बढेपछि भारतले आफ्नो मुलुकमा खाेप अभाव हुने आकलनसहित निर्यातमा अस्थायी राेक लगाएकाे अन्तर्रास्ट्रिय समाचार संस्थाहरूले भारतीय विदेश मन्त्रालयलाई उद्धृत गर्दै जनाएका छन् ।

यो खबरले नेपाललाई मात्र निराश तुल्याएकाे छैन । यसको मार कोभ्याक्स योजनाअन्तर्गत खोप पाउने नेपालसहित १ सय ९० देशलाई परेकाे छ ।

‘भारतका नागरिकले नै खोप लगाउन पाएनन् भन्ने छ’, स्वास्थ्य मन्त्रालयका खोपविज्ञ सल्लाहकार समितिका संयोक डा. श्यामराज उप्रेती भन्छन्, ‘भारतमा २ प्रतिशत नागरिकले मात्र खोप लगाएका छन् । आफ्ना नागरिकलाई प्राथमिकतामा राखेकाले रोक लगाएको हुन सक्छ ।’

नेपालमा तत्काल खोप नआउने

आफ्नै देशमा संक्रमित र मृतक धेरै भएपछि भारतले खोप निर्यातमा रोक लगाएसँगै अब नेपालमा तत्काल खोप नआउने निश्चित भएको छ । भारतमै माग बढी भएकाले खोप निर्यातमा रोक लगाइएको भनिए पनि उसको अर्को स्वार्थ पनि जोडिएको मन्त्रालयस्रोत बताउँछ ।

‘कोभिसिल्ड खोपलाई रोकेर भारत सरकारकै लगानीमा उत्पादित कोभ्याक्सिन खोपको बजार बढाउन भारत चाहन्छ’, मन्त्रालयस्रोतले भन्यो, ‘खोप निर्यातमा रोक लगाउनुमा अप्रत्यक्ष यो पनि एउटा कारण हुन सक्छ ।’

नेपाल सरकारले पनि कोभ्याक्सिन खोपलाई आपत्कालीन प्रयोगका लागि अनुमति दिएको छ । अब यही खोप नेपाल सरकारले ल्याउने त होइन भन्ने प्रश्न उठेको छ । तर, यो खोप कोभिसिल्डभन्दा महँगो छ । त्यसैले नेपालको रोजाइमा कोभिसिल्ड खोप परेको डा. उप्रेती बताउँछन् ।

‘भण्डारण क्षमता र किन्न पनि कोभिसिल्ड सस्तो छ’, डा. उप्रेती भन्छन्, ‘भारतको कोभ्याक्सिन खोप प्रतिडोज १६ डलर पर्छ । चीनको खोप प्रतिडोज ३० डलर पर्छ । कोभिसिल्ड खोप प्रतिडोज ४ डलरमा किन्ने सहमति भएको हो । हाम्रा लागि प्रभावकारी र सस्तो कोभिसिल्ड देखिएको छ ।’

अबको विकल्प

तत्कालका लागि विकल्प चीन देखिएको छ । चीनले ८ लाख डोज खोप अनुदानमा उपलब्ध गराउँदै छ । अर्कोचाहिँ कोभ्याक्स कार्यक्रमबाट आउने खोप हो । यी दुई खोप आउने आसमा नेपाल बसेको देखिन्छ ।

‘अब तत्कालकाे विकल्प भनेको चीनबाट अनुदानमा आउने खाेप हो । अर्कोे कोभ्याक्सकाे खोप पाउँछौँ । मेसम्ममा कोभ्याक्सको खोप आउँछ’, डा. उप्रेती भन्छन् ।

डा. उप्रेतीका अनुसार कोभ्याक्सबाट आउने खोप पनि कोभिसिल्ड नै हुनेछ । ‘अहिले कोभिसिल्ड किन्न गाह्रो भयो । तर, कोभ्याक्सबाट आउने खोप कोभिसिल्ड नै हुन्छ’, उनी भन्छन् । कोभ्याक्स कार्यक्रमबाट नेपालले ३ लाख ४८ हजार डोज खोप पाएको छ । २० प्रतिशत नागरिकलाई पुग्ने खाेप कोभ्याक्सबाट आउनेछ । सोही खोप उच्च जोखिममा रहेका नेपाली नागरिकलाई लगाउने सरकारको योजना छ ।

दाताकै भर

सरकारले खोपको खरिद प्रक्रिया अगाडि नबढाएको पनि होइन । खोपका लागि आर्थिक अभाव नभएकाे सरकारले सार्वजनिक गरिसकेको छ । तर, सरकारकाे लय हेर्दा दाताहरूकै भर परेको देखिन्छ ।

पहिलो चरणमा भारत सरकारले नै १० लाख डोज कोभिसिल्ड खोप अनुदानमा उपलब्ध गराएको थियो । लगत्तै सरकारले खरिद प्रक्रिया अगाडि बढायो । २० लाख खोप प्रतिडोज ४ डलरका दरले किन्ने सहमति पनि भयो । सहमतिअनुसार १० लाख डोज खोप कम्पनीले उपलब्ध गराए पनि बाँकी १० लाख डोज खोप अझै दिएको छैन ।

खरिदका लागि सरकारले ८० प्रतिशत रकम बिक्रेता कम्पनीलाई तिरिसकेको छ । खोप आएपछि बाँकी २० प्रतिशत रकम पनि भुक्तानी गरिने सहमतिमा उल्लेख छ । भारतले खोप निर्यातमा रोक लगाएपछि किनेको खोप पनि नेपालले तत्काल नपाउने भएको छ । नेपालमा अहिलेसम्म २३ लाख ४८ हजार डोज खोप आएको छ । पहिलो चरणमा भारतले उपलब्ध गराएको १० लाख डोज, खरिद गरिएको कुल २० लाख डोजमध्ये १० लाख डोज र कोभ्याक्स सुविधाबाट ३ लाख ४८ हजार डोज खोप आएको हो ।

स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयका अनुसार बुधबारसम्म १६ लाख ४४ हजार ८ सय ५८ जनाले खोप लगाएका छन् । पहिलो चरणको खोप अभियानमा ४ लाख २९ हजारले खोप लगाएका थिए । पहिलो र दोस्रो चरणमा गरेर १६ लाख बढीले खोप लगाएका छन् । त्यसपछि खोप अभियान नै रोकिन पुगेको छ । यद्यपि, ४ माघको पहिलो चरणको अभियानमा खोप लगाएकालाई दोस्रो मात्रा ७ वैशाखदेखि ११ गतेसम्म दिइनेछ । बाँकी रहेको ७ लाख डोज खोप उनीहरूलाई दिइनेछ ।

छलफलमै सरकार

खोप सहज ढंगले पाउने सम्भावना कम रहे पनि छलफल जारी रहेको सरकारी अधिकारीहरू बताउँछन् । ‘अस्थायी रोक लगाएसँगै खोप सहज ढंगले आउने देखिएन’, मन्त्रालयकाे खोप शाखा प्रमुख डा. झलक गौतम भन्छन्, ‘अब उच्च तहबाटै छलफल अगाडि बढाउनुपर्छ ।’

कूटनीतिक तहबाट पहल गरौँ

जनस्वास्थ्यविद् डा. शरद वन्त उत्पादकसँग कमर्सियल तहबाट मात्र कुरा गरेर नपुग्ने भएकाले कूटनीतिक तहबाट पहल गर्न सरकारलाई सुझाउँछन् । ‘भारतले सुरुमा १० लाख डोज खोप दियो । त्यो कूटनीतिक तहबाट पहल भएर हो । अहिले पनि त्यो पहलले निरन्तरता पाउनुपर्छ । व्यापारिक दृष्टिकोणबाट मात्र डिल गरेर हुँदैन’, उनी भन्छन्, ‘सिरमले अडान लियो भने अरुमा जानुपर्‍यो नि । खोप एउटा मात्र छैन । आर्थिक र कूटनीतिक पाटाहरूलाई सरकारले चुस्त बनाएर लैजानुपर्छ ।’

यो पनि..

भारतले कोभिसिल्ड निर्यातमा रोक लगायो, असर नेपालमा पनि

खोपमा मिसियो भू–राजनीति, भारतीय स्वार्थका कारण खरिद प्रक्रिया अन्योलमा

नेेपालमा भारतको कोभ्याक्सिन खोपले पनि पायो अनुमति

फेरि किन बढ्यो कोरोना संक्रमण ? भारतबाट आएकालाई क्वारेन्टाइनमा राखिने

'कोरोना महामारी सकिएको छैन, लापरवाही गरे अर्को चरणमा उक्लिने जोखिम छ' (अन्तर्वार्ता)

विज्ञको प्रतिवाद : लकडाउन होइन, स्वास्थ्य मापदण्ड पालना गरौँ

प्रकाशित मिति: बिहीबार, चैत १२, २०७७ १८:२८